İncelemeleri

sıçanı. buzağu dili

ka

. 

 

sıçıtmaq

ka

  : sıçırtmaq. boşaltmaq. yox edmək. - 

biz onu sıçıtdıq. 

 

sıçqaq

ka

  : sıçırqan. sıx sıx sıçan.  

sıçqan

ka

  : sıçan.  

sıçramaq  : saçramaq

ka

. suçqurmaq

ka

. taprımaq. 

- at suçqurdu. 

 

sıçraĢmaq : qalışmaq

ka. 

qalxışmaq. tapraşmaq. təprəşmək. çalqaşmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

673 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sıçratmaq

ka

 

: 

sucıtmaq

ka

. 

1. 

saçratmaq. qaçıtmaq. qaçırtmaq. 

qəbətmək. öldürmək. yox edmək. qavşatmaq: gəvşətmək. 

kovşatmaq. boşaltmaq. ayırmaq. açmaq. qarturmaq

ka

. 

daldırmaq. tıqdırmaq. quşqutmaq. qudurtmaq. ürkütmək. 

2. 

sərmətmək

ka. 

sayratmaq. ayırd edmək. süzdürmək. 

3. 

atlatmaq. 

təprətmək. təbrətmək

 - suyu boğazıma qarturdı: qaçıtdı. 

 

sıçrayan  : qaltan. qalqıtan. qalxan. çaban.  

sıçturmaq

ka

: sıçtırmaq.  

sıdı

ka

 

: sınmış. sıqmış. dəğişmiş, çönmüş. istənilmiş. 

- sıdı nə: sadı nə: 

dəğişmiş, çönmüş. istənilmiş

.  

sıdıq

ka

 

: ( t <> z ) 

sizik

. 1. 

sidik. südük

. 

sızıq. sıyıq. cırıq. sırıq. yırıq. yarıq. 

2. 

paltonun, kotun qabaqdan açılan hər bir bölümü.  

sıdırqaq

ka

  : 

bax >

 

sıyırqaq. 

 

sıdırqan

ka

  : sıyıran. sıqan. sıqyan. qıran. üzən.  

sıdırmaq

ka

 : sıyırmaq. siyirmək.  

sıdrılmaq

ka

 

bax

 

>

 

sıyrılmaq. 

nərsəni incədən incəyə sezmək.  

sıdrım

ka

 

: 

sıyrım

. 

1. 

şax. düz. teyxa. dik. durumlu. 

- sıdrım ıĢlıq ər

ka

: işində 

qayım olan. iş adamı. 

2. 

sırım. şallaq. təsmə.  

sıq 

: 

sığ

. 

sıx

. 

1. 

həcm. tutu. tutar. 

2. 

az. 

3. 

adların

 

sonuna gətirilən 

bənzətmə əki. 

4. 

səyrəm

ka. 

dayaz

2

. gənqəs

ka. 

az. qolay. xəfif. 

- 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

674 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

səyrəm su. 

5. 

sıxışıq. tıxma. birbirinə girmiş.  

- bu qarı oğlansıq: bu ağ birçək, qodux qılıqlıdır.  

- sasığ barığ: qoxumuş iylənmiş. 

 

sıqamaq

ka

: sığamaq. oxşamaq. nazlamaq.  

sıqan 

: 

sığan

. sığanmış, yumşanmış. yumşaq. silik. saf. tovsuz. 

sıqan 

saç

ka

: sığanmış, yumşaq saç. silik, saf saç. qıvırcıq olmayan saç.  

sıqar 

: 

sığar

. 

sığra

ka

. 

iki dağ arasındaki dərə.  

sıqdatmaq

ka

: 

sığdatmaq

. 

sıxdatmaq

ka. 

ağlatmaq.  

sıqıb çəkətmək: 

sıxıb

 

çəkətmək

. sarqıtmaq

ka

.  

sıqılmaq

ka

: 

sıxılmaq

. 

