I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Ildizpoya.
Ildizpoyalarda qo‘shimcha ildiz, shakli 
o‘zgargan barg va uchki hamda yonkurtaklar bo‘ladi. 
Bu kurtaklardan qulay sharoitda yangi yerusti novdalar 
o‘sib chiqadi.
Ildizpoyali o‘simliklarga g‘umay, qamish, ajriq, yalpiz, 
gulsafsar va shirinmiya kabi o‘simliklar kiradi. 
Ildizpoyaning qaysi qismida oziq modda to‘planadi?
O‘simliklarda shakli o‘zgargan yerusti novdalar ham 
mavjud. Kaktus, zirk kabi o‘simliklarning barglari o‘z 
shaklini o‘zgartirib, tikanga aylangan va himoya vazi-
Bo‘g‘im oralig‘i
Poya
Yonkurtak
Ildiz
Uchki kurtak
Baholash.
Qarag‘ay barglari ignacha, archa va saksovul 
barglari tangachalar shaklida bo‘lishi suvni kam bug‘latishga 
moslashish hisoblanadi. Ushbu biologik hodisada qanday
fizik qonuniyatlar aks etgan?
Qarag‘ay
Archa
Sintez
. Novdaning tuzilishi va 
novda turlarining mental xaritasini 
tuzing.

---

55
fasini bajaradi. Ilashib o‘suvchi o‘simliklarda poya (tok, qovoq, bodring) yoki barg lar (no‘xat, 
loviya) jingalaklarga aylangan.
Ishni bajarish tartibi: 
1. Ildizmevaning kichik bo‘lakchasi o‘zida oziq modda saqlashini ko‘rish uchun qu yidagi 
tajribani o‘tkazamiz. 
Sabzi ildizmevasining o‘tgan yilgi barg qoldiqlari va novdaning pastki qismi saqlanib qolgan 
yuqori qismidan kichik bo‘lakcha kesib oling va suv solingan idishga rasmda ko‘rsatilgandek 
joylashtiring. 
Bir necha kundan so‘ng yashil novdaning o‘sib chiqishini kuzating. 
2. Kartoshka tugunagini quyosh nuri tushib turgan derazaga qo‘ying. Bir necha kundan 
keyin uning rangi o‘zgarishini kuzating. Tugunak kesilganda uning ichki qismi yashil rangga 
kirganini ko‘rish mumkin. Tugunakning yashil rangga kirishining sababini guruhda muhoka-
ma qiling. 
3. Kartoshka tugunagini bir necha kun issiq xonada saqlang. Tugunakda qanday o‘zga rishni 
kuzatdingiz? 
4. Kartoshka tugunagida kraxmal borligini aniqlash uchun kesilgan tugunakka bir tomchi 
kuchsiz yod eritmasi tomizing, tugunak rangi asta-sekin ko‘karishini kuzating. Tajriba nati
-
jasini guruhda muhokama qiling.
5. Boshpiyozning piyozini uzunasiga kesing. Quruq qobiqlar ostidagi sersuv barglarni, ular 
orasida joylashgan kurtaklarni kuzating. Piyozboshning novda ekanini ko‘rsatuvchi belgilarini 
aniqlang va guruhda muhokama qiling. 
Kartoshkaning tugunagi va boshpiyozning piyozida oziq moddalar novdaning qaysi qismida 
to‘planadi?