İncelemeleri

qolay 

: onqay

ka. 

onğay

ka

. onğ. hasat.   

qolay 

: yavaş. asda. asat. rahat. onğay. onğ

ka

. gənqəs

ka. 

sığ. az. xəfif. 

- 

qolayı. bir qolayıma: yavaşca. asdaca. azcana. öldürə.  

qolayıma: 

bax

 

>

 

qolay.  

qolçaq 

: quyurçuq

ka

. əldə yasanmış, adama oxşatılmış oyunçaq. 

höyük. oyuq

ka

 hüyük. ürkü. mətərsək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

460 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qoldaçı

ka

: dilənci. - 

qoldaçıya min yağaq

ka

, barça belə ayruq dayaq

ka

: yolçuya 

min cəviz, üstəlikdə bir (hammısınında üstündə) çəlik. 

 

qoldaĢ

ka

: 

1. 

arxadaş. yaran. yar. dosd. adaş

ka

. yaxın. 

- qattalar qoldaşı: 

böyüklərlə iş birliyi aparan. 

2. 

bir qolda sırada olan. sırdaş 

(

sıradaş

).  

qoldaĢlanmaq

ka

: arxadaş olmaq. arxadaş saymaq.  

qoldav 

: basut

ka

. 

acıyan. yardam. kömək. himayət.  

qoler 

:

 

ataçı

. 

atçı

.  

qol

ka

 

: 

1. 

tarım

ka

. tar. 

dərim

. bölük. qollara ayrılmış nərsə. şö'bə. 

2. 

tarmaq

6

. darmaq. dal. şaxa. 

3. 

dağın döşü. təpəsdən aşağ 

enən, dərədən yüksək qalan bölümü. dağın ortasın, örüşü. 

4. 

qılıncda, bıçaqda olan yol biçimli oyma. 

5. 

kol. 

- kəkirə kolu: acı 

kişi. 

- 

kol kos. çalı çırpı. pölük. 

6. 

atac

ka

. dərvaza.  

qoltuq 

: qoy

ka

.  

qoltuqlamaq

ka

: qoltuğuna almaq. qoltuğa vurmaq.  

qoluq

ka

  

: əlik. əllik. borc. iğrəti.  

qoma 

: 

koma

. kümə. yığım

ka

. yığın. tuka. tüdə. püştə. yığılmış nə. 

qalaqsı. qalaq. yığın.  

qomba 

: 

komba

. kumbarı. daşırqan. şişik.  

qomın

ka

 

: coşu. həyəcan. 

- belə qımına nə gərək.  

qomınmaq

ka

: coşmaq. həyəcalanmaq. 

- belə qımınma.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

461 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qomıtqan

ka

: özlətən. coşturan.  

qomıtqan

ka:

 özlətən. özlətgən. coşturan.  

qomıtmaq

ka

 

: 

gomıtmaq

. 

1. 

kömıtmaq. komalamaq. yığmaq. 

toplamaq. 

- öz süsünü gomutqıl. 

2. 

qomutmaq. coşturmaq. 

həyəcanlatmaq. 

3. 

coşdumaq. həyəcanlatmaq. 

1. 

qaynatmaq. 

coşdurmaq. 

- özük məni gomtdu.  

qom

ka

  

: 

kom

. 

1. 

hər nəyin hündür, şişik, dik biçimi. 

2. 

çul. dəvə havudu. 

3. 

dalqa.  

qomĢuy

ka

: qanla dolmuş kənə.  

qomĢuymaq: yığışmaq.  

qomuq

ka

: 

qumuq

. 

qoyuq

. 

qonuq

. at gübrəsi, təzəyi.  

qomuqlamaq

ka

: 

1. 

pisləmək. tərsləmək. 

2. 

qomuq boyundan saymaq.  

qomunmaq: qabınmaq15. 

qabarlanmaq

. 

dalqalanmaq

. 

həyəcanlanmaq

. 

çapınmaq. çabalanmaq. qamcınmaq

. 

bulqanmaq

. qalqupmaq. 

qapıqmaq. qondalmaq. 

dalqanmaq. 

 

qomuĢmaq

ka

: 

1. 

qoyluşmaq. cumuşmaq. 

- olar işə qomuĢdular. 

2. 

qaynamaq. 

- çay, dəniz qomuĢur.  

qomutmaq

ka

: coşturmaq. qumıtmaq. həyəcanlatmaq. qomıtmaq. 

coşturmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

462 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qonaq

ka

 

: 

1

 qonuq. 

. 

qanaq

. 

qayaq

. 

( n <> y ) 

qıyaq

. qaymaq (

yeyiləcək

). ət 

suyu. yağlı, qoyuq olan nərsə. tərəyağı. 

2. 

qonuq. uma

ka

. 

3. 

qonum

ka

. yurt. qoyulan yer. 

4. 

darı

. 

tarıq

. - 

qonaq başı sezrəgi yeğ. 

5. 

uma

ka

. - 

qonuq yiyəsi olan: qonaqlıq

ka

. - qonuq odası: barıĢlıq

ka

 

ev. gəliĢlik barıĢlıq ev

ka

. - qonuq etmək: qonuqlamaq

ka

. 

2. 

qoyuq

. 

qumuq

. təzək. pox. 

3. 

ruh. 

1. 

qıltıq

ka

. (

başta

 

bulunan

) kəpək. 

 

qonaqlıq: 

1. 

qonuqluq

ka

. saray. toy yeri, otağı. 

2. 

aşat. yemək, çörək 

vermək işi. 

3. 

sürcək

ka

. sürcüq

ka

. sürüc. əyləşmə. toplantı. 

düğün. güdən

ka

. - 

tanışlar, qohumlar, yoldaşlar arasında, keşik, 

sırayla verilən qonaqlıq: soğduĢ. - yeməksiz içgili qonaqlıq. 

kəstəm

ka

. 

 

qonat

ka

 

: 

1. 

kümə. yığım. yığnaq. quruh. birbirlərinə yanaşan. toplanan 

insan küməsi. 

2. 

gəlib bir yerə, bir şyə artırılçış olan. 

2. 

muntaj.  

qonatmaq

ka

 

: qondurmaq. oturtmaq. 

- qonum qonatmaq: yat 

yarağın yığıb qoymaq. yurd salmaq.  

qoncək 

: 

qoncuq

. 

küncək

. yaxa. nərsənin yanı, qırağı, ucu.  

qoncəkləmək: küncəkləmək. qoncuqlamaq. yaxalamaq, yaxa tikmək. 

nərsiyə yan, qırağ, ucluq tikmək.  

qoncuq 

: 

1. 

qoncək. küncək. yaxa. nərsənin yanı, qırağı, ucu. 

2. 

qünçüq

ka

. qonuc. qonça. kirvən. qırpan. yaxa. 

3. 

yaxa.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

463 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qoncuqlamaq: küncəkləmək. qoncəkləmək. yaxalamaq, yaxa tikmək. 

nərsiyə yan, qırağ, ucluq tikmək.  

qoncuy

ka

: seçilmiş. qadınnan (

təkincədən

) bir dərəcə aşağı. buna "

qatın

 

qoncuy

" da söylənir.  

qonça 

: 

1. 

qunçə. bük

ka

. 

- qunçəsindən açıldı: bükündən ol yazıldı. 

2. 

qünçüq

ka

. qoncuq. qonuc. kirvən. qırpan. yaxa.  

qondarmaq:qondqarmaq

ka

. qöndqürmək

ka. 

doğrultmaq. düzəltmək. tikmək. 

yola qılavuzlamaq. iqrar ettirmək.  

qondqarmaq

ka

: 

( o <> ö ) 

qöndqürmək

ka

 

qondarmaq. əkmək. dikəltmək. 

doğrultmaq. düzəltmək. tikmək. yola qılavuzlamaq. iqrar 

ettirmək.  

qondurmaq

ka

: 

1. 

e'tiraf eddirmək: 

- oğrunu qondurdu. 

2. 

qonatmaq

ka

. 

oturtmaq. nəyi nərsəyə qoymaq, yerləştirmək.  

qonğraqu

ka

 

: çınqıraq. qonraq. tonquraq. çan. zəng. naqus.  

qonğur

ka

 : 

1. 

qəhvəyi rəng. 

2. 

boğuq səs.  

qonğuz

ka

: osurqan böcəği.  

qonıtmaq: tikmək. - 

ər ağac qonutdu. 

 

qon

ka

 

: qoyun. qoy.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

464 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qonqarmaq: 

1. 

doğrutmaq. imləmək. dikəltmək. 

2. 

nişanlamaq

. 

doğrusun

 

göstərmək

. - o yol qonqardı. 

3. 

e'traf almaq. işin doğruluğunu 

göstərmək. 

- bəy oğrunu qonqardı. 

 

qonmaq

ka

: 

qoymaq

. 

qoyunmaq

. 

1. 

ramlaşmaq. yola gəlmək. 

- tosun at 

qondu. 

2. 

e'tiraf edmək. 

- oğru qondu

3. 

enmək. süzülüp enmək. 

qonmaq - çaqmaq. çoqmaq. çökmək. çuqmaq. 

4. 

düzəlmək. 

doğrulmaq. 

- ağac qonmaq: tikmək. 

5. 

yola gəlmək. yola çıxmaq. 

6. 

ram olmaq

. - at qondu. 

7. 

e'tiraf edmək. 

- oğru qondu. 

8. 

köçmək. 

- el qondu: qoyundu. 

9. 

durmaq. oturmaq. toxdamaq. 

- 

ağrım qondu. 

10. 

çökmək. çuqmaq. çoqmaq. enmək. quşun 

aşağı inməsi. süzülüp enmək.  

qonraq 

: qonğraqu

ka

. çınqıraq. tonquraq. çan. zəng. naqus.  

qonraqu : 

qonğraqu

ka

 

qulağın alt bölümündə olan dikə gəmik.  

qonramaq: qonqurmaq. yoğunlamaq. - oğlan ululur, ünü qonulur.  

qonĢı

ka

 

: (

nĢ 

<

 met 

>

 

Ģn

) qoşnı. qomşu.  

qonĢu 

: 

- duvar bir qonşu: tam yarĢı

.  

qonuc 

: qünçüq

ka

. qoncuq. qonça. kirvən. qırpan. yaxa.  

qonu

ka

 

: hamar. düz. saf.  

qonuq 

: 

bax

 

>

 

qonaq

. alqın. yılqın. ılqın ilgin. yolçu. müsafir. 

- öz qonuq: 

ruh. - aldı özüm qonuğu: ruhumu aldı. 

- ram. (# ası).  

qonuqlamaq: qonağlamaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

465 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qonuqlaĢmaq: birbirinə qonaq olmaq.  

qonuqlu

ka

: qonaqlı. 

- qonuqlu ev: qonaqlı ev.  

qonuqluq

ka

: qonaqlıq. saray. toy yeri, otağı.  

qonum

ka

: 

1. 

yurt. qoyulan yer. qonaq. 

2. 

qohum. yar yoldaş. yaxınlar. 

tanışlar. 

- qonum qonatmaq: yat yarağın yığıb qoymaq. yurd 

salmaq. tanışların bir yerə yerləştirmək. 

3. 

qohum. özün

ka

. 

 

qonur 

: qonqur. yoğun. 

- qonur ün: yoğun səs. - qonur al: tıq

ka

. al ilə doru 

arası at rəngi.  

qonurmaq : düəltmək. ışıqlatmaq. sayağlamaq. 

- qılınc qonurmaq.  

qonus

6

 

:

 

qırma topıq. söbü biçikli nərsə. məxrut. söbü

1

. dibi dar ağzı 

gen biçim. 

 

qonuĢmaq: 

qoyuĢmaq

ka

. qoyquşmaq. qonquşmaq. boşanmaq. tökmək. 

- 

əl ələ su qoyuĢar, əllə üz yuvuşar.  

qonutmaq: qönitmək

ka

. könütmək. qoyutmaq. qoymaq. doğrultmaq. 

dikəltmək.  

qop 

: 

qop

ka

 qob

. 

gop

. 

kop

. 

köp

. 

1. 

çox. bək. bütün. həp. obartma, 

bəkitmə ilgəci. kop böyüdü. 

- kop eyi. - kop az. 

2. 

gür. gur. sıx. 

buruşuq. pıtlaşıq. 

- köp saç. 

3. 

abad. qollu budaqlı. dolu. barlı. 

- 

köp ağaca quş qonur. 

4. 

sevinc. şadlıq. 

- qop qılmaq

ka:

 səvinmək. 

fərəhlənmək. içi hopmaq. - məni görcək kop qıldı  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

466 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qopmaq

ka

: qopmaq. gəlmək. qalqmaq. başlamaq. çıxmaq. baş qaldırmaq. 

qalxmaq

. - ay qopup evlənib, ağ bulut hörlənib. - yoqar qopub 

səkrəlim: yuxarı qalxıb atılalım. - istək qopdu: tələb başlandı. - quş 

qopdu: qalxdı, uçdu. - tüpi qopdu: tufan qalxdı. 

 

qopruĢmaq

ka

: qaldırışmaq.  

qopsalmaq

ka

: qopuz çalınmaq. qobzalmaq. qupzalmaq.  

qopsamaq

ka

: 

1. 

yüksəltmək. 

- yoqarı qopsamaq: yuxarı qoğzamaq. 

2. 

çıxmaq 

istəmək. 

 

qopuq 

: ısrıq

ka. 

qovuq. ıraqlanmış. dışlanmış (

dişlənmiş

). rədd olunmuş. 

məlun. 

 

qopurqan

ka

: qoparan.  

qopurmaq

ka

 

: qabırmaq. qabdan qaba tökmək.  

qopurmaq

ka

 

: yerindən qaldırmaq. qurcalamaq. qurdalamaq.  

qopurtmaq

ka

: yerindən qaldırtmaq·.  

qopus 

: 

qupuz

. 

qopuz

. 

1. 

qiyam. 

2. 

ürküntü. balqın. balın. bulğa. bəlva.  

qopuĢmaq

ka

: qalxışmaq. qoğzanmaq.  

qopuz

ka

 

: 

<>

 

güpüz. qupuz

. 

qopus

. döğülərək, güpsəyərək səslənən 

çalqı. 

- qopuz qopsamaq: qopuz çalmaq. - qopuzlu kiĢi

ka

: qopuzu 

olan adam.  

qõpüq 

: 

köpük

ka

. kəf.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

467 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qopzamaq

ka

 

: 

qupzamaq

. qopuz çalmaq. 

- qopzatmaq: qopuz 

çaldırmaq.  

qopzamaq

ka:

 

qupzamaq

. qopuz çalmaq.  

qor 

: 

kor

ka

. 

1. 

tüqül. tüqqül. tüqlü. 

- tüklük gözlü: kor kimsə. 

2. 

qaraqu

ka

. 

3. 

- kor bağırsaq. bükün. apandiş. 

4. 

kor. ziyan. 

- qor tapmayasan 

bala. - kor gördü, kələki yığıdı. - axından kor görmüş ölkələr. 

5. 

yoğurt mayası.  

qorday

ka

: quğu quşu.  

qorxutmaq: yandrumaq

ka

. yandurmaq

ka

.  

qorıq

ka

 

: 

1. 

qoru. kiçik orman. 

2. 

qurşanmış, qorunmuş hər nərsə.  

qorın 

: diriğ. əfsus.  

qorınmaq

ka

 

: qorunmaq. sığılıq edmək. diriğ edmək. pintilik 

edmək

1

.  

qorıĢmaq

ka

: qorumaqda yardım edmək. - 

qorıq qorıĢma: ordu qaravulladı. 

 

qorqaq 

: 

qorxaq

. 

1. 

çanaç

ka. 

gəvşək. təmbəl. 

2. 

yumuşaq. sarıçqa

ka

. 

sarıçaq 

qorqlu

ka

 : qorqaq·.  

qorqmaz: 

qorxmaz

. manqus. manus. dikbaş.  

qorqu 

: 

qorxu

. tezik. ürkü. vəlvələ.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

468 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qorquĢmaq 

: 

qorxuĢmaq

. birbirindən qorxmaq. 

- nədən 

qorxuĢusuz.  

qorquĢmaq

ka

: birbirindən qorqmaq.  

qorqutma: 

qorxutma

. yanıq

ka. 

təhdit.  

qorlamaq: 

korlamaq. 

ucuzlamaq. xor, alçaq görmək. alçatmaq. təhqir 

edmək.  

qorlanmaq: 

korlanmaq

. 

1. 

çərlənmək

ka

. pozulmaq. xərablanmaq. çorlanmq. 

ziyana düşmək. 

2. 

yanmaq. heyifsinmək. 

- ər davarına qorlandı. 

3. 

korlanmaq. ziyan görmək. 

4. 

acınmaq. tasa, acı duymaq. 

(# 

cürlənmək

ka. 

dəğərlənmək. aşınmaq. faydalanmaq). 

 

qorluq

ka

  : 

korluq

. 

1. 

diydək

ka

. tiklək. tıqlaq. tıylaq. (

<

 

tıq

. 

tiq

). örtük. 

qapama. 

2. 

qurluq. meş. qımız qabı.  

qors 

: 

qurç

ka

. qurs

. qatı, içi dolu, som, cıdamlı, dayanıqlı nəsnə. 

- 

qurç təmir: çəlik. - qurs ər. qors ərən.  

qortalmaq: 

kortalmaq

. gəvşəmək. obramaq

ka

. opramaq. əprimək. əsqimək. 

tazalığı, itiliyi gedmək.  

qoruğlamaq: quruğlamaq. qilaflamaq. xəlfələmək.  

qoruqçı

ka

: qorucu. qaravul.  

qoruqluq

ka

 : 

qorquluq

. qoruma, qoyma qabı. sadaq. qədələç. yaylıq

. 

yasıq

ka

. 

ox yay qabı. 

- kiĢ qoruqluq. sadaq. oqluq. qədələç

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

469 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qorumaq: gözərmək. ayamaq

ka

. güdmək. bərkləmək

ka

. saxlamaq. hifz 

edmək. 

- tanrı səni gözərsin.  

qorunan: qözətli

ka

. gözətilən. sağlanan. əsirqənən.  

qorunmaq

ka

 

: 

qorınmaq

. sıxılıq edmək. pintilik edmək

1

.  

qoruyucu: yatqaq. mühafizı.  

qosan 

:

 

kosan

. burunqud. öndə gedən. yolağçı. öndər. bakan.  

qosıqlamaq

ka

: 

qoslıqmaq

. fındıqlanmaq.  

qosıqlıq

ka

: 

qosqılıq

. fındıqlıq.  

qosuq

ka