Hörmətli oxucular



Yüklə 9,12 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/24
tarix14.01.2017
ölçüsü9,12 Mb.
#5283
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   24

Parametrlər
Paslanmayan 
material
Yanacaq
Yerlərin sayı
Yük üçün sahə
Hərəkət növü
Əlavə qurğular
Qiymət 
seqmenti
Variant və formalar
alümin
polad
süni material
ağac
benzin
dizel
günəş batareyası
qaz
1
2
3
4
arxada
qabaqda
damda
başqa yerdə
təkər
hava yastığı
tırtıl
xizək
GPS
qızdırıcı
telefon
kondisioner
aşağı
orta
yüksək
çox yüksək
Mövcud xüsusiyyətlər
Birinci ol
Bunu necə etməli
Xoş ətirlidir
Ən xoş ətirli olmalı
Azərbaycanda yetişən xoş 
qoxulu otlardan istifadə etmək
Təmizləyir
Ən yaxşı təmizləməli
(məhsulunuzun xüsusiyyətlərini 
araşdıraraq digər bəndlər 
üzrə də çıxış yollarını yazmalısız)
Mikrobları öldürür
Mikrobları ən yaxşı 
öldürməli
Dərini korlamır
Dəriyə qulluq etməli
Köpüklənir
Ən yaxşı köpüklənməli
Bronlaşdırma 
Mehmanxanaya 
gəliş 
Qeydiyyat 
Qalma dövrü 
Sadələşdirmək
İnternet 
vasitəsilə 
Qeydiyyat 
tələb olunmur 
Qeydiyyat kartı 
artıq hazırdır 
Bir düymə ilə 
bütün sifarişlərin 
qəbulu 
Əlavə xeyir 
Menyu ilə 
online tanışlıq 
Avtomobili 
mehmanxana işçisi 
yerləşdirir 
Yükün pulsuz 
daşınması 
Pulsuz wi-fi 
Risklərin 
azaldılması 
Bronun təsdiqi 
SMS vasitəsilə 
Otaq 24:00dək 
bronda qalır 
Unutduqda seyf 
kodunu bərpa 
etmək imkanı 
Qeyri-adilik 
Qeydiyyatdan 
ayrılan kimi 
mikrofonla adla 
salamlama 
Otaqda müştəri 
istəkləri əsasında 
sürprizlər 
Nə etsək 
super olar 
Müştərilərə adla 
müraciət etmək 
“Tərsinə” texnikası
Məqsədinizi tərsinə yazın və həllini təklif edin. Məsələn, 
necə edək ki, satışlarımız azalsın? Bu texnika problemə başqa 
rakursda  baxmağa  köməklik  edir  və  göstərir  ki,  biznesinizdə 
nəyi etməməlisiz.
“Birinci ol” texnikası
Məhsulun, rəqiblərin və s. bütün keyfiyyətlərini sadalayın 
və  onlar  üzrə  ən  yaxşısı  olmağın  yollarını  tapın.  Məsələn, 
qabyuyan maye üçün cədvəl belə ola bilər:
“Rəqibi sancmaq” texnikası
Burada söhbət təbii ki, qanuni yollardan gedir:). Əslində 
bu  texnikanın  məqsədi  sizə  rəqabətlə  bağlı  yeni  ideyaların 
97

Reallıq: tullantıları çaya tökməklə fabrik suyu çirkləndirir.
Fantaziya: əgər fabrik tullantıları elə öz ərazisinə töksəydi 
nə yaxşı olardı.
İdeya:  fabriki  elə  çirkləndirdiyi  çayın  suyundan  istifadə 
etməyə məcbur etmək lazımdır ki, problemin həllində maraqlı 
olsun.
Xüsusiyyətlər matrisi texnikası
Məsələn,  məhsul,  xidmətinizin  parametrlərini  və 
variantlarını  matris  formasında  yazaraq  müxtəlif  kombinasi-
yaları nəzərdən keçirin. Yük maşını üçün xüsusiyyətlər matrisi 
belə ola bilər (sütün və sətirlər daha çox ola bilər):
Gördüyünüz  kimi,  nəticədə  variantlar  çox  ola  bilər. 
Məsələn, poladdan, günəş batareyası ilə işləyən, 4 qapılı, yük 
üçün  sahəsi  arxada  olan,  hava  yastığı,  telefonu  olan,  yüksək 
qiymət seqmentinə aid bir maşın.
Müştəriyə fayda matrisi texnikası
Məhsulunuza,  xidmətinizə  müştəri  gözü  ilə  baxın  və  5 
meyar üzrə onun üçün daha da faydalı edin. Mehmanxana üçün 
müştəriyə fayda matrisi (sütünlar daha çox ola bilər):
96
Parametrlər
Paslanmayan 
material
Yanacaq
Yerlərin sayı
Yük üçün sahə
Hərəkət növü
Əlavə qurğular
Qiymət 
seqmenti
Variant və formalar
alümin
polad
süni material
ağac
benzin
dizel
günəş batareyası
qaz
1
2
3
4
arxada
qabaqda
damda
başqa yerdə
təkər
hava yastığı
tırtıl
xizək
GPS
qızdırıcı
telefon
kondisioner
aşağı
orta
yüksək
çox yüksək
Mövcud xüsusiyyətlər
Birinci ol
Bunu necə etməli
Xoş ətirlidir
Ən xoş ətirli olmalı
Azərbaycanda yetişən xoş 
qoxulu otlardan istifadə etmək
Təmizləyir
Ən yaxşı təmizləməli
(məhsulunuzun xüsusiyyətlərini 
araşdıraraq digər bəndlər 
üzrə də çıxış yollarını yazmalısız)
Mikrobları öldürür
Mikrobları ən yaxşı 
öldürməli
Dərini korlamır
Dəriyə qulluq etməli
Köpüklənir
Ən yaxşı köpüklənməli
Bronlaşdırma 
Mehmanxanaya 
gəliş 
Qeydiyyat 
Qalma dövrü 
Sadələşdirmək
İnternet 
vasitəsilə 
Qeydiyyat 
tələb olunmur 
Qeydiyyat kartı 
artıq hazırdır 
Bir düymə ilə 
bütün sifarişlərin 
qəbulu 
Əlavə xeyir 
Menyu ilə 
online tanışlıq 
Avtomobili 
mehmanxana işçisi 
yerləşdirir 
Yükün pulsuz 
daşınması 
Pulsuz wi-fi 
Risklərin 
azaldılması 
Bronun təsdiqi 
SMS vasitəsilə 
Otaq 24:00dək 
bronda qalır 
Unutduqda seyf 
kodunu bərpa 
etmək imkanı 
Qeyri-adilik 
Qeydiyyatdan 
ayrılan kimi 
mikrofonla adla 
salamlama 
Otaqda müştəri 
istəkləri əsasında 
sürprizlər 
Nə etsək 
super olar 
Müştərilərə adla 
müraciət etmək 
“Tərsinə” texnikası
Məqsədinizi tərsinə yazın və həllini təklif edin. Məsələn, 
necə edək ki, satışlarımız azalsın? Bu texnika problemə başqa 
rakursda  baxmağa  köməklik  edir  və  göstərir  ki,  biznesinizdə 
nəyi etməməlisiz.
“Birinci ol” texnikası
Məhsulun, rəqiblərin və s. bütün keyfiyyətlərini sadalayın 
və  onlar  üzrə  ən  yaxşısı  olmağın  yollarını  tapın.  Məsələn, 
qabyuyan maye üçün cədvəl belə ola bilər:
“Rəqibi sancmaq” texnikası
Burada söhbət təbii ki, qanuni yollardan gedir:). Əslində 
bu  texnikanın  məqsədi  sizə  rəqabətlə  bağlı  yeni  ideyaların 
97

tapılmasında dəstək olmaqdır.
1.  Rəqiblərinizin siyahısını tərtib edin.
2.  Onlar  haqqında  hər  şeyi  öyrənin:  məhsulunu, 
marketinqini, güclü və zəif cəhətlərini və s.
3.  Uğur qazanmaqla onlara necə zərər vurmaq olar?
4.  Məhsulumu necə dəyişdirməliyəm ki, rəqibimin qanını 
qaraldım?
5.  Hansı  müştəri  qrupuna  tuşlanım  ki,  rəqibimin 
dövriyyəsi azalsın?
6.  Qiymət və təchizatçıları dəyişməklə rəqabəti necə artıra 
bilərəm?
7.  Biznes-modeli  dəyişməklə  rəqibləri  necə  çökdürə 
bilərəm?
100-lük siyahı texnikası
Məsələnizin həllinin 100 yolunu tapın. Əvvəli asan olacaq, 
amma  sona  yaxın  çətinləşəcək  və  ən  maraqlı  ideyalar  məhz 
sonda yarana bilər. 
Qaydalar:
1.  Ağlınıza gələni yazın.
2.  Bir oturuma yazın.
3.  Diqqətinizi yayındıran bütün məqamlardan təcrid olun. 
4.  Yazdıqlarınızı  oxumayın.  Təkrarlardan  qorxmayın.  1-
dən 100-dək sətirləri nömrələyin ki, saymağa ehtiyac qalmasın.
SCAMPER texnikası
Təkmilləşdirmək  istədiyiniz  məqam  üçün  yaxşı 
texnikadır. 
S – substitute – əvəzləmək
C – combine – birləşdirmək
A – adapt – uyğunlaşdırmaq
M – modify, magnify – dəyişmək, böyütmək
98
P – put to other uses – başqa cür istifadə etmək
E – eliminate – ləğv, istisna etmək, minimuma endirmək
R – rearrange (or reverce) – yenidən qurmaq, ardıcıllığı, 
istiqaməti dəyişmək
McDonalds-ın timsalında nümunə gətirmək olar. 
S  –  bir  neçə  yeməyi  faktiki  olaraq  bir  əsas  yeməklə 
əvəzlədi;
C – əsas yeməklə yanaşı digərlərini paketlə satır;
A  –  insanların  iş  rejiminə  uyğunlaşdı  (tez  xidmət, 
yeməkləri özlərilə aparmaq olar, gec bağlanır);
M – insanların zövqünü dəyişdi, iri şəbəkəyə çevrildi;
P - hamburger əvəzinə françayzı satır;
E  -  özünəxidmət  tətbiq  edildi,  ofisiantlara  ehtiyac 
qalmadı;
R  -  qabaqcadan  ödəniş  sistemini  tətbiq  etdi,  əvvəl  ödə, 
sonra ye.
Aşağıda SCAMPER texnikasının hər bəndi üzrə köməkçi 
suallar verilib. Hər birini ideyanız üzərində cavablandırın:
S – substitute – əvəzləmək
Suallar:
Ÿ
Hər hansı hissəsini əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Əlaqədar şəxsləri əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Qəbul olunmuş qaydaları əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Materialı əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Formasını dəyişdirə bilərəmmi?
Ÿ
Rəngini,  səsini,  qoxusunu,  digər  keyfiyyətlərini 
dəyişdirə bilərəmmi?
Ÿ
Adını dəyişdirə bilərəmmi?
C – combine – birləşdirmək
Suallar:
99

tapılmasında dəstək olmaqdır.
1.  Rəqiblərinizin siyahısını tərtib edin.
2.  Onlar  haqqında  hər  şeyi  öyrənin:  məhsulunu, 
marketinqini, güclü və zəif cəhətlərini və s.
3.  Uğur qazanmaqla onlara necə zərər vurmaq olar?
4.  Məhsulumu necə dəyişdirməliyəm ki, rəqibimin qanını 
qaraldım?
5.  Hansı  müştəri  qrupuna  tuşlanım  ki,  rəqibimin 
dövriyyəsi azalsın?
6.  Qiymət və təchizatçıları dəyişməklə rəqabəti necə artıra 
bilərəm?
7.  Biznes-modeli  dəyişməklə  rəqibləri  necə  çökdürə 
bilərəm?
100-lük siyahı texnikası
Məsələnizin həllinin 100 yolunu tapın. Əvvəli asan olacaq, 
amma  sona  yaxın  çətinləşəcək  və  ən  maraqlı  ideyalar  məhz 
sonda yarana bilər. 
Qaydalar:
1.  Ağlınıza gələni yazın.
2.  Bir oturuma yazın.
3.  Diqqətinizi yayındıran bütün məqamlardan təcrid olun. 
4.  Yazdıqlarınızı  oxumayın.  Təkrarlardan  qorxmayın.  1-
dən 100-dək sətirləri nömrələyin ki, saymağa ehtiyac qalmasın.
SCAMPER texnikası
Təkmilləşdirmək  istədiyiniz  məqam  üçün  yaxşı 
texnikadır. 
S – substitute – əvəzləmək
C – combine – birləşdirmək
A – adapt – uyğunlaşdırmaq
M – modify, magnify – dəyişmək, böyütmək
98
P – put to other uses – başqa cür istifadə etmək
E – eliminate – ləğv, istisna etmək, minimuma endirmək
R – rearrange (or reverce) – yenidən qurmaq, ardıcıllığı, 
istiqaməti dəyişmək
McDonalds-ın timsalında nümunə gətirmək olar. 
S  –  bir  neçə  yeməyi  faktiki  olaraq  bir  əsas  yeməklə 
əvəzlədi;
C – əsas yeməklə yanaşı digərlərini paketlə satır;
A  –  insanların  iş  rejiminə  uyğunlaşdı  (tez  xidmət, 
yeməkləri özlərilə aparmaq olar, gec bağlanır);
M – insanların zövqünü dəyişdi, iri şəbəkəyə çevrildi;
P - hamburger əvəzinə françayzı satır;
E  -  özünəxidmət  tətbiq  edildi,  ofisiantlara  ehtiyac 
qalmadı;
R  -  qabaqcadan  ödəniş  sistemini  tətbiq  etdi,  əvvəl  ödə, 
sonra ye.
Aşağıda SCAMPER texnikasının hər bəndi üzrə köməkçi 
suallar verilib. Hər birini ideyanız üzərində cavablandırın:
S – substitute – əvəzləmək
Suallar:
Ÿ
Hər hansı hissəsini əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Əlaqədar şəxsləri əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Qəbul olunmuş qaydaları əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Materialı əvəzləyə bilərəmmi?
Ÿ
Formasını dəyişdirə bilərəmmi?
Ÿ
Rəngini,  səsini,  qoxusunu,  digər  keyfiyyətlərini 
dəyişdirə bilərəmmi?
Ÿ
Adını dəyişdirə bilərəmmi?
C – combine – birləşdirmək
Suallar:
99

Ÿ
Hansı ideyaları və ya onların hissələrini birləşdirmək 
olar?
Ÿ
Hansı materialları birləşdirmək olar?
Ÿ
Hansı vəzifələri birləşdirmək olar?
Ÿ
Hansı tərkib hissələri biri-birilə qarışdırmaq olar?
A – adapt – uyğunlaşdırmaq
Suallar:
Ÿ
Hansı  mövcud  ideyanı  və  ya  tətbiqi  yollarını  bu 
problemin həllinə uyğunlaşdırmaq olar?
Ÿ
Digər sahələrdən olan ideyaları bu problemin həllinə 
uyğunlaşdırmaq olarmı?
M – modify, magnify – dəyişmək, böyütmək
Suallar:
Ÿ
Tətbiqin daha hansı variantları mövcuddur?
Ÿ
Hansı məqamlar daha da inkişaf etdirilə bilər?
Ÿ
Müştəri üçün dəyəri necə artırıla bilər?
Ÿ
Daha  hündür,  uzun,  ağır,  güclü,  bərk,  intensiv  edilə 
bilərmi?
Ÿ
Tezliyi  artırmaq,  vaxtını  uzatmaq  məqsədə  uyğun-
durmu?
Ÿ
Kopiyalamaq  (yəni  biznesi  bu  yolla  böyütmək) 
mümkündürmü?
Ÿ
Necə dəyişək ki, rəqiblər üçün eynisini yaratmaq çətin 
olsun?
P – put to other uses – başqa cür istifadə etmək
Suallar:
Ÿ
Bu  ideya  bundan  başqa  nə  üçün  istifadə  edilə  bilər 
(başqa məhsulda, bazarda, sahələrdə və s.)?
Ÿ
Bu ideyadan uşaq və ya qoca necə istifadə edərdilər?
100
Ÿ
Bu ideyanın tətbiqi daha nəyə təsir edəcək?
E – eliminate – ləğv, istisna etmək, təxirə salmaq, minimuma 
endirmək
Suallar:
Ÿ
İdeyanı necə sadələşdirə bilərəm?
Ÿ
Hansı hissələr, nəticəyə təsir etmədən, ləğv edilə bilər?
Ÿ
Hansı qaydalar, nəticəyə təsir etmədən, ləğv edilə və ya 
sadələşdirilə bilər?
Ÿ
Həcmini  kiçiltmək,  daha  yüngül,  daha  qısa  etmək 
məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Problemi bir neçə hissəyə bölmək lazımdırmı?
Ÿ
Vaxtını azaltmaq məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Məhdudiyyətlərin tətbiqi məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Bəlkə bu heç problem deyil?
R  –  rearrange  (or  reverce)  –  yenidən  qurmaq,  ardıcıllığı, 
istiqaməti dəyişmək
Suallar:
Ÿ
İdeyanın  tətbiqinin,  mövcud  axarın  ardıcıllığını 
dəyişdirmək məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Bəlkə  ayrı-ayrı  komponentlərin  yerini  dəyişmək 
lazımdır?
Ÿ
Səbəb və nəticənin yerini dəyişə bilərəmmi?
Ÿ
Bəlkə çıxış yolu başqa istiqamətdədir?
Ÿ
Əvvəl nəzərdə tutduğumun tam tərsini etsəm nə baş 
verəcək?
Ÿ
Bəlkə işçilərin yerini dəyişmək lazımdır?
Ÿ
Bəlkə biznesin məkanını dəyişmək lazımdır?
İdeyaların qiymətləndirilməsi və seçimi
Əvvəlki və hazırkı fəsillərdəki bütün tapşırıqları etdikdən 
101

Ÿ
Hansı ideyaları və ya onların hissələrini birləşdirmək 
olar?
Ÿ
Hansı materialları birləşdirmək olar?
Ÿ
Hansı vəzifələri birləşdirmək olar?
Ÿ
Hansı tərkib hissələri biri-birilə qarışdırmaq olar?
A – adapt – uyğunlaşdırmaq
Suallar:
Ÿ
Hansı  mövcud  ideyanı  və  ya  tətbiqi  yollarını  bu 
problemin həllinə uyğunlaşdırmaq olar?
Ÿ
Digər sahələrdən olan ideyaları bu problemin həllinə 
uyğunlaşdırmaq olarmı?
M – modify, magnify – dəyişmək, böyütmək
Suallar:
Ÿ
Tətbiqin daha hansı variantları mövcuddur?
Ÿ
Hansı məqamlar daha da inkişaf etdirilə bilər?
Ÿ
Müştəri üçün dəyəri necə artırıla bilər?
Ÿ
Daha  hündür,  uzun,  ağır,  güclü,  bərk,  intensiv  edilə 
bilərmi?
Ÿ
Tezliyi  artırmaq,  vaxtını  uzatmaq  məqsədə  uyğun-
durmu?
Ÿ
Kopiyalamaq  (yəni  biznesi  bu  yolla  böyütmək) 
mümkündürmü?
Ÿ
Necə dəyişək ki, rəqiblər üçün eynisini yaratmaq çətin 
olsun?