1. 

qısqılmaq. qısılmaq

ka. 

(

bir durumda)

 qalmaq, 

bacamamaq. 

2. 

təvinmək

ka

. təğinmək

ka

. dəğinmək. tasalanmaq. 

utanmaq. 

3. 

yaçanmaq

ka

. sıxılmaq. utanmaq. ucunmaq.  

sıqıncaq: 

sığıncaq. 

yamlan

ka. 

turuq

ka

. pənahqah. pənahqah 

sıqınmaq: 

sığınmaq

. 

1. 

girtgünmək. girtinmək

. 

pənah aparmaq. inanmaq. 

gerçinmək. güvənmək. 

- tanrım sənə girtünürəm. - kirtgünüm aldı 

məndən. 

2. 

sıxınmaq

. munğuqmaq

ka

. bunlanmaq.  

sıqıntı 

: 

sıxıntı. 

munğ

ka

. bun. tolaq. dolaq. tolqaq

ka

. dərd. ağrı. 

saxınma. sağınc

. 

qayğı. həsrət. zəhmət. kətən. qatan. qınaq. 

əzab. iztirab. mehnət. 

- sıxıntiya soxmaq: munğqarmaq

ka

. 

bunaltmaq.  

sıqıntılı 

: 

sıxıntılı

. munğluq

ka

. bunlu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

675 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sıqır  

: 

sığır

. (

<

 

sıq

. 

sığırmaq

: 

yığmaq

). 

1. 

avları qoğub, avlaq yerinə 

sığdırb avlamaq. sürgün avı. 

1. 

sığır. sığrış. fışqa. 

1. 

öküz. öd. 

ud

ka

. - 

suv sıqır

ka

. - sıqır kimi heyvanların axırda yattığı yer: udluq

ka

. 

- yaban sığırı: sığun

ka

. - yaban sığırı: qutuz

ka

. 

- 

yaban sığırı buynuzu: 

qaltuq

ka

. - yaban sığırı yiyəsi: qutuzluq

ka

. 

 

sıqırcıq   : sıqırçuq. sığırcıq quşu.   

sıqırcuq : sıqırçıq. sığırcıq quşu.  

sıqırqan

ka

: 

saqırqan

. 

1. 

böyük sıçan. qəmə. 

2. 

cəvəndə.  

sıqırlamaq: sığırdan saymaq. sığıra alıq (

nisbət

) edmək.  

sıqırlıq

ka

 : sığırlı. sığır yiyəsi.  

sıqırmaq

ka

: 

1. (s <> t ) 

tığırmaq

. 

şığırmaq

. 

1. 

çığırmaq

. 

1. 

ıslıq çalmaq. fışqa 

çalmaq. 

- sığtırmaq: tıqtırmaq. - bunu qaba sığdır.  

sıqıĢdırmaq: 

sıxıĢdırmaq

. sıxmaq. oyqurmaq

ka. 

cəzalamaq. tənbih edmək.  

sıqıĢıq 

: sıx. tıxma. birbirinə girmiş.  

sıqıĢ

ka

  

: 

sıxıĢ

. itişmə. çarpışma.  

sıqıĢtırılmaq: 

sıxıĢtırılmaq

. oyulmaq

ka

. incinmək.  

sıqıĢtırmaq 

: tıqratmaq

ka

. bəcərikli, tıqraq, qavamlı qılmaq. 

öğrətmək. möhkəmlətmək.  

sıqıt

ka

  

: 

sığıt

. 

sığtı

. 

sıxıt

. 

1. 

göz yaşın sıxıb çıxartma. ağlama. ağlayı. 

zırıltı. 

2. 

çox ağlayan. 

3. 

ağlama. ağlayı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

676 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sıqlıĢmaq

ka

: sığışmaq. sıxışmaq.  

sıqmaq   : 

sığmaq

. 

sıyumaq

. 

1. 

yerləşmək. qoyuşmaq. oturmaq. düşmək. 

