İncelemeleri

oluq

ka

. 

1. 

bəlgə. 

2. 

oyquq. güman. xiyal. şəbəh. qaraltı

. - oyuq 

gördüm: qaraltı gördüm. 

3. 

(

bostanda

) höyük. hüyük. ürkü. qolçaq. 

mətərsək. 

- alın arslan tutar, gücün oyuq tutmaz. 

4. 

oyanıq. - oyuq 

könüllü ər. anlayışlı kişi. 

5. 

tağ. 

- oyuqlu ev: tağlı ev. 

6. 

osuq. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

580 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

huşlu. açıq könül. 

7. 

kiçik qayıq. 

8

. yalaq. 

9

. arx. qənov. 

kovuĢ

. - 

su oluğu. - su dəğirmən oluğu

: 

qoquĢ

ka

.  

oyulmaq

ka

: 

1. 

çuxurlaşmaq. dəlinmək. 

2. 

sıxıştırılmaq. sıxılmaq.  

oyun 

: oyquq. büdik. büzik

ka

. büdik. oynama. təpsi. rəqs. 

- oyun 

vermək: qılınmaq. - qılınma daha bəsdi. - nə qılınırsan belə.  

oyun 

: oynama. büdik. büzik

ka

. təpsi. rəqs.  

oyuncaq: oxşağu

ka

. gülüt

ka

. gülünc. gülməli. gülqit

6

. rişqan.  

oyunmaq

ka

: 

1. 

özünü sıxmaq. zora salmaq. 

- nədən belə oyunrsan. 

2. 

uyanmaq. 

 

oyuĢmaq

ka

: açmaq. 

(# uyuĢmaq: yığmaq). 

oymaşmaq. basmaşmaq.  

ozan 

: 

uzan

. aparan. utran. qalib. 

- yarış ozanları: aparanları. utranları. 

qalibləri.  

ozdurmaq: 

osturmaq. osmaq. ozmaq. 

pişirmək. bitirmək. gəlişdirmək. 

- işlər 

osub keçürgən: işlər düzüb keçirdən.  

ozıtqan

ka

: iləri sürüp keçərək qazanan.  

ozıtmaq

ka

: iləri sürmək.  

ozqan

ka

 

: uzqan. iləliləyən. 

- ozqan at

ka

 

ozqarmaq: 

uzqarmaq

. 

( z <> y ) 

oyqarmaq

. 

uyqarmaq

. 

düşünmək

. 

anlamaq. 

- 

o məni geyin oyqardı: o məni sonra başa düşdü. - işləmək biləkdən, 

oyqarmaq bilikdən.  

ozla 

: 

oyla

. 

1. 

yadbud. 

2. 

xatirə.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

581 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

ozlamaq

ka

:

 

( z <> y ). bax > 

oylamaq

. düşünmək. anmaq.  

ozlamaq

ka

: oylamaq. düşünmək. anmaq.  

ozmaq

ka

  : 

osmaq

. 

osmaq

. 

otmaq. osturmaq

. 

ozdurmaq

. 

1. 

osturmaq. 

ozdurmaq. 

pişirmək. bitirmək. gəlişdirmək. 

- işlər osub keçürgən: 

işlər düzüb keçirdən. 

2. 

ötmək. ozmaq. uzmaq. uzmaq. utmaq. 

keçmək. başqasından iləri keçmək. - 

onun atı ozdi. 

 - 

yarış 

ozanları: aparanları. utranları. qalibləri. - onun atı ozdi. - işlər osub 

keçürgən: işlər düzüb keçirdən.  

ozuq

ka

 

: 

uzuq

. utuq. ötük. iti olub qabaqlayan. 

- ozuq at

ka

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

582 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

 

ö 

 

öbürü 

: əkindi

ka

. ikindi. ötəki.  

öc 

 

: 

öc

ka

 hınc. kin. öcüt

ka. 

intiqam. 

- öc irtəmək: intiqam 

çəkmək, almaq. - öcüm kinim irtəlim: intiqamımı alalım. - bizə gələn 

öc ötər: bizə gələn kin açar. 

 

öcəĢ  

: 

- öcəĢ kəsilmək: yağı, düşman kəsilmək. yağıqmaq

ka

. 

düşmanlaşmaq. - birbirizə yağıqmayın, yaxının.  

öcəĢ

ka

 

: yarış. mərcləşmə. şərt bağlama.  

öcəĢmək

ka

 : yarış etmək:  

öclü

ka

 

: öcü, hıncı olan.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

583 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

öcür 

: əylə. eylə. ayla. öylə. 

- əylə yap: əylə qılqıl.  

öcüt

ka

 

: öc. kin. intiqam.  

öçükmək

ka: 

üçükmək

ka. 

səsi, soluğu, nəfəsi kəsilmək.  

öçürgən

ka

: üçürgən

ka

. söndürən.  

öçürmək

ka

: üçürmək

ka. 

söndürmək.   

öfqə

ka

 

: öfgə. öpgə. - 

öfgələnip dərlənmək, qıvrılmaq: ısrınmaq

ka. 

toplanmaq. çəkilmək. büzülmək. qayıqmaq. 

 

ök 

>

 öq 

öq 

 

: 

öq

ka

 öğ. ög. ök. 

1. 

öy. çağ. zaman. 

- şam öyü. - tan 

öy: səhər çağı. 

1. 

ağıl

. - alsıqar ökün, onun sözünə: onun sözü 

dinləyib, ağlın itirər. 

1. 

ağıl. anlayış. 

- öqsüz: qanmaz. 

1. 

kəndi. özü. 

- öq mən: mən özüm. - öq sən: sən özün. öq o: o özü. elə o. - öq 

bundan bəri: elə bundan sonra. 

1. 

orta yaşlı bulup (

olub

) böyümüş 

heyvan. 

- öq at. dört yaşını keçmiş at. 

 

öqdi 

: 

öğdi

ka

. 

övdi

. övmə. alqış. tərif. 

- bir öqdi de: bir tərif de. 

 

öqdürmək: 

öğtürmək

ka

.  

öqə

ka

 

: 

ökə

. çox ağıllı, yaşlı kimsə. ulusun böyüğü. cənabali.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

584 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

öqil 

: 

ökil

ka. 

çox. təlim

ka

. telim. talay. dalay. talım. dalım. üstək. 

üstəlik. artıq. ziyadə. yumqı

ka

. toplu. çoxluq. cəm. 

- mən üstək 

verdim. 

 

öqimək

ka

: öğürmək. qaytarmaq.  

öqlə 

: 

öğlə

. özlə. öylə

ka

. öğlə. naharçağı.  

öqlənmək

ka

: 

öklənmək

ka

. öğlənmək

. 

yoğlanmaq

. 

1. 

dinlənmək. yığılmaq. 

çəkilmək. 

- arıq ər öğləndi: yorqun kişi istirahat eddi. 

2. 

huşlanmaq. 

ağıllanmaq. öncədən anlamayıb sonradan anlamaq. 

3. 

böyümək. gəlişmək. 

- uşağın öqlənməsi çox çəkər. - öqlənməmiş 

evlənən ev yıxar, öqlənibsə evlənir, ev yığar.  

öqlət 

!

 

: 

- öklət 

!

. çoxalt 

!

. artır 

!

. yığ 

!

.  

öqlimək

ka

: 

öklimək

ka

. artmaq. çoğalmaq. böyümək.  

öqlitmək

ka:

 

öğlitmək

ka

 

çoğaltmaq.  

öqlüdü 

: 

öklüdü. 

çoxaldı. arıqdı.  

öqlünmək

ka

: 

öğlünmək

ka

 

yığılmaq.  

öqlüĢ 

: 

öklüĢ

ka

. 

öküĢ

. yığın. topar. tudə. çoxluq. şuluxluq. izdiham. 

- 

qum öküĢü. - adam öküĢü. - kitab öküĢü. - pul öklüĢü.  

öqlüĢmək

ka

: 

öklüĢmək

ka

. ukulmaq. ökülmək. (

birbiri üzərinə

) yığılmaq. 

toplanmaq. yığışmaq

. - bir nə bir üzə öglüşdü: bir şey bir şeyin 

üstünə yığışdı. - qaxınc öklüĢüb başıma mənim.  

öqlütmək: 

öklütmək

ka

 çoğaltmaq. arttırmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

585 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

öqmək

 

: öğmək

ka

. 

tərifləmək

. 

 

öqmə

ka

 

: 

1. 

yığılan hər şey. yığma. qalaq. 

- ökmə topraq: topraq qalaqı. 

2. 

ümdə. 

- öqmə alver.  

öqmək

ka

: 

öğmək

ka

. 

1. 

 

ad. 

öqmə

. toplanmış olan hər nəsnə. 

2. 

ükmək

. 

ökmə

. 

yığmaq. - 

pul ükmə, ərdəm ük, öcük ükmə, yardam ük. 

3. 

öğmək. 

yaxcı demək. sevmək. bəyənmək. tərifləmək. səna edmək. 

- 

pisi öğmə, düzü döğmə. - pisi sevmə, düzü sövmə. 

4. 

yığmaq. 

biriktirmək. 

- dəğmə çiçək öqüldü, buquqlanıb büküldü: hər çeşit gül 

açdı, çıxdı, buqqulanıb, tomurcuqlanıb, qonçiyə oturdu.  

öqməklənmək

ka

: qüpələnmək. qüpə yiyəsi olmaq·.  

öqrənci 

: 

öğrənci

. buşqut

ka

. şagird. çöməz. çıraq. avınçu. şagird 

öqrənmək

ka

 

: 

1. 

tə'lim görmək: yaranmaq. 

2. 

yığmaq. 

mənimsəmək.  

öqrənmiĢ

ka

 

: yığılmış. mənimsəlmiş.  

öqrəĢilmək: 

öğrəĢilmək 

sınanmaq

ka

. sınalmaq

ka. 

 

öqrəĢilmək: sınalmaq

ka. 

sınanmaq.  

öqrəĢmə: 

öğrəĢmə

. avınc. alışma. avunma.  

öqrətən 

: öğrətən

. 

savac. məəllim.  

öqrəti.  

: 

öğrəti. 

yaran. tə'lim.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

586 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

öqrətmək

ka

: 

öğrətmək

. 

1. 

nərsəni

 

birinə

 

yığdırmaq, mənimsətmək. 

2. 

bildirmək. biltürmək

ka

. 

3. 

tıqratmaq

ka

. sıxıştırmaq. bəcərikli, 

tıqraq, qavamlı qılmaq. möhkəmlətmək. 

4. 

bildirmək 

öqrəyük: 

öğrəyük

ka

. rəsm. qayda. görənək. adət. 

- öğrətyük mundax oq: 

işlər belədiki, qayda belədir ki.  

öqsəmək

ka

: 

1. 

öğmək. şişirmək. tərifləmək. 

2. 

yığmaq. 

3. 

öğmək. oxşamaq. 

- 

o məni öğsədi. 

 

öqsər 

: 

öksər

. 

oqsar

. 

uqsar

. 

övsər

. 

avsar

. (

<

 oq. uq. ov. av)

. yığan. 

toplayan. cəmləyən. başılıq edən. (

>

 

əfsər

fars

).  

öqsunmək

ka

: 

öksünmək

ka

. 

oxsınmaq

ka

. peşman olmaq. 

- o qılmış işinə 

öksündi. - kidin təlim ökündü: geyin (sonra) telim ökündü: sonra çoxlu 

peşman oldu. 

 

öqsüz

ka

 

: 

öksüz

. 

1. 

şaşqın. çaşqın. ağılsız. avara. 

1. 

yetim.  

öqtürmək: 

öğtürmək

. 

öktürrmək. 

1. 

öğdürmək. tərifin edmək. 

2. 

yığdırmaq. 

toplatmaq. yığdırmaq. 

- para öktürrmək: pul toplatmaq.  

öqüd

  

: - bilgə ərən savların, alqıl öğüd: bilən kişilərin sözlərindən öğüt al. 

 

öqül 

: 

öğül

. 

ökül

. 

1. 

çox. artıq. böyük. yekə. 

1. 

sitayiş. 

- ökül o tanrıya 

ki böyükdü. 

 

öqüldi 

: 

öğüldi

ka

. 

öğünlü

. bəğənilmiş. tə'rifli. - 

öğündü kişi. 

 

öqülgən

ka

: 

1. 

artan. yığılan. çoxalan. 

2. 

öngül. şişən. özsevər.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

587 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

öqülləmək: 

öğülləmək

ka

. 

1. 

çoxaltmaq. artırmaq. şişirmək. yığmaq. 

- mal 

davarın ökülləqıl: çoxalt. - bilim öqül, dad qazan. 

2. 

öğülləmək. 

sevilləmək. səvələmək. sayqılamaq. ağırlamaq.  

öqülli 

: 

öğülli

. 

ökülli

. 

1. 

çoxlu. artıq olan. böyük. yekə. 

1. 

sevimli. 

sevilmiş. situdə.  

öqülmək : 

ökülmək

ka. 

1. 

yığılmaq. toplanmaq. 

- hər yandan yardım öküldü. 

2. 

öğülmək

ka

. öğülmək. sevilmək. bəğnilmək. sayqılanmaq. 

- oğlan 

ərlər öğüldü: təriflədi. 

 

öqülmüĢ

ka

: bəğənilmiş. sevilmiş. sevimli. istəkli. 

- öğülmüĢ kim, döğülmüĢ 

kim.  

öqümək

ka

: 

ögümək

ka

 

ökümək

ka

. qusmaq:  

öqüm

ka

 

: 

öküm. öğüm

. 

ögüm

ka

. 

1. 

yığın. yığım. 

- bir ögüm topraq. bir yana 

toplanmış topraq. 

2. 

oğuş. yumuq. 

- bir öküm yarmaq.  

öqünc

ka

 

: 

öğünc

ka

. 

ökünc

. 

öğüĢ

. 

1. 

peşmanlıq. həsrət. əfsus. 

- ökünnc 

qılmaq: peşmanlatmaq. özlətmək. - ökünc qılın etdiyin işdən arın. 

2. 

öğünmə. sevinc. iftixar. 

- bu işə öğünc nə gərək. - belə öğüş 

kimsəyə buyrulmamış: qismət olmamış. - öküngücü ümində artatur: 

özsevər, özün şişirən, himin, dibin, şalvarına qoyur, artırır, sıçır.  

öqüncü 

: 

öqünqüçi

ka

. 

kəndini öğən.  

öqün

ka

 

: 

ökün

. 

ögün

. yığın. 

- ögün topraq. - ökün kitab.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

588 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

öqünlü 

: 

öğünlü

. 

öğüldi

ka

. bəğənilmiş. tə'rifli. sayın. sayqı dəğər. 

möhtərəm. - 

öğündü kişi. . - öğünlü kişi. - öğünlü ağalar xanımlar. 

- öğünlü baxşı. - öğünlü aşıq.  

öqünmə: 

öğünmə

. öğünc. ökünc. sevinc. iftixar.  

öqünmək

ka

: 

ögünmək

. 

ökünmək

. . 

(

<

 öq. oq. uq: düşüncə. fikir). (öğünmək. 

sevinmək # döğünmək: peşmançılıq). 

1. 

(əldən gedən şeyə. 

peşmançılıq ilə)

 döğünmək. düşünmək. fikirləşmək. sağınmaq. 

heyifsinmək. peşman olmaq. 

- azraq ötənləri ögüngil. - gəlməmiş 

şeyə sevinmə, itən şeyə ögünmə. - əldəkinə sevinmir, əldən geddi 

döğünmür. - yazığına ökündü. - öküş sevinc bolsa, qatıq öksünür: 

çox öğünməyin sonu, döğünməkdi. - öküş sevinc bolsa, qatıq 

öksünür: çox öğünməyin sonu, döğünməkdi. 

2. 

qüvənmək

ka

. 

inanmaq. tərifləmək. 

- özüvü çoxda öğünmə. 

3. 

kəndini öğmək. 

sevinmək. şişmək. qabarmaq. 

 

öqür 

: 

ögür

. 

1. 

topluq. sürü. bölük. 

2. 

tənq

ka. 

dəng.  

öqürmək: öyürmək. ayırmaq. seçmək.  

öqüĢ

  

: öküĢ. - bulqaq öküĢ oldu: ağır qırışıq düşdü. - öküĢ sevinc bolsa, 

qatıq öksünür: çox öğünməyin sonu, döğünməkdi. 

- 

öküĢ qılınma: 

çəkivi, sınırıvı, həddivi aşma. - öqüĢ yılxı

ka

: qalxmış, qızıq, haşarı 

heyvan. harın at.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

589 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

öqüĢ

ka

 

: 

öküĢ

. 

öğüĢ

. 

öğünc

ka

. 

ökünc

. 

1. 

çox. 

- öqüĢ nənğ: öküş nə: öküş 

nəmənə: çox olan şey. - tirik əsən olsa, tanq öküĢ görür. 

2. 

sevgi. 

məhbub. 

- mənim öğüĢüm. 

3. 

həmd. səna. şükür. niyayiş. 

- ögüĢ 

ulu tanrı. 

4. 

soy. kök. 

- öğüĢlü ər: soylu köklü kişi. 

5. 

öğünmə. 

sevinc. iftixar. 

- bu işə öğünc nə gərək. - belə öğünc. 

- 

bulğay öküş 

boldu

ka

: qarışıqlıq çox ldu. 

 

öqüĢləmək

ka

: 

öküĢləmək

ka. 

artırmaq. çoxaltmaq. 

- ər davarın öküĢlədi.  

öqüĢlənmək

ka

: 

ögüĢlənmək

. 

ögüĢlənmək

. 

öküĢlənmək

ka. 

çox saymaq. çox 

sanmaq. sayqanmaq: sanqaşmaq.  

öqüĢmək: 

üqüĢmək

ka

.  

öqüĢmək

ka

: öğüşmək. oxşaşmaq. birbirin öğmək, şişirmək. 

- ər arvad 

öküĢür: birbirin öğür, təriflir.  

öqüt 

: 

öğüt

. 

1. 

tutruq. tutsuq. tövsiyə. 

2. 

övüt. ötlük

ka

. və'z. nəsihət. 

nəsihət. 

- öqüt vermək: öğütləmək. - öqüt tutmamaq: qızmaq

.