P – put to other uses – başqa cür istifadə etmək
Suallar:
Ÿ
Bu  ideya  bundan  başqa  nə  üçün  istifadə  edilə  bilər 
(başqa məhsulda, bazarda, sahələrdə və s.)?
Ÿ
Bu ideyadan uşaq və ya qoca necə istifadə edərdilər?
100
Ÿ
Bu ideyanın tətbiqi daha nəyə təsir edəcək?
E – eliminate – ləğv, istisna etmək, təxirə salmaq, minimuma 
endirmək
Suallar:
Ÿ
İdeyanı necə sadələşdirə bilərəm?
Ÿ
Hansı hissələr, nəticəyə təsir etmədən, ləğv edilə bilər?
Ÿ
Hansı qaydalar, nəticəyə təsir etmədən, ləğv edilə və ya 
sadələşdirilə bilər?
Ÿ
Həcmini  kiçiltmək,  daha  yüngül,  daha  qısa  etmək 
məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Problemi bir neçə hissəyə bölmək lazımdırmı?
Ÿ
Vaxtını azaltmaq məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Məhdudiyyətlərin tətbiqi məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Bəlkə bu heç problem deyil?
R  –  rearrange  (or  reverce)  –  yenidən  qurmaq,  ardıcıllığı, 
istiqaməti dəyişmək
Suallar:
Ÿ
İdeyanın  tətbiqinin,  mövcud  axarın  ardıcıllığını 
dəyişdirmək məqsədəuyğundurmu?
Ÿ
Bəlkə  ayrı-ayrı  komponentlərin  yerini  dəyişmək 
lazımdır?
Ÿ
Səbəb və nəticənin yerini dəyişə bilərəmmi?
Ÿ
Bəlkə çıxış yolu başqa istiqamətdədir?
Ÿ
Əvvəl nəzərdə tutduğumun tam tərsini etsəm nə baş 
verəcək?
Ÿ
Bəlkə işçilərin yerini dəyişmək lazımdır?
Ÿ
Bəlkə biznesin məkanını dəyişmək lazımdır?
İdeyaların qiymətləndirilməsi və seçimi
Əvvəlki və hazırkı fəsillərdəki bütün tapşırıqları etdikdən 
101

sonra siz artıq araşdırmaq üçün biznes-ideyanızı seçə bilərsiz. 
Yekunda seçilmiş 3 ideya qalsın ki, növbəti fəsildə izah edilən 
tərzdə onları araşdıranda bəzilərində mənfi nəticə alındıqda heç 
olmasa  biri  uyğun  olsun.  Aşağıda  biznes-ideyaların 
qiymətləndirilməsi üçün bir neçə üsul verilib. Birinci üsul əvvəl 
çətin görünsə də, əslində elə deyil və bəlkə də ən effektivlisidir.
İdeyaların qiymətləndirilməsi üçün meyarlar üsulu
Meyarların  açıqlanması  əvvəlki  fəsildə  verilib.  Çəki  bu 
meyarın  digərlərinə  nisbətdə  qərarın  qəbul  edilməsində 
əhəmiyyətini  əks  etdirməlidir.  Hər  ideyanı  hər  meyar  üzrə  5 
ballıq sistemlə qiymətləndirin: 1 - meyar üzrə cavab sizin üçün 
çox pisdir, 2 - pisdir, 3 - ortadır, 4 - yaxşıdır, 5 -əladır. Məsələn, 7-
ci  meyar  üzrə  bu  balların  mənası  belədir:  1  -  investisiya 
həddindən çox tələb olunur (tapmaq imkanınızdan xaricdir), 2 - 
çox tələb olunur (çox çətinliklə tapa bilərsiz), 3 - ortadır (çətindir, 
amma  çox  güman  ki,  tapmaq  olar),  4  -  vəsait  az  tələb  olunur 
(nisbətən rahat tapmaq olar), 5 - investisiya çox az tələb olunur 
və ya heç tələb olunmur (rahatlıqla təmin edə bilərsiz). Nəticədə 
çəkilər nəzərə alınmaqla daha yüksək xal toplayan biznes-ideya 
həyata  keçirilməsi üçün seçilir. Müəyyən meyarlar  üzrə aşağı 
bal ideyanın üzərindən xə  çəkə bilər. Misal üçün, əgər 1-ci və 2-
ci  meyar  üzrə  cavab  3-dən  azdırsa  bu  işlə  məşğul  olmağa 
dəyməz  (hə a  başqa  meyarlar  üzrə  nəticə  əla  olsa  belə). 
Eyniliklə əgər 4-cü meyar üzrə cavab 1-dirsə (elə maneə var ki, 
bu sahədə bizneslə məşğul olmağın qarşısını alır), daha uyğun 
biznes növünü seçin. Mən bir nümunə kimi çəkiləri, virtual 3 
ideya üzrə balları və hesablamanı aşağıdakı cədvəldə verirəm, 
amma çəkiləri mütləq nümunə kimi istifadə etməyin, özünüz də 
üzərində düşünün. Sadəcə nəzərə alın ki, bütün çəkilərin cəmi 1-
ə  bərabər  olmalıdır.  Hesablama  qaydası  belədir:  çəki*ideya 
balı=çəkili ideya balı. İdeyanın hər bir meyarı üzrə çəkili ideya 
102
ballarının  cəmi  həmin  ideya  üzrə  yekun  çəkili  balı  göstərir. 
Hansı  ideyada  həmin  yekun  çəkili  bal  daha  yüksəkdirsə, 
deməli, o ideya daha münasibdir (yuxarıda qeyd etdiyim kimi, 
misal  üçün  1,2  və  4-cü  meyarların  hərəsinin  balı  minimal 
məğbul  olan baldan yuxarıdırsa).
Nəticədə  göründüyü  kimi,  ən  münasib  biznes-ideya  3-
cüdür.  Baxmayaraq  ki,  çəkisiz  balların  cəmi  üzrə  qalib  2-ci 
ideyadır,  çəkilər  nəzərə  alınanda  məhz  3-cü  ideya  3,76  balla 
qalib oldu və məhz bu ideya ilk növbədə araşdırılmalıdır.
103

sonra siz artıq araşdırmaq üçün biznes-ideyanızı seçə bilərsiz. 
Yekunda seçilmiş 3 ideya qalsın ki, növbəti fəsildə izah edilən 
tərzdə onları araşdıranda bəzilərində mənfi nəticə alındıqda heç 
olmasa  biri  uyğun  olsun.  Aşağıda  biznes-ideyaların 
qiymətləndirilməsi üçün bir neçə üsul verilib. Birinci üsul əvvəl 
çətin görünsə də, əslində elə deyil və bəlkə də ən effektivlisidir.
İdeyaların qiymətləndirilməsi üçün meyarlar üsulu
Meyarların  açıqlanması  əvvəlki  fəsildə  verilib.  Çəki  bu 
meyarın  digərlərinə  nisbətdə  qərarın  qəbul  edilməsində 
əhəmiyyətini  əks  etdirməlidir.  Hər  ideyanı  hər  meyar  üzrə  5 
ballıq sistemlə qiymətləndirin: 1 - meyar üzrə cavab sizin üçün 
çox pisdir, 2 - pisdir, 3 - ortadır, 4 - yaxşıdır, 5 -əladır. Məsələn, 7-
ci  meyar  üzrə  bu  balların  mənası  belədir:  1  -  investisiya 
həddindən çox tələb olunur (tapmaq imkanınızdan xaricdir), 2 - 
çox tələb olunur (çox çətinliklə tapa bilərsiz), 3 - ortadır (çətindir, 
amma  çox  güman  ki,  tapmaq  olar),  4  -  vəsait  az  tələb  olunur 
(nisbətən rahat tapmaq olar), 5 - investisiya çox az tələb olunur 
və ya heç tələb olunmur (rahatlıqla təmin edə bilərsiz). Nəticədə 
çəkilər nəzərə alınmaqla daha yüksək xal toplayan biznes-ideya 
həyata  keçirilməsi üçün seçilir. Müəyyən meyarlar  üzrə aşağı 
bal ideyanın üzərindən xə  çəkə bilər. Misal üçün, əgər 1-ci və 2-
ci  meyar  üzrə  cavab  3-dən  azdırsa  bu  işlə  məşğul  olmağa 
dəyməz  (hə a  başqa  meyarlar  üzrə  nəticə  əla  olsa  belə). 
Eyniliklə əgər 4-cü meyar üzrə cavab 1-dirsə (elə maneə var ki, 
bu sahədə bizneslə məşğul olmağın qarşısını alır), daha uyğun 
biznes növünü seçin. Mən bir nümunə kimi çəkiləri, virtual 3 
ideya üzrə balları və hesablamanı aşağıdakı cədvəldə verirəm, 
amma çəkiləri mütləq nümunə kimi istifadə etməyin, özünüz də 
üzərində düşünün. Sadəcə nəzərə alın ki, bütün çəkilərin cəmi 1-
ə  bərabər  olmalıdır.  Hesablama  qaydası  belədir:  çəki*ideya 
balı=çəkili ideya balı. İdeyanın hər bir meyarı üzrə çəkili ideya 
102
ballarının  cəmi  həmin  ideya  üzrə  yekun  çəkili  balı  göstərir. 
Hansı  ideyada  həmin  yekun  çəkili  bal  daha  yüksəkdirsə, 
deməli, o ideya daha münasibdir (yuxarıda qeyd etdiyim kimi, 
misal  üçün  1,2  və  4-cü  meyarların  hərəsinin  balı  minimal 
məğbul  olan baldan yuxarıdırsa).
Nəticədə  göründüyü  kimi,  ən  münasib  biznes-ideya  3-
cüdür.  Baxmayaraq  ki,  çəkisiz  balların  cəmi  üzrə  qalib  2-ci 
ideyadır,  çəkilər  nəzərə  alınanda  məhz  3-cü  ideya  3,76  balla 
qalib oldu və məhz bu ideya ilk növbədə araşdırılmalıdır.
103

Səsvermə üsulu
Burada gərək qiymətləndiricilərin sayı 3-dən az olmasın. 
İdeyalar lövhəyə vurulur. İştirakçılara ideyaların sayının yarısı 
qədər rəngli yapışqan-kağız verilir (səsvermə qutular və şarlar 
vasitəsilə də keçirilə bilər). Bir iştirakçı hər layihəyə 2 səsdən çox 
verə bilməz. Ən çox səs toplamış ideyalar TOP-ideya, ortalar – 
OK-ideya,  qalanları  OUT-ideya  qruplarına  bölünür.  TOP-
ideyalar növbəti mərhələlərdə təhlil edilir, OK-ideyalara tələb 
olunduqda gələcəkdə baxılır, OUT-ideyalar kənara atılır.
6 şlyapa üsulu
Seçilmiş ideyaların qiymətləndirilməsi üsuludur. 6 nəfər 
iştitak  etməlidir.  Öz  real  fikirlərinizi  gizlətməli  və  sizin  üçün 
müəyyən edilən rolu oynamalısız. Münasib bilsəniz rollarınızı 
dəyişə  də  bilərsiz.  Çıxışların  ardıcıllığı  müxtəlif  ola  bilər, 
məsələn, aşağıdakı kimi:
Göy şlyapa – moderatordur. İdeyanı açıqlayır.
Ağ  şlyapa  –  neytrallıq  və  obyektivliyi  təcəssüm  etdirir. 
Fikrini  bildirmədən  bütün  məlumatı  və  faktları  toplayır  və 
təqdim edir.
Sarı  şlyapa  –  ideyanın  bütün  pozitiv,  müsbət  tərəflərini 
bildirir.
Qara  şlyapa  –  ideyanın  bütün  neqativ,  zəif  tərəflərini 
bildirir.
Qırmızı  şlyapa  –  ideya  ilə  bağlı  emosiya  və  duyğularını 
bildirir. 
Yaşıl  şlyapa  –  kreativliyi  təcəssüm  etdirir.  Yeni  kreativ 
əlavələr edir.
Göy şlyapa – fikirləri yekunlaşdırır və nəticə çıxarır.
104
4-cü fəsil. Biznesə başlayırıq.
Əgər  birbaşa  bu  fəsildən  başlayırsızsa,  nəticənin  daha 
yüksək olması üçün, xahiş edirəm, geriyə qayıdaraq, Ön söz və 
bütün  digər  fəsillərlə  tanış  olduqdan,  tapşırıqları  yerinə 
yetirdikdən sonra bura qayıdasız.
Əvvəlki  mərhələlərdə  üzərində  işləyəcək  biznes-
ideyalarımızı müəyyən etdik və ardıcıllıqla düzdük. Bu fəsildə 
onları  ən  yaxşısından  başlayaraq  araşdıracaq,  uyğun  olanı 
sınaqdan  keçirəcək  və  bunun  nəticəsində  özünü  doğruldanı 
tətbiq edəcəyik. 
“Startapperin masaüstü kitabı”nın müəllifləri Stiv Blank 
və  Bob  Dorfun  fikrincə  kiçik  biznes  iri  biznesin  kiçildilmiş 
forması  deyil.  Burada  tamamilə  fərqli  yanaşma  tələb  olunur. 
Bazarda  yeni  biznesin  inkişaf  etdirilməsi  mövcud  biznesin 
inkişafından ciddi surətdə fərqlənir.
1997-ci ildə ABŞ-da qida məhsullarının internet satışı ilə 
məşğul  olan  Webvan  startapı  qurulmağa  başladı.  800  milyon 
vəsait cəlb olundu və cəmi 2 il sonra müflis oldu. Niyə? Çünki 
bazarda mövcud olan iri bizneslərin ssenarisilə hərəkət edildi. 
105

Səsvermə üsulu
Burada gərək qiymətləndiricilərin sayı 3-dən az olmasın. 
İdeyalar lövhəyə vurulur. İştirakçılara ideyaların sayının yarısı 
qədər rəngli yapışqan-kağız verilir (səsvermə qutular və şarlar 
vasitəsilə də keçirilə bilər). Bir iştirakçı hər layihəyə 2 səsdən çox 
verə bilməz. Ən çox səs toplamış ideyalar TOP-ideya, ortalar – 
OK-ideya,  qalanları  OUT-ideya  qruplarına  bölünür.  TOP-
ideyalar növbəti mərhələlərdə təhlil edilir, OK-ideyalara tələb 
olunduqda gələcəkdə baxılır, OUT-ideyalar kənara atılır.
6 şlyapa üsulu
Seçilmiş ideyaların qiymətləndirilməsi üsuludur. 6 nəfər 
iştitak  etməlidir.  Öz  real  fikirlərinizi  gizlətməli  və  sizin  üçün 
müəyyən edilən rolu oynamalısız. Münasib bilsəniz rollarınızı 
dəyişə  də  bilərsiz.  Çıxışların  ardıcıllığı  müxtəlif  ola  bilər, 
məsələn, aşağıdakı kimi:
Göy şlyapa – moderatordur. İdeyanı açıqlayır.
Ağ  şlyapa  –  neytrallıq  və  obyektivliyi  təcəssüm  etdirir. 
Fikrini  bildirmədən  bütün  məlumatı  və  faktları  toplayır  və 
təqdim edir.
Sarı  şlyapa  –  ideyanın  bütün  pozitiv,  müsbət  tərəflərini 
bildirir.
Qara  şlyapa  –  ideyanın  bütün  neqativ,  zəif  tərəflərini 
bildirir.
Qırmızı  şlyapa  –  ideya  ilə  bağlı  emosiya  və  duyğularını 
bildirir. 
Yaşıl  şlyapa  –  kreativliyi  təcəssüm  etdirir.  Yeni  kreativ 
əlavələr edir.
Göy şlyapa – fikirləri yekunlaşdırır və nəticə çıxarır.
104
4-cü fəsil. Biznesə başlayırıq.
Əgər  birbaşa  bu  fəsildən  başlayırsızsa,  nəticənin  daha 
yüksək olması üçün, xahiş edirəm, geriyə qayıdaraq, Ön söz və 
bütün  digər  fəsillərlə  tanış  olduqdan,  tapşırıqları  yerinə 
yetirdikdən sonra bura qayıdasız.
Əvvəlki  mərhələlərdə  üzərində  işləyəcək  biznes-
ideyalarımızı müəyyən etdik və ardıcıllıqla düzdük. Bu fəsildə 
onları  ən  yaxşısından  başlayaraq  araşdıracaq,  uyğun  olanı 
sınaqdan  keçirəcək  və  bunun  nəticəsində  özünü  doğruldanı 
tətbiq edəcəyik. 
“Startapperin masaüstü kitabı”nın müəllifləri Stiv Blank 
və  Bob  Dorfun  fikrincə  kiçik  biznes  iri  biznesin  kiçildilmiş 
forması  deyil.  Burada  tamamilə  fərqli  yanaşma  tələb  olunur. 
Bazarda  yeni  biznesin  inkişaf  etdirilməsi  mövcud  biznesin 
inkişafından ciddi surətdə fərqlənir.
1997-ci ildə ABŞ-da qida məhsullarının internet satışı ilə 
məşğul  olan  Webvan  startapı  qurulmağa  başladı.  800  milyon 
vəsait cəlb olundu və cəmi 2 il sonra müflis oldu. Niyə? Çünki 
bazarda mövcud olan iri bizneslərin ssenarisilə hərəkət edildi. 
105

Aşağıdakı yanlış ehtimal və addımlar edilmişdir:
1.  “Müştərinin bunu istədiyini bilirəm”. Hərçənd ki, ilkin 
dövrdə yeni sahə yalnız inama əsaslanan təşəbbüsdü.
2.  “Müştəri  məhsulun  xüsusiyyətlərini  bəyənəcək”. 
Hərçənd yoxlamamış bunu demək olmazdı.
3.  Əvvəlcədən müəyyən edilmiş planın dəyişmədən icrası. 
Nəticə  olmamış  insanların  kütləvi  şəkildə  işə  qəbulu,  satış 
nöqtələrinin  açılması.  Məhsulun  ilk  versiyası  işə  başlayanda 
şirkətdə artıq 400 işçi vardı, müştəri yığmadan 40 milyon dollara 
ilk paylaşma mərkəzi quruldu. Niyə? Çünki planda əvvəlcədən 
belə yazılmışdı.
4.  Hipotezanın yoxlanması əvəzinə üstünlük sadəcə icraya 
verilmişdi.  Testlər  aparılmır,  yoxlama  nöqtələrində  nəticələr 
təhlil  edilmir,  tələb  olunan  dəyişikliklər  həyata  keçirilmirdi 
(gündəlik  8000  alış  əvəzinə  cəmi  2000  alış  olurdu,  buna 
baxmayaraq 3 il ərzində 26 paylaşma mərkəzinin tikilməsi üçün 
1 milyardlıq öhdəlik götürüldü!).
5.  Rəhbərlər sahibkar ruhlu insanlar yox, sadəcə idarəçilər 
idi.
Bir  vaxtda  eyni  sahədə  ABŞ-da  Peapod  və  Britaniyada 
Tesco  şirkətləri  işə  başladı  və  düzgün  hərəkət  edərək  uğur 
qazandı.
Yeni  sahədə  biznesə  başlandıqda  və  ya  köhnə  biznesdə 
müştərilər üçün yenilik tətbiq edildikdə aşağıdakı mərhələləri 
keçmək lazımdır.
1.  İstehlakçının müəyyən edilməsi;
2.  Biznes-modelin sınaqdan keçirilməsi;
3.  Müştəri bazasının genişləndirilməsi;
4.  Şirkətin qurulması.
106
Yüklə 9,12 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin