Hosila va uning tatbiqlari. Reja

Hosilaning ma’nolari

---

Egri chiziqqa o‘tkazilgan urinma haqidagi masalada urinmaning burchak koeffitsiyenti uchun 
ushbu 
tenglik hosil qilingan edi.
Bu tenglikni ko‘inishda yozamiz, ya’ni hosila funksiya grafigiga nuqtada o‘tkazilgan urinmaning 
burchak koeffitsiyentiga teng. Bujumlahosilaning
geometrikma’nosini
ifodalaydi. 
To‘g‘ri chiziqli harakat haqidagi masalada ushbu
limit hosilqilinganedi.
Bu limitniko‘rinishdayozamiz, ya’nimaterial nuqta harakat qonunidan vaqt bo‘yicha olingan 
hosila material nuqtaning vaqtdagi to‘g‘ri chiziqli harakat tezligiga teng. Bu jumla 
hosilaning 
mexanik ma’nosini
ifodalaydi.
Umulashtirgan holda, agar funksiya biror fizik jarayonni ifodalasa, u holda hosila bu jarayonnig 
ro‘y berish tezligini ifodalaydi deyish mumkin.
Bu jumla 
hosilaning fizik ma’nosini
anglatadi.
Kimyoviy reaksiyaga kirishish tezligi 
funksiya bilan vaqtning onida reaksiyaga kirishuvchi kimyoviy modda miqdori aniqlanayotgan 
bo‘lsin. Bunda vaqtning orttirmasiga kattalikning orttirmasi mos keladi va nisbat vaqt oralig‘ida 
kimyoviy reaksiyaning o‘rtacha tezligini ifodalaydi. Bu nisbatning nolga intilganidagi limiti, 
ya’ni
yoki
kimy
o
viy moddaning ondagi reaksiyaga kirishish tezligi
ni aniqlaydi.
Tabiatning turli sohalariga tegishli ko‘plab masalalari (6.1) - 6.3) ko‘ri-nishdagi limitlarni 
topishga olib keladi. Masalan, agar vaqtning onida tabletkadagi dori moddasining miqdori bo‘lsa, 
u holda 
dori moddasining ondagi erishi tezligi
tenglik bilan aniqlanadi.
Egrichiziqqao‘tkazilganurinmavanormaltenglamalari
funksiya bilan aniqlangan egri chiziqqa (bu yerda ) nuqtada o‘tkazilgan urinma tenglamasini 
hosilaning geometrik ma’nosidan keltirib chiqaramiz.
Urinma nuqtadan o‘tadi. Shu sababli uning tenglamasini ko‘rinishda izlaymiz. Hosilaning 
geometrik ma’nosiga ko‘ra
.

---

Bundan
(7)
urinma tenglamasi
kelib chiqadi.
Egri chiziqqa o’tkazilgan normal
deb, urinish nuqtasida urinmaga perpendikulyar bo‘lgan to‘g‘ri 
chiziqqa aytiladi.
Egri chiziqqa nuqtada o‘tkazilgan normal shu nuqtada o‘tkazilgan urinmaga perpendikulyar 
bo‘lgani sababli
.
Bundan
(8)
normal tenglamasi
kelib chiqadi (agar bo‘lsa).