İncelemeleri

münülmək

ka

: binilmək.  

müq

ka

  

: (

bükük) 

bük. riku. 

- mük tur: riku ed. əğil. riku ed.  

murç

ka

 

: burç. bibər.  

muĢ

ka

  

: buş. büşük. pişik. kədi. 

- pişik yağa dəğişmir, deyir, elin malı 

yaraşmaz.  

muyan

ka:

 səvap. xeyir. - 

muyanlı işdə gecişmə. - muyan işlər. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

550 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

muyanlıq

ka

 : uğurluq. xeyirxahlıq. ehsan. yollarda yolçu ların su içmələri 

üçün yapılan xeyrat.   

muyavmaq

ka

: miyavlamaq.  

muyıncılıq

ka

 

: 

boyunçuluq

. araçılıq. ortaçılıq. barşatçılıq. 

- sən 

boyunçılıq qıl.  

 

 

n 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

551 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

 

n

  

 

: 

qanda

ka

 <> y

ka. 

qayda

ka

.  

n 

 

: 

y

. 

qon

 

<>

 

qoy

.  

naq 

: 

nak

. timsah.  

namıja

ka

  : qadının qız qardəşinin qocası. bacanaq.  

nan

ka

 

: 

nən

. 

nənğ

. şey. 

1. 

yeyiləbilən, doyuyucu şey, zad. toxuc

ka

. 

çörək. ( 

>

 

nan

fars

). 

2. 

mal davar. mülk. hər çeşit şey.  

naru

ka

 

: anru. nə yana. nərəyə. nərə. anqaru. yanqaru. yana. qırağa. - 

qotqılıqın tapınqıl, qoyqıl kövəz anqru: alçaq könüllüklə qulluq ed, 

dikbaşlığı qoy yana. 

 

necə 

: 

1. 

nasıl. nətək

ka

. 

2. 

nə qədər. kaç.  

ney 

: arqacaq

ka

. axıtmac. qamış.  

nə elük

ka

 

?

: 

bax >

 

nə

.  

nə üçün 

?

: 

bax >

 

nə

.  

nə 

: 

<>

 

nü

ka

. 

nəkü

ka

. 

1. <

 met 

>

 

ən

ka. 

yox. dəğil. - 

nə nə: ən ən: yox yox. 

2. 

nənğ

ka

. mal. davar.   

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

552 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

- nə təhər: nətək. - könlün nə tək. 

 

- nü tərsən: nə deyirsən. niçin ?. nədən ?. nəyiçün ?. nəçün ?. nə 

üçün ?. nəyə ?. niyə ?. nə əlük ?. nə elük

ka

 ?. nələk ?. nəlük ?. 

nəlik

ka

 ?. qançuq

ka

 ?. nasıl ?. nəcür

.  

- bardun nəlük aymadın: geddin nədən demədin.  

- nəlük anla bilişdim: necə, niyə onla tanışdım.  

- nəlük sorma 

?.  

- nəlük yedin nəlük dedin 

?

.  

- biliq əri yağısın nəlük sevər.  

- nə nə: nəmənə. (nə + mə + nə) "mə" səsi vurqulama sözüdü)

 

- o nə, 

nədi: o nəmənədi.  

- nə qədər. nicə. necə. neçə

ka

. kaç. 

nə gərək: (. 

<>

 g ) nərək

ka

. - 

nə uzun nə qısa: orta: tapı

ka

. - nə vaxıt. vaxdaki. nə zaman: qaçan

ka

.  

- nə 

?

. nasıl ?.  

- nə

ka

 ?: ma. şaşalama, təccüb sözü.  

- nəçüq

ka

: nədən.  

- nədən: nəçüq

ka

.  

- nə bu nə: ap bu ap ol.  

- nəkü

ka

: "nə" anlamına ilgic (ədat).  

- nə xəbər: iş nədədir. 

 

- 

nəçün

ka

. nələk

ka

. nəlük

ka

. nəyə. niyə. neqə

6

. nimə üçün

6

. 

- 

nəçüq bardın: nəyə geddin.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

553 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

- 

nəlik gərişdin: nəyə ki savaşdın.  

- görüb nəçük qaçmadın: gödün nəyə qaçmadın.  

- öndün nələk yalvarmadın: öncədən nəyiçün istəmədin.  

nəçün 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nədən 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nək ilan

ka

   : əjdərha.  

nək ili

ka

 

: timsah yılı.  

nəkü

ka

 

: "

nə" anlamına ilgic (ədat). 

 

nəqĢ

 

: onquş

ka

. yonquş. yazı. oyma. kəndəkarlıq.  

nələk 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nəlük 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nəm 

: çiy

ka

. şeh. yaşlıq.  

nəmə

ka

 

: "

bilməm

" anlamına bir söz. "

nə

" anlamında bəkitmə ılgəci: nə 

qədər.  

nəmənə

 

: - nə nə: nəmənə. (nə + mə + nə) "mə" səsi vurqulama sözüdü)

 

- o 

nə, nədi: o nəmənədi. 

 

nənğ

ka

 

: nə. nəsnə. şey. mal·

ka

. 

bax

 

>

 

nan

ka

 

nən

ka

 

: (

bax

 

>

 

nan

ka)

 

nənğ

ka

. şey. 

- nəni: şeyi. zadı.  

nərə 

: qanı

ka

.  

nərədə 

: qanda. xanda

ka

. qayda. qayuda.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

554 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

nərək

ka

 

: nə gərək. nəyə. neyiçün.  

nərəyə 

?

: qançuq

ka

. qança

ka

.  

nəru

ka

 

: anru. ayru. yana. sonra. dahi. 

- bundan nəru kəslinir: bunda 

yana, sonra qurtulur.  

nəsim 

: əsin

ka. 

əsinti. yelik. yılıq. rüzqâr.  

nətək  

: 

- onun yorıq nətək kişi belə: onun davranışı necədir

 elinən.  

nətək

ka

 

: necə. nasıl. qanday

6

. qalay

6

. 

nə təhər. 

- könlün nə tək. - 

nətəksən

ka

: qandaysın: necəsən. nətəhərsən.  

nəyə 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nəyiçün 

?

: 

bax >

 

nə

.  

nğ 

: 

<>

 

m

. - 

sünğük: sümük.  

niçin 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nin 

: yin. en. yuva. 

- arslan yini.  

niĢanlamaq 

: oxlamaq. ox atmaq.  

niyarançılıq 

: sağış.  

niyə 

?

 

: 

bax >

 

nə

.  

nom

ka

 

: 

1. 

millət. 

1. 

şəriat. 

1. 

yasa.  

noxdalamaq:gəmləmək. 

- qığırıb, atı gəmĢədim, qalxan süngü cumşadım.  

nü

ka

 

: nəkü. "

nə

" anlamına, "

və

" yerinə ilgəc.  

 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

555 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

 

 

 

 

o 

 

obartan 

: qabartan. şişirən.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

556 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

obraq

ka

 

: opraq. ovraq. oğraq. əprik. əzik üzük, əsgimiş nə.  

obramaq  : opramaq

ka

. yıpramaq. oğramaq.  

obramaq

ka

 : 

opramaq

. əprimək. əsqimək. gəvşəmək. kortalmaq. 

- gəngəşli 

bilik utraşur, gəngəşsiz bilik opraĢur.  

obratmaq

ka

: opratmaq. yıpratmaq.  

obruq 

: oprı

ka

. oyruq. oğruq. çuxur. dərə.  

obu

ka

 

: 

1. 

üstübəç. 

2. 

duvaq. ürünq örünq. duvara çıpınan kirəç, ahah 

suyuğu.  

obuz

ka

 

: 

opuz

. 

1. 

şişik, çətin, qaba, qatı olan yer. 

2. 

qudurqrn. ası. vəhşi.  

obuzluq  : opuzluq

ka. 

sarp.  

obuzluq

ka

 : 

opuzluq

. yüklü, şişik, qoğzaq olan nərsə. yoqquş, sarp. çətin. - 

obuz iĢ: çətin olay. 

- 

obuzluq yer: oy obuzluq yer: eniş yoqquş 

sarp, sərt, ənqəbəli 

atar tutar 

yer. 

 

ocaq 

: 

<

 

odcaq

. od yeri.  

ocaqlanmaq: evlənib ev qurmaq.  

ocaqlı  

: oçaqlıq

ka

. soylu.  

ocaqlıq   : ocaqlı. 

- oçaqlıq titiq

ka

: ocaq yapılacaq çamur. bənzəri olan hər 

nəsnə. oçaqlıq yer: ocaq düzəltməyə dəyer topraq.  

od 

:

ot

. 

 

ox 

>

 oq 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

557 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

oq  

: 

ox. 

1. 

pay. səhm. 

- bir ox sənin, bir oxda mənim. - sənə neçə ox 

dəğdi ?: düşüdü ?. 

2. 

qismət. mirasta düşən pay. 

3. (

çəkilən

) qur'a. 

4. 

vurqulama sözü. ha 

!

. gərək 

!

. 

- ged oq: barqıl oq

ka

: ged ha 

!

. - 

ora gedmə oq: ora gedmə daha

. 

5. 

elə. lap. yaxınlığı, indiki çağı 

vurqulayıb göstərən ilgəc (

ədat

). 

- baya oq gəldim: bayax, bir az 

olar gəldim. - indi oq gəldim: elə hənuz gəldim. 

6. 

dirək. situn. 

- ev 

oxu: çatı, çadır, dam oxu. 

7. 

ox. dirək. sırıq. sutun. ustun. üstə 

saxlayan (

>

 

situn

fars

). 

- ox atmaq: oxlamaq: oqtamaq

ka

. - ox 

təmrəni. ox başağı: baĢaq

ka

. - oxluq kirpi

ka:

 oxlu qirpi. böyük qirpi. - 

ox yay qabı: sadaq: kiş qurman

ka

. qurman

ka

. qədələç. yaylıq. yasıq

ka

. 

8. 

hissə. ülük. ölük. pay. nəsib. 

- mənə bir ox dəğdi. - oxlara 

bölünün. - bölünün oxlara oxlara, qalın ağlaya ağlaya. 

1. 

sibək

ka

. 

sübək

ka

. 

9. 

ulun. pay. 

 

- qapa yüklü ox: yekə yələkli ox.  

- 

oqda yazturmaq

ka

: oq atmaqda yanıltmaq. 

 

 

- oq- ilan

ka

: ox kimi atılan, kəndini adam üzərinə atan yılan.  

oqa

ka

 

: əlik. kəfil. kəfâlət. zamin. 

- mən ona oqa. - oqa almaq

ka

: kəfil 

olmaq.  

oqalamaq: 

oğalamaq

. övmək

ka

. uvmaq. ovmaq. ovalamaq. ufalamaq.  

oqçı 

: oxçu

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

558 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

oqılmaq

ka

: 

oxılmaq. 

oxunmaq. oxınmaq.   

oqımaq

ka

: 

oxımaq

. 

uqımaq

ka

. 

1. 

qaytarmaq. qusmaq. 

- nə yedi oxudu. 

2. 

uqarmaq. 

açıqlamaq. soymaq. ifşa edmək. - 

gizlin işlər oldu uqar. 

3. 

oxumaq. çağırmaq.  

oqınmaq

ka:

 oxunmaq. çağrınmaq.  

oqıĢmaq

ka:

 oxuşmaq. çağrışmaq.   

oqıtmaq : 

oxutmaq

.  

oqıtsamaq: oxutmaq. 

1. 

oxutmaq istəmək. 

2. 

çağırtmaq istəmək. 

də'vətlətmək.  

oqqarmaq

ka

 

: 

oğqarmaq

ka

. düşünüb anlamaq.  

oqqun

 

: 

oğqun

. aşqın

ka. 

ağqın. engin. 

- aĢqın topraq

ka

: axıp enən, oğqun 

topraq 

oqlağ 

: 

oğlağ

. oğulluğa götürülmüş. 

pesər xandə  

oqla

ka 

: 

oğla

ka

. gənc. yiğit.  

oqlaq 

: oğlaq

ka

. 

(

gənc

, 

yeni

 

uşaq

. 

heyvan balasına verilən adlardan). 

özəlliklə keçi balası. çəpiş.  

- oğlaq iliksiz, oğlan biliksiz: çəpiş sümüyü iliksiz, gənc oğlan ağısız 

olur.  

-

 uluq ay

ka

: ilin "uluq oğlaq ay"dan sonra gələn bölümü. yaz ortası. - 

uluq oqlaq ay

ka

: ilin "oğlaq ay"dan sonra gələn bölüm. oğlaqların 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

559 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

böyüduğü çağ. 

- 

oğlaq dərisi: əldiri

ka

.  

- 

oğlaqların, quzuların səslərlni bildlrən bir söz: mə

ka

.  

oqlaqu 

: 

oğlağu

ka

. ərköyül. bolluq içində böyüyən·. 

- oğlaqu qatun

ka

: 

asalətli. asîl qadın.  

oqlamaq. 

oxlamaq

. oxtamaq

ka

. oq atmaq:  

oqlan

ka

 

: oğul. cocuq. 

- oğlaq iliksiz, oğlan biliksiz: çəpiş sümüyü iliksiz, 

gənc oğlan ağısız olur. 

 

oqlansıq

ka

 : 

oğlansıq

ka

. cocux kimi. cocux qıllı, xuylu.  

oqlaĢ 

: 

oxlaĢ

. oxtaş. qurəkeşliki. laterya.  

oqlatmaq

ka

. 

oxlatmaq

ka

. uzatmaq. dirətmək.  

oqlıtmaq

ka

 : 

uğlutmaq

ka

. 

oğlutmaq

ka

. 

ürətmək. çoğaltmaq.  

oqluq 

: 

oxluq

. kiş

ka

. sadaq. oxqabı.  

oqmaq 

: 

oğmaq

. ükimək

ka

. dartmaq.  

oqra 

: 

oğra

. uğra. uğur. oğralı. oğran. 

1. 

mərbut. 

- bu mənə oğra. - bu 

kimə oğra. 

2. 

vəsilə. yol. 

- dağ oğralı: dağ yolu ilə. - yaxcılıq oğrağın 

olsun, bolluq uğrağın.  

oqraq 

: 

oğraq

. 

uğraq

. 

1. 

çatılacaq yer. məqsəd. 

2. 

çatmaq istəyi. istək. 

əzm. qəsd. 

3. 

uğraq. gediş. - 

işlərin uğraqı: gedişi. 

4. 

uğraq. qəsd. 

məqsəd. 

- yandı ərin oğrağı: olsun ki qəsdindən döndü. 

3. 

obraq

ka

. 

opraq. əprik. ovraq. əzik üzük, əsgimiş nə. 

5. 

çox, tutçi, həmişə 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

560 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

gedilən yer. patuq. 

- uğraq uğraqanları: bir yerin çox gedib 

gələnləri. 

 

oqraqan

ka

: 

oğraqan

ka. 

uğrayan.  

oqralmaq

ka

: uğranılmaq.  

oqramaq : 

oxramaq

. kişnəmək. homurdanmaq:  

oqramaq: 

oğramaq

. yıpramaq. obramaq. opramaq

ka

.  

oqramaq

ka

: 

bax

 

>

 

uğramaq

ka

 

oqramaq

ka

: kişnəmək.  

oqraĢ 

: 

bax

 

>

 

uğrəĢ

.  

oqraĢınmaq 

: 

oğraĢınmaq. 

istixdam olmaq.  

oqraĢmaq: çalışmaq. can atmaq.  

oqraĢmaq

ka

: 

bax

 

>

 

uğraĢmaq

ka

 

oqrəĢ 

: 

oğrəĢ

. işlərə uğrayan, burnun soxan. fizul.  

oqrı 

: 

oğrı

ka

. uğuru, uyqunluğu qapan, qarşılayan. firsəttələb. hırsız.  

oqrılamaq

ka

: 

oğrılamaq

ka

. çalmaq. hırsızlıq edmək.  

oqrılıq

ka

 

: 

oğrılıq

ka

. hırsızlıq.  

oqru 

: 

oğru

. 

1. 

sərkər

ka

. sərkar. yol kəsən. haydut. qarqman. 

2. 

saqızan. saqız. saqqız.  

- 

oğru hırsız qibi: oğrulayu

ka. 

 

oqruq

ka

 

: 

oğruq. uğruq. ovruq. (

<

 uğrumaq). 

1. 

nərsənin oğulan, açılan, 

yaxud bükülən, bağlanan, əklənən, birləşən yeri. boğum. buruq.