I Maidə Surəsi 55-56
Yüklə 12,44 Mb.
|
|
Maidə Surəsi 110-111 ..................................................... 305 lerini yanılmadan qorumaqdır. Onların Allahdan başqasının müstəqil bir iradə ilə canlandırma edə biləcəklərini və ya bir neçə anlığına belə olsa bu qənaəti daşımalarına meydan verilmək istənmədiyi üçün bu ifadə tərzi seçilmişdir. Doğrusunu Allah daha yaxşı bilər.
Ölüləri çıxarmaq, onları diriltmə mənasını verən kinayəli bir ifadədir. Bu ifadədən aydın olan odur ki, İsa Peyğəmbərin (ə.s) əlləri ilə reallaşan diriltmə möcüzəsi, məzardakı ölüləri canlandırıb yenidən dünya həyatına çevirmək şəklində meydana gəlmişdir. İfadənin sözləri, bu diriltmə hadisələrinin çox sayda olduğunu göstərir. Bu ayələr haqqında edilə biləcək digər şərhlər Əli İmran surəsinin bu mövzudakı ayələrinin təfsiri əsnasında edilmişdi. İstəyənlər o şərhlərə müraciət edə bilərlər.
Peyğəmbərə pis bir şey etmək istədiklərinə, lakin uca Allahın onu bu pislikdən qoruduğuna dəlalət edir. Bu ifadə ilə Al/götürü İmran surəsinin İsa Peyğəmbərlə (ə.s) əlaqədar hekayələri izah edən ayələrindəki "Onlar tələ qurdular, Allah da onlara tələ qurdu. Allah tələ quranların ən xeyirlisidir." (Al/götürü İmran, 54) ifadə arasında tam bir uyğunlaşma vardır. "Hanı həvarilərə, 'Mənə və Elçimə inanın.' deyə vəhy etmişdim." Bu ayə ilə Al/götürü İmran surəsindəki "İsa, onlardan inkarı hissiyyatın tərəfindən, dedi ki: 'Allaha doğru mənə kömək edəcəklər kimlərdir?' Həvarilər, 'Biz Allahın köməkçiləriyik. Allaha inandıq. Bizim (Allahın əmrinə) təslim olmuş kəslər olduğumuza şahid ol.' dedilər." (Al/götürü İmran, 52) ayəs(n)i arasında uyğunlaşma və məna paralelliyi vardır. Bu ifadədən aydın olur ki, "Hanı həvarilərə, 'Mənə və Elçimə inanın.' deyə vəhy etmişdim. Onlar da, 'İnandıq, bizim (Allahın əmrinə) təslim olmuş kəslər olduğumuza şahid ol' demişlər idi." ayəsində haqqında danışılan iman, Həvarilərin İsaya istiqamətli ilk imanlarından başqadır. Al/götürü İmran surəsindəki "İsa, onlardan inkarı hissiyyatın tərəfindən" ifadəsindən bu hadisənin İsa Peyğəmbərin (ə.s) çağırışının son günlərində meydana gəldiyi aydın olur. Halbuki ona iman etməkdə qabaqcıl olan həvarilər ona bağlılıqlarını davam etdirirdilər. Üstəlik Al/götürü İmran surəsindəki "İsa... dedi ki: 'Allaha doğru ba
Peyğəmbərin bu çağırışının məqsədi imanın özü deyil, Allahın dinini dəstəkləmək yolunda söz al/götürməkdir. Belə olduğu üçün, "Bizim
Bu cümlənin orijinalında keçən "Müslimin" ifadəsi Allah- 'ın dininə çağırma vəzifəsini icra etmək və bu uğurda çətinliklərə dözmək surəti ilə onun dinini dəstəkləməkdir ki, bunların hamısı təbii olaraq Allaha iman etdikdən sonra edilə biləcək işlərdir. Bundan ortaya çıxır ki, "Hanı həvarilərə... vəhy etdim." ifadəsindən məqsəd, həvarilərdən müqavilə və əhd al/götürmə hadisəsidir. Bu ayədə araşdırılacaq bəzi mövzular var ki, bunlara Al/götürü İmran surəsinin əlaqədar ayələrinin təfsiri əsnasında toxunmuşduq.
əl-Meani adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Əbu Yaqub Bağdadidən belə rəvayət edər: İbni Sıkkit, İmam Əbul-Həsən Razılığa (ə.s) "Uca Allah nə üçün Musa Peyğəmbəri əl ağlığı, əsa və cadu sənəti ilə, İsa Peyğəmbəri tibb sənəti ilə və Məhəmməd Peyğəmbəri (s. a. a) söz və danışma üstünlüyü ilə dəstəkləyərək göndərdi?" deyə soruşdu. İmam Əbul-Həsən Razılıq (ə.s) bu cavabı verdi: "Uca Allah Musa Peyğəmbəri (ə.s) göndərdiyində, onun zamanında insanların ən/en əhəmiyyət verdikləri sənət cadugərlik idi. Buna görə, Musa Peyğəmbər Allah qatından onların yanında ol/tapılmayan, bənzərini edə bilməyəcəkləri və onların cadularını etibarsız edən, onlara söyləyəcəkləri bir söz buraxmayan, hücceti onlara tamamlayan üstün bir cadu sənəti ilə gəldi. Kənar yandan uca Allahın İsa Peyğəmbəri (ə.s) göndərdiyi günlərdə, uzun sürən xəstəliklər baş göstərmişdi və insanlar tibb elminə möhtac olmuşdu. Buna görə İsa Peyğəmbər Allah qatından insanların sahib olmadıqları dərəcədə üstün tibb elmi ilə təchiz edilərək, Allahın icazəs(n)i ilə ölüləri diriltmə, doğuşdan korları və alacalıq xəstələrini yaxşılaşdırma, insanlara dəlil və hücceti tamamlayacaq və ona qarşı söyləyəcək sözləri qalmayacaq bir möcüzə ilə dəstəklənilərək Maidə Surəsi 110-111 ..................................................... 307 göndərildi. Uca Allah Muhamed Peyğəmbəri (s. a. a) insanlar arasında danışmalar, gözəl söz ifadəyə sənəti və şeir rəvacda olan bir dövrdə göndərdi. Buna görə Peyğəmbər əfəndimiz onlara Allahın kitabından, hikmət və öyüddən insanların söz ifadəyə üstünlüyünü etibarsız edən, onlara dəlili tamamlayıb heç bir söz söyləməyə yer/yeyər buraxmayan şeylərlə dəstəklənilərək gəldi." İbni Sıkkit, İmama; "İndiki vaxtda mən sənin kimisini əsla görmədim. Yaxşı, bu gün insanlara hüccet nədir?" dedi. İmam ona belə cavab verdi: "Günümüzün dəlili ağıldır. Allahla əlaqədar doğru danışan onunla bilinər, beləcə insan onu təsdiq edər və Allaha böhtan edən onunla tanınar; beləcə insan onu təkzib edər." Bunun üzərinə İbni Sıkkit dedi ki: "Vallah, axtardığım cavab budur." əl-Kafi adlı əsərdə, Məhəmməd b. Yəhyadan, o da Əhməd b. Mu-hammeddən, o da Həsən b. Mahbubdan, o da Əbu Cəmilə'- deyil, o da Söykən b. Tağlib ilə bir başqasından, onlar da İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət edilər: "Hz. İsanın diriltdiyi və bir müddət
İmam bu suala bu cavabı verdi: "Bəli var, onun eyni zamanda axirət qardaşı olan bir dostu vardı. Ona uğrayar, yanında qonaq qalardı. Bir müddət onunla görüşməmişdi. Arxasından salam vermək üçün ona uğradı. Qapıya dostunun anası çıxdı. İsa Peyğəmbər dostunu soruşduqda qadın ona 'Ya Rəsulullah, o öldü.' dedi. Hz. İsa qadına, 'Onu görmək istərsənmi?' deyə soruşdu. Qadın 'Bəli, istəyərəm' dedi. Hz. İsa qadına, 'Mən sabah sənə gəlirim və uca Allahın icazəs(n)i ilə onu dirildərəm.' dedi." "İsa Peyğəmbər sabahısı günü qadına gəldi və 'Mənimlə gəl, məzarına gedək.' dedi. İkisi gedərək adamın məzarına getdilər. İsa Peyğəmbər məzarın başında dayanaraq uca Allaha dua etdi. Bunun üzərinə məzar yarıldı və qadının oğulu canlanaraq çölə çıxdı. Qadın oğulunu və adam anasını görüncə ikisi birdən ağlamaya başladı. Hz. İsa onlara ağrıdı və adama 'Ananla birlikdə dünyada qalmaq istərsənmi?' deyə soruşdu. Adam da Hz. İsaya, 'Ey Allahın elçisi, yeyib içib bir müddət yaşayacağammı, yoxsa yeyib içib bir müddət yaşamadan təkrar öləcəyəmmi?' deyə soruşdu. Hz. İsa, 'Yeyib içkisən, iyirmi il daha yaşayacaqsan, evlənib muşaq-uşaq sahibi olacaqsan.' dedi. Bunun üzərinə adam 'Bəli, istəyərəm.' dedi." 308 ...................................... əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6 "Hz. İsa adamı anasına təslim etdi. Adam iyirmi il yaşadı və muşaq-uşaq sahibi oldu." [Fürus(n)u Kafi, c. 8, s. 337, h: 532] Tefsir'ul-Ayyaşi'de Məhəmməd b. Yusuf Sananıdan, o da atasından belə rəvayət edər: İmam Misə (ə.s) "Hanı mən həvarilərə... vəhy etdim." ayəsinin mənasını soruşdum. İmam da "Onlara ilham olundu." cavabını verdi." [c. 1, s. 350, h: 221]
istifadə edilmişdir. Bu ayələrdə olduğu kimi: "Musanın anasına 'Onu əmizdir' deyə vəhy etdik." (Qəsəs, 7) "Rəbbin bal arısına 'Dağ oyuqlarında... pətək hör' deyə vəhy etdi." (Nəhl, 68) "Çünki Rəbbin yerə elə vəhy etdi." (Zilzal, 5) Surəsi 110-111 .......................................................................................... 309 112- Hanı həvarilər, "Ey Məryəm oğulu İsa, Rəbbin bizə göydən təchiz edilmiş bir süfrə endirə bilərmi? (Bunu məsləhət görərmi?)" demişlər idi. İsa, "Əgər inanan kəslər sinizsə, Allahdan qorxun" demişdi. 113- Onlar, "İstəyirik ki, ondan yeyək, ürəklərimiz sakitləşsin, bizə (Rəbbindən təbliğ etdiyin xüsuslarda) doğru söylədiyini qəti olaraq bilək və buna (dünya və qiyamətdə) şahidlik edənlərdən olaq." demişlər idi. 114- Məryəm oğulu İsa belə dedi: "Allahım, ey Rəbbimiz! Bizə göydən bir süfrə endir ki, (bu gün) həm əvvəlkilərimiz, həm də sonrakılarımız üçün bir bayram və səndən bir möcüzə olsun. Bizə ruzi ver. Sən ruzi verənlərin ən xeyirlisisən." 115- Allah da belə buyurdu: "Mən şübhəsiz onu sizə endirəcəyəm; amma ondan sonra kim inkar etsə, ona aləmlərdə heç kimə etməyəcəyə(i)m əzabı edərəm." AYƏLƏRİN ŞƏRHİ Oxuduğumuz ayələrdə İsa Peyğəmbər (ə.s) ilə yoldaşlarına göydən süfrə enişinin hekayəsi izah edilir. Ayələrdə hərçənd süfrənin həqiqətən endirildiyi açıqca ifadə edilmir; lakin son ayə uca Allahın bu süfrəni endirəcəyini ifadə edən qeydsiz şərtsiz bir vəd ehtiva edir və uca Allah bir çox ayədə özünü vədindən daşınmamaqla xarakterizə edil 310............................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6 deyərmişdir. Bəzi təfsir alimləri, uca Allahın süfrənin enməsindən sonra kafir olanlara istiqamətli ağır təhdidini eşitdikdən sonra həvarilərin bu istəkdən imtina etdiklərini irəli sürmüşlər. Lakin bu görüş Quran və sünnə qaynaqlı etibarlı bir dəlilə söykən/dözmür. Bu görüş bəzi təfsirçilərdən nəql edilmişdir. Mücahid ilə Həsən bu təfsirçilər arasında iştirak edər. Lakin nə onların və nə digərlərinin bu yoldakı fikirlərində dəlilə rast gəlinmir. Əgər Mücahid ilə Həsənin bu yoldakı fikirləri rəvayət sayılsa belə, zəif olduğu üçün dəlil dəyəri daşımayan mevkufat növü bir rəvayətdir. Üstəlik bu rəvayət bu süfrənin həqiqətən endiyini bildirən başqa rəvayətlərə tərs düşməkdədir. Onsuz da/zatən doğru olsa belə ahad silsiləli bir xəbər olduğu üçün hökmlər xaricindəki sahələrdə dayaq qəbul edilməz. Bəziləri bu süfrənin həqiqətən enmədiyini bu şəkildə müdafiə edə bilərlər: Xristianların bu möcüzə mövzusunda heç bir məlumatları yoxdur, müqəddəs kitablarında bu hadisədən heç danışılmır. Əgər bu süfrə həqiqətən enmiş olsaydı, müqəddəs kitablarında tez-tez sözü keçər, bu hadisəs(n)i eynilə ilahi yemək kimi aralarında davamlı bir mərasim halında qoruyardılar. Lakin Xristianlığın yayılma tarixini və müxtəlif İncillərin ortaya çıxış hekayəsini yaxşı bilənlər bu cür sözlərə əhəmiyyət verməzlər. Çünki Xristianların müqəddəs kitabları tevatür yolu ilə İsa Peyğəmbərə (ə.s) söykənilərək yazıya keçirilmiş olmadığı kimi günümüzdəki Xristianlıq də onun zamanına kəsilməz bir şəkildə bağlanmır. Belə bir tarixi bir əlaqə olmadığı üçün, nə nəsildən nəsilə keçən ənənələri mövzusunda və nə İsa Peyğəmbərin çağırışına izafə edilən, onunla əlaqədar olan və haqqında məlumat sahibi olmadıqları mövzularda günümüz Xristianlığından faydalanmaq mümkün deyil. Bəli, bəzi İncillərdə İsa Peyğəmbərin az miqdardakı arpa çörəyi və balıqla möcüzəvi şəkildə çox sayda adamı doyurduğu izah edilir. Amma bu hekayə Quran 'da izah edilən ilahi süfrə hekayəsi ilə heç bir xüsusiyyəti baxımından uyğunlaşmır. Yuhanna İncilinin altıncı hissəsində belə deyilir: "(1) Bundan sonra İsa Celil (Taberiyye) dənizi üzərindəki körpüyə doğru yol al/götürdü. (2) Çox sayda insan arxasına düşdü. Çünki xəstələr mövzusundakı möcüzələrini görmüşlər idi. (3) İsa dağa çıxdı və şagirdləri ilə birlikdə orada oturdu. (4) Yəhudilər tərəfindən müqəddəs olan Maidə Surəsi 112-115 ................................................... 311 Fesh Bayramı yaxın idi/şikayətləndi. (5) İsa gözlərini qaldırıb baxınca böyük bir kütlənin özünə doğru gəldiyini gördü. Bu vəziyyəti görüncə Filibsə 'Haradan çörək al/götürüb bu insanlara yedirəcəyik?' deyə soruşdu. (6) İsa Peyğəmbər Filibsi sınamaq üçün bu sualı soruşdu. Çünki o nə etməyə qərarlı olduğunu bilirdi. (7) Filibs ona hər kəsə kiçik parça çörək verilsə belə iki yüz/üz dayanara alınacaq çörəyin bu kütləyə çatmayacağı cavabını verdi. (8) Saman Putrosun qardaşı olan Enderus adındakı bir şagirdi İsa Peyğəmbərə belə dedi: (9) Yanında beş kövrəyi və iki balığı olan bir gənc var burada, amma bu yemək bu böyük kütləyə görə nə məna daşıyar ki? (10) İsa Peyğəmbər 'İnsanlara söyləyin də bir-birlərinə söykənsinlər' dedi. Ora bol otlaqlı bir yer idi. Adamlar bir-birinə söykəndilər. Ədədləri beş min adam qədər idi. (11) İsa Peyğəmbər kövrəkləri al/götürdü. Allaha şükr etdi. Sonra onları şagirdlərinə bölüşdürdü, şagirdləri də bir-birinə söykənən insanlara paylaşdırdı. İki balığı da bu şəkildə paylaşdırdılar. Hər kəs istədiyi qədər yeddi. (12) Hər kəsin qarını doyunca İsa Peyğəmbər şagirdlərinə 'Artan qırıntıları yığın ki, heç bir şeyi itməsin' dedi. (13) İsanın şagirdləri artıqları yığıb on iki torbaya doldurdular. Beş arpa çörəyi ilə o qədər adam qarınını doyurduqdan sonra qırıntıları on iki torbanı doldurmuşdu. (14) İnsanlar İsa Peyğəmbərin göstərdiyi bu möcüzəni görüncə, 'Bu adam həqiqətən dünyaya gəlməsi gözlənilən peyğəmbərdir' dedilər. (15) İsa Peyğəmbər, insanların üzərinə gəlib onu hökmdar etmək üçün aparmağa qərarlı olduqlarını bildiyi üçün oradan ayrılıb tək başına dağa doğru yola çıxdı." Sonra əgər bu hekayənin (Maidə Hekayəsinin) ayələrdə izah edilən məzmunu diqqətlə araşdırılınca, başqa bir mövzu qarşımıza çıxar ki, o da budur: Bu hekayənin baş tərəfində həvarilər tərəfindən soruşulan sual uca Allaha qarşı göstərilməsi lazım olan hörmətdən məhrum, ədəbə zidd bir sualdır. Necə ki ayələrin sonunda, bu möcüzənin arxasından kafir olanlara, uca Allahın peyğəmbərlərinə doğrudan təqdim etdiyi və ya ümmətlərinin istəyinə cavab olaraq göstərilən heç bir möcüzə vəsiləsi ilə söz mövzusu edilməyən ağır bir təhdid yönəldilməkdədir. Məsələn, Nuh, Hud, Saleh, Şuayb, Musa və Məhəmməd peyğəmbərlərin (hamısına salam olsun) ümmətlərinin möcüzə istəklərinə belə sərt bir təhdid məzmunlu cavab verilməmişdir. Görəsən bu cavabın sərtliyinin səbəbi bu sualı soruşan həvarilə 312........................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6 rin ədəbə zidd ifadələridirmi? Çünki onlar bu sualı soruşarkən Allahın gücündən şübhə edən kəslərin istifadə edəcəkləri bir üslub istifadə etdilər. Lakin daha əvvəlki ümmətlərin möcüzə istəklərində də Allaha qarşı hörmətsiz və peyğəmbərlərinə qarşı lağ/alay etmə məzmunlu ifadələrə rast gəlməkdəyik. Bunların yanında Peyğəmbərimizin (s. a. a) qövmünün zorbalarına və o dövrdə yaşayan Yəhudilərə aid daha çirkin və daha ədəbsiz ifadələri Quran bizə nəql etməkdədir. Yoxsa səbəb, həvarilərin bu sualı soruşmadan və ilahi süfrənin enməsindən əvvəl iman etmiş olmalarıdırmı ki, süfrənin enişindən və bu təəccüblü möcüzəni görmələrindən sonra kafir olmaları halında bu qədər şiddətli bir təhdidi layiq olmuş mi sayılmaqdadırlar? Lakin hərçənd təəccüblü möcüzələr gördükdən sonra kafir olmaq böyük bir azğınlıq və itaətsizlikdir; amma bu yalnız həvarilərə məxsus deyil. Bu baxımdan digər ümmətlər arasında bənzərləri vardır. Lakin heç bir zaman o bənzərlərə belə ağır bir təhdid yönəldilməmişdir. Hətta bu ümmətlər içində Allahın yaxınlığını qazandıqdan və Allahın möcüzələrini yaxından gördükdən sonra dindən dönənlər belə belə şiddətli bir təhdidə həmsöhbət olmadılar. Bu ayədə verilən nümunədə olduğu kimi: "Onlara bu adamın hadisəsini izah et: Adama ayələrimizi təqdim etdik, lakin o onların içindən sıyrılıb çıxdı. Arxasından onu şeytan arxasına taxdı da azğınlardan oldu." (Ə'RAF, 175) Bu nöqtədə deyilə biləcək söz budur: Bu hekayə başlanğıcında soruşulan sual başqa sözlə/səbəbindən, gərək ümmətlərin istəyi üzərinə göstərilən və gərəksə başqa zərurətlərin lazımlı hala gətirdiyi digər bütün peyğəmbərlərin möcüzələri arasında xüsusi bir məna daşıması cəhəti ilə imtiyazlı bir xüsusiyyətə malikdir. Belə ki, Quranda izah edilən möcüzələr bir neçə hissəyə ayrılır. Bir qisimi uca Allahın peyğəmbərləri vəzifələndirdiyi sırada onlara təqdim etmiş olduğu möcüzələrdir. Bunların məqsədi, peyğəmbərlərin peyğəmbərliklərini təsdiq edən dəlillər olmalarıdır. Musa Peyğəmbərə (ə.s) təqdim edilən işıltılı əl və əsa, İsa Peyğəmbərə (ə.s) təqdim edilən ölüləri diriltmə, quşlara can vermə, doğuşdan korları və alacalıq xəstələrini yaxşılaşdırma və Hz. Məhəmmədə (s. a. a) təqdim edilən Quran möcüzələri kimi. Bunlar imana çağırış ehtiyacını qarşılamaq və kafirlərə deyiləcək söz buraxmamaq üçün təqdim edilən möcüzələrdir. Beləcə həlak olanların bilə-bilə həlak olmaları və həyat bulanların da bilə-bilə həyat tapmaları istənmişdir. Yüklə 12,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|