İncelemeleri

 

: qosıq. qozuq. fındıq.  

qoĢ

ka

 

: 

1. 

qoşa. cüt. tay. əş. hərhanki bir şeyin əşi, cütü. 

- qoĢ pıçaq. 

2. 

yədək

. 

- qoĢ at. 

 

qoĢlamaq: yədəkləmək. birgələmək.  

qoĢlunmaq 

: 

qoĢlanmaq

. qoşulmaq. iki şey birbirinə, bir araya 

yaxınlaşmaq, yığışmaq. uğur qılınmaq. birgəşmək. yapışmaq. 

yədəklənmək

. - at qoĢlanmaq: at yədəklənmək.  

qoĢmaq 

ka

: 

1. 

yügürmək

ka

. yügrükcə qoşmaq, keçmək. səğirtmək. 

2. 

qoymaq. qatmaq. türku düzmək.  

qoĢnı

ka

 

: ( 

Ģn

 

<

 met 

>

 

nĢ

) qonşı. qomşu. 

- böri qoĢnusun yeməz: qurd 

qonşusun yeməz.  

qoĢnu 

: cütləşmə. 

- qoĢnu çağı: sevişmə çağı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

470 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qoĢu 

: 

1. 

həmrah. 

2. 

muntaj.  

qoĢucu 

: yügrük

ka

. geçici.  

qoĢuq

ka

 

: 

1. 

yetim. bir şeyə artırılmış bölüm. mütəmməm. ilsaq. 

- bu 

bitiyin yetimi. - bu qazetənin yetimi. - xanla yetimləri buyurduar. 

2. 

yoldaş. həmkar. bir birinə qoşulan. 

3. 

şeir. qəsidə. - 

təgür ondan 

bir qoĢuq: ondan bir şeir söylə. 

4. 

sirud. 

5. 

yədək. 

6. 

qoşqu. yoldaş. 

həmkar. bir birinə qoşulan. 

 

qoĢulamaq: yətəkləmək. yetəkləmək. yetmək. 

- uşaqları yədəklədim. - kor 

birini yədəklə qıl. - atları yədəkləyib yola çıxdılar.  

qoĢulan  : qoşulqan

ka

. qatılan. yol gedən. yola gedən. qoyun börü 

qoşulmaz, yem olmasa yol olmaz.  

qoĢulqan

ka

 : qoşulan. qatılan.  

qoĢulmaq

ka

: 

1. 

birləşmək. qatılmaq. 

- yava eyi qoĢulsa, uğur qeyrət tökülər. 

2. 

tərtip edilmək. uğür qılınmaq. hazırlanmaq. 

- ev qoĢmaq. - hizb 

qoĢmaq. iş qoĢmaq. - yır qoĢmaq. 

3. 

yetmək. mülhəq olmaq. 

 

qoĢun 

: çərik. dərilmiş toplanmış yaraqlı kişilər. qoşulmuş, düzənmiş, 

hazır olan güc. suv. toyın

ka

. ordu. ləşgər

.  

- döyüşdə qoşun bəlgəsi, nişanı. batraq

ka

. bayraq. sancaq. pərçəm. 

ucuna ipək sırıqlar sancılan, taxılan, batırılan neyzə, ağac.  

- qoĢun çəkmək: süləmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

471 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

- qoĢun çəkmək: süləmək

ka. 

düşmana qarşı əsqər göndərmək. 

savaş yapmaq.   

qoĢunmaq: sıralanmaq. hazır durmaq.  

qotqı

ka

 

: 

1. 

qoyqu

. 

qoyaq

. alçaq könüllü. yumuşaq xuylu. mütəvazi. 

2. 

quddı

. 

qoydı

. buraxılmış. boşanmış, ötrülmüş. - 

qotdı nə. - qotdı 

yılxı: buraxılmış heyvan. 

 

qotqılıq

ka

: 

qoyqulıq

. 

qoyaqlıq

. könül alçaqlığı. təvazü. 

- qotqılıqın tapınqıl, 

qoyqıl kövəz anqru: alçaq könüllüklə qulluq ed, dikbaşlığı qoy yana.  

qotrulmaq

ka

: qutrulmaq. qoyulmaq. boşalmaq. tökünmək. buraxılmaq. 

- 

başın tükdən qutruldu. - su küzədən qutruldu.  

qotuq 

: qoyuq. dözün. dözümlü. utun. sərin. səbirli. yumşaq. 

mütəvazi.  

qotur 

: 

qutuz

. 

quduz

. (

<

 

qoyulmaq

. 

boşalmaq

). 

1. 

tüklərin tökülmə 

kəsəli. qutuz dəri kəsəli. dəmro. təmrəkü

ka

. 

2. 

boş

. - qotur qab: 

qoturmuş qab. boş qab.  

qoturmaq

ka

 

: 

qodurmaq. 

qoymaq. buraxmaq. boşaltmaq. 

ağdarmaq. 

- eşdib ata ananın, savlarını qodurma.  

qov

 !

 

: qaytar. it. köçür. saç.  

qova

ka

  

: 

1. 

türklərin kullandığı gəmlərdə, atların burnuna doğru tikilən 

qayış. 

2. 

kova

. susıq

ka

. qumğan

ka

. gügüm. ibriq. aftafa.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

472 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qovala qaĢdı: qaçut

ka

. qavqa. savaş. çarpışma. qoquv. ürküş. tazış. teziş.  

qovalamaq 

: 

1. 

izləmək. sürqüləmək

ka. 

tə'qib edmək. 

2. 

sürmək. 

qovalayıb sürərək üzərinə saldırmaq sürgiləmək. sürgüləmək. 

sürgüləmək

ka

. 

3. 

qavalamaq. 

(

<

 qaqramaq

ka

. 

<

 qaq). 

itələyib, 

dartıb açırmaq.  

qovalamaq: edərmək

ka. 

aramaq. təqib edmək.  

qovcu 

: qoğucu. çamquq

ka

. casut. çəkçi

6

.  

qovcuq 

: 

kovcuq

. 

kovucuq

. çatlaq. yırtıq.  

qovı 

: 

kovı

. qovuq

ka

. kovuq. 

1. 

içi boş olan hər nə, şey. içi kof. 

çürümüş olan. - 

kovı ağac. 

2. 

uğursuz. əliboş. bədbəxd

. - kovı ər 

quyuya girsə, yel alır: qarabaxdı quyudada tufan tutur. 

3. 

və'də. 

ayıq

ka

. 

 

qovmaq

ka

: 

1. 

qaqmaq. 

- qaqılan soxulan: qoğulub geri dönən. 

2. 

qoxmaq. 

qovalamaq. sürmək. 

3. 

qatlış

ka

. qoğuş. 

4. 

qabcaq

ka

. çatar. 

çatşaq. neçə yolun, qolun birbirinə qavuştuğu yer. 

5. 

qapçaq

ka

. 

su qollarının birbirinə qavuştuğu yer.  

qovĢalmaq

ka

: pərdaxlanmaq.  

qovĢaĢmaq

ka

: 

1. 

qoğuşlamaq. qoğaralamaq. yonub safatmaq. 

2. 

qoğşamaq. qoğuş ağacı dalı ilə cilalamaq.  

qovĢatmaq 

: 

1. 

kovşatmaq. qavşatmaq: gəvşətmək. boşaltmaq. 

qaçıtmaq. qaçırtmaq. sıçratmaq. qəbətmək. öldürmək. yox 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

473 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

edmək. ayırmaq. açmaq. 

2. 

ka

. ititmək. tizətmək. qoğu ağacıylə

- 

oxun qoğĢatıp çıxdı döğüşə. 

3. 

ka

. sürtüb parıldamaq, ışılatmaq. 

barraqlatmaq. 

4. 

ka

. saflatmaq.  

qovuc

ka

 

: 

qovuz

. 

- qovuç qovuç

ka

: qaç qaç. cin çarpmışa üzərlik, soyuq su 

çırpıp, cinləri qoğmaq üçün söylənən söz. - yel qovuc bitiyi: ovsun 

duası.  

qovucuq: 

kovucuq

. 

kovcuq

. çatlaq. yırtıq.  

qovuq

 ka

  : 

1. 

qopuq. ısrıq

ka. 

ıraqlanmış. dışlanmış (

dişlənmiş

). rədd 

olunmuş. məlun. 

2. 

kovuq. qovı. kovı. 

3. 

içi boş olan hər nə, şey. 

- 

kovı ağac. 

4. 

əliboş. bədbəxd.  

 - qut qovuq: mal dövlət.  

qovurmaç

ka

 

: qavurmaç. qoqurmaç. qavrulmuş nərsə.  

qovurmaq

ka

: qavrulmaq. qaqurmaq. qaqrulmaq. qavrulmaq.  

qovuĢ 

: 

kovuĢ

. 

qoquĢ

ka

. qoğuĢ

. 

1. 

oluq. su oluğu. dəğirmən oluğu. 

2. 

ítiş

ka. 

dəf'. müdafiə. 

3. 

süngüş. toxu. toxnma. tə'nə.  

qovuĢmaq

ka:

 qoğmağa, üzməyə, tərd edməyə çalışmaq.  

qoy 

: 

1. 

toxda. döz. dayan. səbr. dirəng. - qoymadan: dayanmadan. 

- bir qoy görüm. - qoya qoya gəlmişik də: dözə dözə, toxduya 

toxduya. - işimiz qoymadan sıvay bir şey deyil. 

2. 

icazə. ruxsət. qoy 

verin: icazə verin. 

3. 

imkan. fürsət. 

- bir qoy tapıb işin qoydu 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

474 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yerinə. - pislik qoy gözləmir, yaxcılıq qoysuz olmur. - qoy tanrıdandı. 

- qoy vermədən vurdu. 

4. 

əngəl. tıqış

ka

. tiyiş

6

. pərhiz. mane'. 

5

. 

qon

ka. 

qoyun. 

6

. 

quy

ka. 

quytu yer. dip. dərə. 

 

qoya 

: sovğa. andıra. xumaru

ka

. irs. miras. geriyə buraxılan nərsə.  

qoyaq 

: 

qotqı

ka

. 

qoyqu

. 

1. 

alçaq könüllü. yumuşaq xuylu. mütəvazi. 

2. 

davarlıq

ka

. tavrıq. durdaq. xəznə. ambar.  

qoyaq

ka

 

: darı. qonaq.  

qoyaqlıq: 

qotqılıq

ka

. qoyqulıq

. könül alçaqlığı. təvazü.  

qoyanmaq : qoyunmaq. qozanmaq

ka. 

bəzənmək. süslənmək. 

- bəzənib 

qozanmaq. 

 

qoydı 

: 

qotdı. quddı

. buraxılmış. boşanmış, ötrülmüş. - 

qotdı nə. - 

qotdı yılxı: buraxılmış heyvan.  

qoyi

ka

 

: 

1. 

aşağ. alt. 

- o dağdan qoyu endi. - itim tutub qoyu çaldı: yerə 

vurdu. - başın alıb qoyu saldı: başın qırıb yerə saldı. - gözüm yaşı 

qoyu axdı: yerə axdı. - qoyu ıldı: aşağ geddi. - ər atdan qoyu uçdu: 

yerə yıxıldı. 

2. 

quyi

ka. 

quyu. çuxur. aşağı. alt. sufla 

(# yuxar. yuxarı. 

üst. ülya). 

3. 

aşağı. aşağıya. arxası sıra. (

qudı

 ).  

qoy

ka

 

: 

1. 

qoltuq. 

2. 

dərə. 

3. 

qoyun. 

4. 

paltarın qoynu. qucağı. 

- qoyun 

qoy dərənín qoyaqı. dibi. düzlüğü. 

 

qoyqa

ka

 

: dəri. kürk.  

qoyqalamaq

ka

: 

qoğqalamaq

. 

dərinin qıllarını təmizləmək, yolmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

475 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qoyqaĢmaq

ka

: qucaqlaşmaq. qoynuna girmək. 

- qoyqaĢıb yatar onun üzünə.  

qoyqu 

: 

qotqı

ka

. 

qoyaq

. alçaq könüllü. yumuşaq xuylu. mütəvazi.  

qoyqulıq: 

qotqılıq

ka

. qoyaqlıq

. könül alçaqlığı. təvazü.  

qoyqun 

: qoyun. qoynuq. etin. edin. hazır. amadə.  

qoyluĢmaq

ka

: qoyulaşmaq. tökülüşmək.  

qoymaq  : 

( y <> z <> d. t 

) qozmaq

. 

qodmaq

. 

qonmaq

ka

. 

1. 

qondurmaq. 

qonatmaq

ka

. oturtmaq. qoyutmaq. qonıtmaq

ka

. könütmək. 

qonutmaq. doğrultmaq. 

2. 

buraxmaq. ötürmək. boşlamaq. 

vazlamaq. vaz vermək

. - məni qoy gedim. - qoy yava işlərin 

azqınlara. - özündən yaxcılıq qoyan. - işivi qozub gedmə. - əldən 

qozmaq: əldə qoymaq: buraxmaq. (quzidən

fars

: ötürmək). - xumaru 

qoymaq: andıra

, 

savğa

buraxmaq. 

- oğlum sənə qozarmən, ərdəm 

öğüt xumaru. - öğüt qoymaq: nəsihət vermək. 

3. 

hazırlamaq. 

- 

qoyun yeyin. - qoyandan sonra gəlin. - qoyulmadan işi başlama. - 

qoyulmuĢ nələr: hazırlanmış şeylər. 

3. 

toxdamaq. dözmək. 

dayanmaq. səbr edmək. dirəng. - 

bir köç qoyqıl: bir az dözginən. 

- mən qoyuram o qoymur: mən dözürəm o dözmür - qoymadan 

pişmir qora. - qoymaq ilə pişər qora. 

4. 

buraxmaq

. 

izin

 

vermək

. - 

qoyun gedim. - qoymadı axın çıxsın. 

5. 

səhv edmək. buraxmaq. 

əldən çıxmaq 

(vermək. əldən qoymaq).  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

476 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

- 

qoydu bulut yağmırın: tökdü. 

6. 

düzəlmək. doğrulmaq. yola 

gəlmək. e'tiraf edmək. 

- ağac qonmaq: tikmək. 

7. 

yola çıxmaq. 

3. 

ram olmaq

. - at qondu. 

8. 

tökmək. 

- əlimə boya qoydu. - paltarıma 

su qoyuldu. - əlinə su qoy. 

tökülmək. 

- bu ırmaq hara qoyur. 

9. 

qoyuvermək. buraxmaq. tökmək. çalqamaq. 

10. 

buraqmaq. tərk 

edilmək. qoyuvermək. buraxmaq. 

 

qoynuq 

: qoyun. qoyqun. etin. edin. hazır. amadə.  

qoyruĢmaq

ka

: boşaltmaq.  

qoyu

ka

  

: qoyuq

ka

. qoyu. qalın. sıx.  

qoyuq

ka

 

: 

bax >

 güdük

ka

. 

1. 

qonuq

. 

qumuq

. təzək. pox. 

2. 

dəri. 

o qoyuq 

qoyuqladı: dərinin tükün almaq üçün. 

3. 

axarlarda qoyu. 

4. 

qotuq. 

dözün. dözümlü. utun. sərin. səbirli. yumşaq. mütəvazi.  

qoyuqlamaq: qoğsalamaq. pöşləmək. 

- o qoyuq qoyuqladı: dərinin tükün 

almaq üçün.  

qoyuqluq

ka

  

: qoyuluq. quyuluq.  

qoyulaĢmaq: qoyluşmaq

ka. 

tökülüşmək.  

qoyulaĢmıĢ: batruş

ka

. bətrüş. bartuş.  

qoyulmaq: 

1. 

artılmaq

ka

. bərpa edinmək. 

2. 

qotrulmaq

ka. 

qutrulmaq. 

boşalmaq. tökünmək.  

qoyun

ka

 : 

1. 

hazır. 

- qoyun şeylər. 

2. 

qoyqun. qoynuq. etin. edin. hazır. 

amadə. 

3. 

pərhiz. qoymaq, keçmək işinə alınmaq. 

4. 

qucaq. 

5

. 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

477 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qon

ka. 

qoy.  

- təvə, qoyun tüyündən yapılan qəyim: qars

ka

.  

- baĢıl qoy: təpəsində ağı olan qoyun. 

 

- 

tiĢi qoyun. sağmal. sağılan heyvan. sağlıq

ka

.  

qoyunmaq

ka

: 

qonmaq

ka. 

1. 

qoymaq. tökümək

. - su qoyunun: su tökün. 

2. 

pərhiz edmək. qoymaq. keçmək. boşunmaq. 

3. 

köçmək. - 

el 

qondu: qoyundu. 

4. 

durmaq. oturmaq. toxdamaq. 

- ağrım qondu. 

5. 

qoyanmaq. qozanmaq

ka. 

bəzənmək. süslənmək. 

- bəzənib 

qozanmaq.  

qoyurmıĢ

ka

: boşalmış.  

qoyurmuĢ

: 

boşalmış

. - qoyurmuĢ qab: qotur qab:. boş qab. 

 

qoyuĢmaq

ka:

 

qonuĢmaq

. 

1. 

qoyquşmaq. qonquşmaq. boşanmaq. tökmək. 

- 

əl ələ su qoyuĢar, əllə üz yuvuşar. 

2. 

birbirinə güvənmək. 

 

qoyutmaq: qoymaq. qönitmək

ka

. könütmək. qonutmaq. doğrultmaq.  

qoyvanmaq 

: duruqsamaq. vellənmək. yubanmaq. 

- işlərində 

qoyvanma.  

qoza 

:

 

bucur

6

. 

- çam qozası: arça bucru:  

qozanmaq

ka

: qoyanmaq. qoyunmaq. bəzənmək. süslənmək. 

- bəzənib 

qozanmaq. 

 

qõzətəcək: qözətqü

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

478 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qozqıl 

: qoyqıl. - 

qozqıl məni gedəlim: qoy məni gedim. 

 

qozmaq  : 

( y <> z <> d. t 

) qodmaq

. 

bax 

>

 qoymaq

.  

qöcən  

: 

köçən

. 

1. 

çəkün

ka

. kiçik. xırda. bala. uşaq. 

2. 

çəkün

ka

. ada 

tavşanı yavrusu.  

qöç 

: 

köç

ka

. 

1. 

ara. çağ. an. zaman. müddət. 

- bir köç qoyqıl: bir 

dayan. - bir köç qoyqıl: bir az dözginən. - uğur köçü: uğur çağı: 

bəxdin açığ arası. 

2. 

saat. 

- bir köç: bir saat. - köç keçmiş gəlib çıxdı. 

- dan köçü: dan çağı. dan saatı. - günün igirmi dörd köçü: günün 

igirmi dörd saatı. - yorıq köçü: qəbul saatı. - qəbul edmək: 

yorıqlamaq.  

qöçə 

: 

köçə

. əyərlik. yəhə taxdası.  

qöçəbə 

: dəvə köçəbəsi. təgirmək

ka. 

uğurma.  

qöçik 

: 

köçik. köĢik

ka. 

örtü. pərdə. kölgə.  

qöçqürən: 

köçqürən

. gəzürən. keçürən. keçqürqən. güzəşdə gedən. 

bağışlayan.  

qöçmək : yollanmaq. - su köçtü: qoşun yola çıxdı.  

qöçrüm

ka

: 

1. 

belinləmə. dalâş. ürküş. 

2. 

mahacirət.  

qöçtək 

: 

köçtək

. 

köĢtək

. 

köstək

. 

küstək

. bukağı. buxov. tuşaq. tuşaqu. 

döşəqu. gişən.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK