479
http://WWW.TURUZ.NET
qöçük
:
köçük
ka
.
1.
sağrı. yan. yançaq. göt. tərk.
2.
bir heyvana binən
iki adamdan arxadaki.
3.
başdan fırlanıb sallanan bürgək saç
fırlaları, halqaları.
qöçüklük:
köçüklük. kölgəlik
.
- köçüklük yer: kölgəli yer.
qöçüqləmək:
köçükləmək
ka.
götündən, sağrından vurmaq.
qöçünmək
:
köçünmək
.
köĢünmək
ka
.
kölgələnmək. kölgəyə çəkilmək.
kəndini gizləmək, örtmək.
- ər gündən köçündü: gündən kölgəyə
keçdi.
qöçür
!
. :
köçür
!
. qaytar
!
. qov. it.
qöçürən:
qöçürgən
. uzaqlaştıran:
qöçürgən
ka
:
1.
köçürən.
2.
uzaqlaştıran.
qöçürmə :
köçürmə
. daşıma. intiqal. yer dəğişmə. depləsman.
qöçürmək: köçürmək
ka
. yazmaq. istinsax edmək. nəql edmək.
qöçüt
:
köçüt
ka
.
1.
at. ulağ. daşınma, köçmə, qötürmə aracı.
- köçüt
köçürmə: mənqul nəyin yerin dəğişmək.
2.
mənqul.
- köçüt davar:
mənqul mal. - köçüt köçürmə: mənqul nəyin yerin dəğişmək.
qödəç
ka
:
gödəç.
közüc
ka
. küzə. gözəç. bardaq. təsti. qözəç. qözüç.
qödəzmək
:
gödəzmək
ka
.
(
dz
<
met
>
zd
)
gözətmək
. güdmək. qöz atmaq
ka
.
qözətmək. bəkləmək. göz edilmək. müntəzir olmaq.
- sən burda
gödəz: gözət. gözlə.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
480
http://WWW.TURUZ.COM
qöfəz
:
köfəz
.
köpəz
. qədir bilməz. dəğər verməz.
qöhər
:
köhər
<
kəvəl
ka
. yumşaq, uyuq qılıqlı.
- kəvəl at: yorqa at. minik
verən at.
qöq
:
göy
.
kök
ka
.
1.
göy. hava.
- göy açıldı. - göy bürgürdü: göy tutuldu. -
göy busardı: bozardı. - göy çığrısı: fələk. göy fələyi. - göyə sağyrsa,
üzə düşür. - dəğirməndə doğmuş sıçan, göy kükrəyindən qorxmaz.
1.
göylük. bağbağat. bağlıq boştanlığın gənəl adı. bir yeri saran
yaşıl bölgə.
- kənd göyü: şəhəri saran göylük.
2.
kök. soy. əsl.
-
kökün kim: kimsən.
3.
bağ. ip.
- ər sözü bir, yəhər kökü üç olu. -
kökən: mal davar sağılırkən ayağına bağlanan ip.
4.
heyvanların
qışda yaxınlaşması, aşışması.
- qoç kökü çatdı. - atları kökü:
atların cütləşməsi.
5.
gök rəngi. lâcivərd.
- gömgöy: göpgöy. - göy
çüvüt: qöy boya. - - göy gözlü: qöy qöz. çağır
ka
.
6.
ölçü. vəzn. yir
(
şeir
) ölçüsü vəzni.
7.
damar. yıldız
ka
. rişə.
8
. qutsal. çin. tansuq.
həqq. müqəddəs.
- göy dəmir geri durmaz: düzlük sözü dryər, işin
görər.
9
. səsi aşağladıb, yüksəltməklə, incəldib yoğunlatmaqla
istənilən ölçüyə, tona, taraza salmaq.
- köklü səs: becərilmiş səs.
- kök bilməz, qulaz yırtar: ölçünü bilməyən. - kök salmaq:
harmoniləşmək.
10
. hər nəyin dibi, bəki, bərki. him. pey. bəy
(
bəq
).
11.
əzab. çətinlik. qınaq. qınaş. -
kök gördü, kərəkü üzdü.
12.
ayna üzündə meydana gələn pas. nərsənin üzünə düşən
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
481
http://WWW.TURUZ.NET
çillik, çil, xal.
13.
qoşnu
.
sevişmə, cütləşmə çağı.
- qoyun kökü.
14.
səsin bəmi zili.
- köklü səs: ölçülü səs.
15.
göylük. yaşıllıq.
- kənd
göyü: şəhər çevrəsində olan göylü.
16.
kəndir. ovsar.
- ər sözü bir,
yəhər kökü üç olur.
17.
qışın çağı heyvanların qızmış durumu.
18.
yoğun, dolu, bəm səs.
19.
pas. ləkə.
- gözünqə göy düşdü:
güzgüyə pas düşdü. - qöylü üz: xallı, səpgilli üz.
20.
kök.
el içində
yaranmış, el içinə düşmüş gülməcə. bu ilin göyü budu ki.
- bir
gün ------.
21.
göy sözündə sərbəstlik, boşluq, azatlıq, gəlişmə
bitişmə, yüksəlmə, genişlik, gənclik vardır.
- göy ölkələr:
22
.
yaşıllığı çox olan, yaşıllıqı, göyərtiləri qoruyan ölkələr.
22
. gəlişmə
yolunda olan ölkələr. - göy ılxı: kövşənə, otlağa buraxılmış heyvan.
23.
gülüş. gülməcə.
24.
əsl. soy. şüt
ka.
- qöq yılxı
ka
: başıboş yayılan heyvan.
- qöq tubulqan
ka
: bir quş adı.
- kök gördü kəriki üzdü: ağırlıq, çətinlik görüb, ev eşiyin üzüb (söküb)
geddi.
- kökdən aramaq: tüpləmək
ka.
dipləmək. dibləmək. kökdən aramaq.
-
kökün araĢtırmaq: tüpləşmək
ka.
dibləşmək. dipləşmək. dibin
çıxarmaq. təhqiq edmək.
- göy qurĢağı. tel gögən.
-
bulut göyü köĢütti
ka
:
quĢatdı.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
482
http://WWW.TURUZ.COM
- qöy daĢ : çəş. yaş. yəş. yeş. firuzə.
- qöy don: - göy don: göyün örtüyü, göy örtüyü boyada olan nərsə.
- kökdən aramaq: tüpləmək
ka
. dipləmək.
qöqdədmək
ka
:
köqkətmək
ka
. yəhər taxdalarını tiktirmək. bağlatmaq.
qöqdəzmək
ka
:
kökdəzmək
ka
.
kökdətmək. köklətmək
ka
.
sıxb bağlamaq.
-
yalığın köklət: qayışı bərkid.
qöqəgün
ka
:
qökəgün
ka
göyəgün
. göy milçək.
- iki boğ ikəşür, ortada göyəgün
yencilir.
qöqəkün
ka
:
gögəgün
. göy sinək.
qöqəl
:
kökəl
. köklə. kökün. kökən. harmoni. həmahəngi.
qöqən
:
kökən
.
1.
kökün. kökəl. köklə. harmoni. həmahəngi.
2.
gögən
.
köstək. örkən. mal davar sağılırkən ayağına bağlanan ip.
- tel
gögən: göy qurşağı.
qöqərmək
ka
: qöğərmək. göy rəngini almaq.
qöqəĢmək :
kökəĢmək.
kökləşmək
ka
. qohumlaşmaq.
- olar iki birlə kökləĢdi.
qöqlə
:
köklə
. kökəl. kökün. kökən. harmoni. həmahəngi.
qöqləmək :
kökləmək
.
kökdəmək
.
1.
təvçəmək
ka.
təpcəmək. ata ata, ara bir,
iri iri tikmək. köpüşmək
ka.
2.
nərsəni bağlamaq. bağlayıb
kipləmək. tikmək.
- yəhəri köklə: çat. qur. bağla.
3.
ırlamaq.
oxumaq.
4.
göyləmək
. göy yemək. heyvanın yemləməsi,
otlaması.
- yılxı köklədi.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
483
http://WWW.TURUZ.NET
qöqlən
:
köklən
. müğənni. xanəndə.
qöqlənmək
ka
:
köklənmək
ka
.
1.
üzdə çillər çıxmaq.
2.
şarkı söyləmək.
ırlamaq. oxumaq. səsi yüksəltə alçalta şarkı çağırmaq.
3.
sıxı
bağlanmaq. bir yerə yerləşmək.
- yəhər kökləndi.
4.
soylanmaq.
yıldızlanmaq
ka
. kök salmaq
. - köklənmiĢ kişi: elli günlü kişi.
5.
zənginləşmək. bitişmək.
- ölkənin köklənməsi işilə puldan asılıdır.
qöqləĢmək
ka:
kökləĢmək
ka
.
köktəĢmək.
1.
ilişip soxulmaq. sıxılıb
bağlanmaq. bağlaşmaq. cürləşmək. sözləşmək.
- qız oğlan
kökləĢib geddilər. - bunan o kökləĢdilər: cürləşdilər.
2.
tuplənmək
ka.
diblənmək. diplənmək. zənginləşmək.
3.
kökəşmək.
qohumlaşmaq. - olar iki birlə kökləşdi.
qöqlətmək
ka:
kökdətmək. kökdəzmək
ka
. sıxb bağlamaq.
- yalığın köklət:
qayışı bərkid.
qöqs
: köks
ka
. qöks
ka.
göğüs. köğüz. könül
.
ürək
.
sinə
. - sənin özgün
düşəli, köksüm ara od tütür. (özgü
:
özik
.
eşq
):
qöqsüz
:
köksüz
. yandıq
ka
. yanıq. soysuz. qarışığı, yandan olan.
qöqĢin
:
kökĢin
. göyümtül. göğümsü.
qöqtəĢmək:
köktəĢmək
ka
:ilişip soxulmaq. yəhər bağlamaq. qohumlaşmaq.
bağlanmaq.
qöqun
ka
:
qoğun
ka
. qıvılcımi. oddan qoğulan, qopan çığın.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
484
http://WWW.TURUZ.COM
qöqümsü :
göğümsü.
kökşin. göyümtül.
qöqün
:
kökün
. kökən. kökəl. köklə. harmoni. həmahəngi.
qöqürcgün
ka
:
gögürcgün
ka
.
1.
göyərçin.
2.
qüyerdi.
qöqüslük :
qöğüslük
artıq
ka
.
qöqüslük :
qöğüslük
.
artıq
ka
.
peşgirə. qadın lifciyi.
qöqüt
:
köküt
.
götgi
ka
.
kötük
. təpə. yığın. təpəciq.
qöqyuq
:
gökyuq
ka
göylü. türkmən böyüklərinə verilən unqun·.
qöl
: göl. havuz. birikmiş su.
qölçə
:
gölçə
. gölünğ
ka.
qölə
:
kölə
. bulaq. bulun. qul. əsir.
- alqa bulaq: bağışlanmış kölə.
qölərmək :
gölərmək
ka
.
qöllənmək. gölərmək. toplanmaq. yığışmaq.
-
gölərdi sular.
qölgə
:
kölgə
. köşigə
ka
. köçik. köşik
ka.
örtü. pərdə.
qölgələnmək:
kölgələnmək
.
köçünmək
.
köĢünmək
ka
.
kölgəyə çəkilmək.
kəndini gizləmək, örtmək.
- ər gündən köçündü: gündən kölgəyə
keçdi.
qölgəli
:
kölgəli
. dalı qalmış.
qölgəlik :
kölgəlik
. köçüklük.
- köçüklük yer: kölgəli yer.
qöliqə
ka
:
köligə
ka
. kölik. qoyu kölgə.
qöliq
ka
: kölik. kölgə.
qöliqliq
ka
: kölgilik. kölgəlik.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
485
http://WWW.TURUZ.NET
qölimək :
gölimək
ka.
gölgimək.
quylamaq. qömmək.
qöliĢmək :
göliĢmək
ka.
qömüşmək.
- dədəsin öldürdü də gölüĢdü də.
qölitmək
ka
:
gölitmək
( l < > m)
gömitmək
.
gömdürmək. quylamaq.
- ölünü
qülütdülər.
qölqə
:
kölgə. köligə
6
. kölik
ka
. uğur. devlət
.
bəxd
.
kömək
. - bəy
uğrunda işim yetildi: işim alındı.
qölqələnmək:
kölgələnmək
.
kölgəyə çəkilmək. köşiklənmək. köşinmək
ka
.
köşünmək. kəndini gizləmək, örtmək.
qölqəlik : köliklik
ka
. köşiklik
ka
.
qöltinğ
ka
:
gölcuq
. quşların indiği su birikintisl.
qölük
ka
: arxa. kölük. yük yüklətilən hər hanki bir heyvan.
qölüklük
ka
: qölüklü.
qölünğ
:
gölünğ
ka
.
gölçə.
qöm
:
göm
. -
göm göy
ka
:
1
. mas mavi.
2
. qır, kül topraq rəngi.
qömçü
:
gömüç
.
gömçü
. gömü. gənc. təpən (
dəfinə
). qazan (
>
xəznə
).
qömdürmək:
gömdürmək
. quylamaq. qömitmək. gömitmək
. ( m < > l )
gölitmək
ka
.
qöməç
:
köməç
ka
. külə gömülərək, cumularaq pişirilən çörək.
qömək
:
kömək.
yardam. yoğuş
.
basut
ka
.
acıyan. qoldav. himayət. kölgə
.
uğur. devlət
.
bəxd. çırağ. əlik. şagird. qılış. əməkdaş. həmkar.
-
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
486
http://WWW.TURUZ.COM
bəy uğrunda işim yetildi: işim alındı. - tanrı uğrunda işlərim bitər. -
sizin uğruzdan vara çatdıq.
qömək
:
kömək
. yatut. yətut
ka
. yetut. yədək. yar.
qömək
:
kömək
. yetüt
ka
. yardım. imdat.
qöməkləĢmək: işləşmək
ka.
işbirliyi yapmq.
qömitmək :
gömitmək
. ( m < > l )
gölitmək
ka
. gülitmək
. gömdürmək.
quylamaq.
qömmə
:
gömmə
: közdə pişirilən əkmək. közləmə. qözmən
ka
.
qömü
:
gömü
. gömülmüş. gömünti
ka
. quylanmış.
qömüç
:
gömüç
.
qömçü
. gömü. gənc. təpən (
dəfinə
). qazan (
>
xəznə
).
-
o gömüĢ buldu.
-
tavqaç gömsi: aad ulusundan qalma xəznə.
qömüldürük :
gömüldürüq
. at göğüslüğü.
qömülən :
gömülən.
qöymən
ka.
quylanan.
qömündi nənğ: qömülmüş nə, nəsnə.
qömür
:
kömür
ka
.
kömgür. - kömürlük
ka
: kömrülük:
qömüĢ
:
gömüĢ
. gənc. xəznə.
- tapaç gömüş: keçmiş gənc.
qömüĢmək
ka
: qömdəşmək.
qöndər
:
göndər
. edqil. eyqil. yolla.
- eyqil məni döğüşgə.
qöndəriĢmək: göndərişmək. birbirinə vermək. ötgürüşmək
ka
. ötrüşmək
ka
.
qöndərmək
:
göndərmək
. ötütmək. ötürmək. ötgürmək
ka.
sürdürmək. çıxarmaq. uylatmaq. öyrətmək. tabe' edmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
487
http://WWW.TURUZ.NET
savurmaq. yönətmək. yasmaq
ka.
itsəmək. etsəmək. edsəmək.
bağışlamaq.
- ora qoşun yasın.
qöndərmək:
göndərmək
. yıldamaq
ka. 6.
iltəmək.
- onu evə yılat.
qöndqürmək
ka:
qondqarmaq
ka
. qondarmaq. doğrultmaq. düzəltmək.
tikmək. yola qılavuzlamaq. iqrar ettirmək.
qönək
ka
:
könək
ka
. kövnək. kövəng. küzə. matara. ibriq. su tulumu
(qırba).
qönəĢ
:
könəĢ
.
<
könüldəĢ
. sırdaş. yoldaş.
qönğərmək
ka
:
( o <> ö )
qonqarmaq
.
bax
>
qondqarmaq
ka
.
qönğlək
ka
: qomlək.
qönğləklənmək:
könğləklənmək
ka.
qömləklənmək. qömlək qəymək ·.
qönğüldə :
könğüldə
ka
.
könül arxadaşı.
qönğül
ka
:
1.
könül. yürək. qəlb.
2.
anlayış.
qönğüllənmək
ka
:
1.
könüllənmək. ürəkləmək. istəmək. arzu edmək.
2.
(
cocuq
) düşünmək. anlamaq.
qönğüllük
ka:
könüllü.
qönik
:
könik
. könül. yaşut. şad. yarud. açıq. sevnik. həyəcanlı.
qöni
ka
:
<>
qoni
.
1.
düz. doğru. əmniyətli.
2.
dəri. arınmış gönə "
qoğuĢ
"
deyilir.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
Dostları ilə paylaş: |