- unu qaba sığ. - bu sözü onun ağzına sığ. - ağza sığmayan qarna 

sığmaz. - könülə sığan söz de, qarnıva sığan yuz ye. 

2. 

təsir edmək. 

toxunmaq. qoymaq. 

3. 

qapurmaq

ka. 

- 

biləzik əlimi qapurur. 

4. 

sığmaq. oturmaq. yerləşmək. - 

söz odur candan qopa, könlə sığa. 

 

sıqman

ka

.   : üzüm sıxma çağı.  

sıqnaq 

: 

sığnaq

. 

turaq

ka

.  

sıqra

ka

 

: 

sığar

. 

səkrik

. iki dağ arasındaki geniş dərə.  

sıqrıq

ka

 

: 

səkrik

. səkrik yer. qırıq yer. dağda atlamaqla geçilən yer.  

sıqrıĢ 

: 

sığrıĢ

. 

1. 

 sıqır. sığır. fışqa. 

2. 

əməkdaşlıq.  

sıqrıĢmaq: 

sığrıĢmaq

ka

. 

sığtaşmaq

. 

əməkdaşlıqla bir işi yerinə qoymaq.  

sıqrıĢmaq

ka

 

: sıxrışmaq. ıslıqlaşmaq.  

sıqtamaq: 

sığtamaq

. 

1. 

ağlamaq. yığlamaq. ıqlamaq. 

2. 

cırlamaq. 

carlamaq

ka

. bağırmaq. çoqlamaq. yıqlamaq. sığtamaq.  

sıqtaĢmaq

ka

: 

( t <> l ) 

yığlaşmaq. carlaşmaq

ka

. ağlaşmaq. ıqlaşmaq. 

bağrışmaq. kükrəşmək.   

sıqtatmaq: 

sığtatmaq

. sıxıb suyun çıxartmaq. ağlatmaq. 

- sənin yoxluğun 

sığtatdı məni.  

sıqtı 

: 

sığtı

. 

sığıt

. 

sıxıt

. 

1. 

göz yaşın sıxıb çıxartma. ağlama. zırıltı. 

2. 

çox ağlayan.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

677 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sıqtırmaq

ka

 

: 

1. 

sıxdırmaq

. bir şeyi sıxıb suyun çıxartmaq. 

- üzüm 

sıxtırmaq. 

2. 

sığdırmaq

. 

 

sıqun 

: 

1. 

sıqun otı

ka

: adam kökü. 

kökü adama bənzəyən bir ot. 

sevişmə gücün çoxaltır. 

2. 

yaban sığırı. dağ geçisi təkəsi·.  

sıqurmaq

ka

: sığdırmaq.  

sıqzaq 

: 

sığzaq

ka

. 

1. 

sırıq. sıdıq. cırıq. yarıq. dişlər ara açıqlıq. 

2. 

xilal. 

- 

diş sığzağı.  

sıqzalmaq

ka

 

: bir şeyi bir şeyə sığdırmaq. sıxıştırmaq.  

sıqzamaq

ka

: 

1. 

dişi xilal ilə qurcalamaq. 

2. 

başmaqda tikiş arasına parça 

qoyaraq sızqı yapmaq. iki şeyin arasına bir şey sıxıştırıp 

qoymaq.  

sıqzıq 

: 

sığzıq

ka

. 

1. 

iki şeyi arasında oturub, birləştirən nərsə. iki dikiş 

arasına sığdırılan gön, qaytan. 

2. 

yamalıq. yamaqlıq. 

2. 

qurquşum. löhüm. 

2. 

araçı. mıyançı.  

sımaq

ka

 

: sıturmaq

ka. 

qırmaq. kəsmək. qırmaq. pozmaq. yenmək. 

qaləbə edmək. 

- toxum büzüb, quyruqda pıçaq sıma. 

 

sımsımraq

ka

: bir çeşit yemək.  

sın 

: 

sın

ka

 

1. 

boy. bos. - 

sınlı: boylu boslu. - boylıq sınlıq kişi: uzun 

boylu hekəlli kişi. 

(

sinn

. 

sənəərəbcə

)

 

2. 

qəbir. yerçü

ka

. 

1. 

qırağ. qıyı

. 

- sınardan yeri. - çay sınında. - çay sını. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

678 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sınalmaq

ka

: sınanmaq. öğrəşilmək.  

sınalmaq

ka: 

sınanmaq

ka

. öğrəşilmək.  

sınama 

: tapzuğ

ka

. təpzük. tapızqu. tapızquq. tapışmaq

6

. tapmaca

2

. 

bilməcə.  

sınamaq

ka

  : sınalmaq

ka

. öğrəşilmək. dənəmək.  

sınamamaq 

: - 

sınamasa, ər sınar, sağınmasa utsuqar: düşünməsə, 

quşqarmasa, utuzar. (dənməsə aldanar, gözləyib diqqət edməsə 

utuzar).  

sınanmaq

ka

 

: sınalmaq

ka. 

öğrəşilmək.  

sınarlamaq: 

sınğarlamaq

ka. 

təkləmək. bucaqlamaq.  

sınasıq 

: sınqrasıq. sınrasıq. bir kimsənin, bir nəyin yerləşən yeri.  

sınatmaq

ka

: 

1. 

sınağa çəkmək. sınağa qonu edmək. 

- onu işə götürmədən, 

sınatın. 

2. 

kimsəni sınağa iyələndirmək, iş öğrətmək. sınaq, 

təcrübə tapmaq üçün, birinini sınanmış, təcrübəli birinə 

tapşırmaq. 

- o məni bu işdə sınatdı.  

sındı 

: sındu

ka

. qırqı. qıftu

ka

. qıpıt. qəyçi. qayçı. bıçquç

ka

.  

sındılamaq

ka

: qayçılamaq. biçqüləmək. qıftulamaq

ka

. qırqılamaq. qırpımaq. 

qırpıtlamaq.  

sındıran  : çaldıran 

sındırmaq : basturmaq

ka. 

batsırmaq. bastırmaq. basturmaq

ka. 

batsırmaq. 

qapatmaq. üstələmək. əğirmək. əğirmək. çevirmək. çöndərmək. 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

679 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

aşırmaq. qapatmaq. üstələmək. utmaq

ka

. yenmək. yenğmək. 

yendirmək. 

- andax əri kim utar: kim yenər, sındırar. 

 

sındu

ka

 

: 

1. 

sındı. qırqı. qıftu

ka

. qıpıt. qəyçi. qayçı. bıçquç

ka

. 

2. 

qayçı. 

qeyçi.   

sını 

: 

sınır

. 

sınğır

. 

sini

. 

1. 

yer. yerləşən yer, orun. 

2. 

nifuzi. 

(# çini: 

xodi). 

 

sınıq 

: zəyif.  

sınıqmaq: zəyifləmək. basıqmaq

ka

. basınmaq.  

sınır

 

: sınqır

. 

sınğır

ka. 

1. 

hər nəyin çıxıntısı. dağ çıxıntısı, dağ burnu. 

duvar, səngər, qala başındaki haçaların (

konqirələrin

) dik ucları. 

zirvə. 

- dağ sınqırına yel dəğir. igid başa munq dəğir. - sınırı qurulu: 

sınırı qurlu: hirsi əlində olan. tez qızan. 

2. 

sını. sini. sınğır. yer. 

yerləşən yer, orun. 

3. 

qırax. yan. 

4. 

zavar. yanlıq. nərsəni 

bərkitmək, ayırmaq, qorumaq üçün qoyulan, çəkilən sədd, 

bənd. 

- sınır sınsa bel qırılar.  

sınırlamaq: 

sınğırlamaq

ka

. 

1. 

qıraxlamaq. yanlamaq. parçanın qırağın 

tikmək, büküb tikmək. 

2. 

çəkləmək. həddi hudud qoymaq. 

- 

özüvü sınırla. - sınırlı ya. 

3. 

dabanlamaq. peyləmək. 

4. 

sınğırlamaq

ka. 

dabanlamaq. peyləmək. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

680 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sınırlanmaq

 

:

 

sınqırlanmaq

ka

. 

1. 

damarlanmaq. sınır sınır olmaq. 

2. 

qızmaq. hirslənmək.  

sınıĢmaq  : 

sinğiĢmək

ka

. sinmək. içinə keçmək. girmək. - sular qamuğ 

sınışdı.  

sınqar 

: sindirən. yapqar. yapan. gizlətən.  

sınqarlamaq

ka

: 

sınğarlamaq

ka

. 

bax

 

>

 

sınarlamaq

.  

sınqarsuq

ka

 

: 

sınğarsuq

ka

. iki kişi bir ata mindiğində ikincinin 

oturduğu yer. (

bir birinə girmiş, sınmış)

.   

sınqıc

ka

 

: 

cınqıç

. fındıq kimi kiçik, dadlı bir alma. fındıq kiçikliğində olan 

almacıq.  

sınqıl 

: 

cınqıl

. bala bacı.  

sınqılamaq

ka

: 

sınğılamaq

ka

. çınqılamq. çınlamaq. zınqıldamaq. 

zingildəmək. 

- qulağın sınğıladı. 

 

sınqır

ka

 

: 

sınğır

ka. 

bax 

>

 sınır. 

1. 

 

çiydəm

ka. 

yanlıq. zavar. 

1. 

sını. sini. sınır. 

yer. yerləşən yer, orun.  

sınqırlanmaq

ka

: 

bax

 

>

 

sınırlanmaq

. 

sınğırlənmək

ka

. sinirlənmək. siniri 

çoğalmaq. sinir sarılmaq.  

sınqırmaq : sınrmaq. içəmək. utmaq. - 

iki tikə sınqırdı.  

sınqıĢmək : 

sinğiĢmək

ka

. bax 

>

 

sınıĢmaq

.  

sınqmək  : 

sınğmək

ka

. sinmək. hazmədilmək. işləmək. girmək. 

saqlanmaq. yiyəsinə sormadan bir yerə qirip sinmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

681 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sınqrasıq  : sınrasıq. sınasıq. bir kimsənin, bir nəyin yerləşən yeri.  

sınquq

ka

  : 

sınğuq

ka

. 

1. 

sınqar bir nəyin yanı, qırağı. 

2. 

sınuq. sınıq. 

qırılmış.  

sınqut  

: 

sınğut

ka

. 

sünğüt. 

qarşılıqsız, əvəzsiz verilən sovqat, ərməğan.  

sınqürmək: 

sınğürmək

ka

. 

sinğirmək

. 

sinğdürmək

. yutmaq. həzmedmək.  

sınlıq

ka

 

: boylu poslu.  

sınmaq

ka

  : basıqmaq

ka

. basınmaq. alınmaq. içikmək

ka

. təslim olmaq. 

qırılmaq. pozulmaq. incitmək. - 

ölkə basıqdı

. 

- yağıya basıqma. 

 

sınrasıq  : sınqrasıq. sınasıq. bir kimsənin, bir nəyin yerləşən yeri.  

sınrmaq: sınqırmaq. içəmək. utmaq.  

sınsın 

: sinsin. arquş. arsın. arınsın. . nuş. nuş olsun.  

sınsız 

: 

sinsiz. singisiz

. 

1. 

hər nəyin acısı, gobudu, duzsuzu, dadsızı, 

zəhləgedməlisi, pisi, bəd tə'mi. 

2. 

həyasız. utanmaz. 

- gədə sən 

nə sinizmiĢsin.  

sınuq

ka

 

: qırılmı.  

sıpa 

: