Ijtimoiy-iқtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari

 

---

23 
2 bob. O’zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va 
xususiylashtirish maqsadi, yo’llari va usullari 
2.1. Mulkchilik islohotlarining O`zbekistondagi xususiyatlari. 
Bozor munosabatlariga o’tishning asosiy sharti ko’p ukladli iqtisodiyotni va 
raqobatlashuvchi muhitni shakllantirish uchun shart-sharoitini vujudga keltirishdan 
iborat. Bunda asosiysi mulkchilik masalasini hal qilishdir. Shu sababli 
respublikamiz Prezidenti I.A. Karimov mulkchilik masalasini hal qilishni 
«...bozorni vujudga keltirishga qaratilgan butun tadbirlar tizimining tamal toshi 
bo’lib xizmat qiladi»
2
deb alohida ta’kidlab ko’rsatadi. Uzoq yillar mobaynida 
respublikamiz iqtisodiyotida umumxalq mulki deb atalgan, aslida esa 
davlatlashtirilgan mulk to’liq hukmronlik qilib keldi. Nazariya va amaliyotda 
umumxalq mulki deb hisoblangan mulk sub’ekti sifatida davlatning chiqishi 
jamiyat a’zolari o’rtasida bu mulkga «hech kimniki», «davlatniki», «birovning 
mulki» deb qarashlarining shakllanishiga olib keldi. 
Bozor iqtisodiyotini vujudga keltirish vazifasi o’tish davrida mulkchilikda 
davlat sektorining salmog`i ancha yuqori bo’lgan mamlakatlarda bu mulkning 
ma’lum qismini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishni taqozo qiladi. 
Shunga ko’ra, O’zbekistonda ham mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va 
xususiylashtirishga muhim ahamiyat kasb etuvchi jarayon sifatida qaralib, «Davlat 
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to’g`risida»gi Qonunida (1991 yil 19 
noyabr) quyidagicha ta’rif beriladi: 
Davlat tasarrufidan chiqarish – davlat korxonalarini va tashkilotlarini 
jamoa, ijara korxonalariga, akstiyali jamiyatlarga, mas’uliyati cheklangan 
jamiyatlarga, davlatga qarashli mulk bo’lmaydigan boshqa korxonalar va