İncelemeleri

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

633 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

saqrı 

: 

sağrı

. 

sağır

. 

1. 

köçük

ka

. yan. yançaq. göt. 

2. 

cıdamlı, qalın, 

davamlı dəri. hər şeyin qoğuşu, dərisi, qabığı. 

- yer saqrısı: yer 

sağırı: yer yayqısı yer üzü. - etüklük sağrı: ayağqabı yapmaya 

ayrılan dəri. - kişi sağırı üz

ka

: adamın ən etgilənən dərisi üzündədir.  

saqrıntı 

: 

sağrıntı

. sarğıntı. sarqın. sağqın. sağın. damla. silkinti

6

. 

- su 

sağrındı: su silkinti, çiləsi. 

 

saqsılanmıĢ: 

saxsılanmıĢ

. qurumuş. sağınqu.  

saqturmaq

ka:

 sağdırmaq.  

saqu 

: 

sağu

ka. 

saku

. 

səkü

ka

. 

1. 

ölçək. peymanə. 

2. 

tükan. 

3. 

səki.  

saqulamaq 

: 

sağulamaq

ka

 

ölçəkləmək. ölçəklə ölçmək.  

saqun 

: 

sağun

. böyüklük onqunu, ləqəbi. duru, sağlam inli, iyi duyqulu 

kişi.  

saqur 

: 

sağur

. çağur. çaruq

ka

. taxaq.  

saqurmaq: 

sağurmaq

. (

yer dəğişmək. - içəri içmək: sormaq. - yaxud dışarı 

bıraxmaq: süzdürmək

) 

1. 

sutmaq

ka

. süzmək. tükürmək. tüpürmək. 

sudımaq. suzımaq. sudmaq. sutmaq. suzmaq. sudramaq. su 

atmaq. tükürmək. tüpürmək. 

- qum su sağurdu. - ər su sağurdu. - 

göyə sağyrsa, üzə düşür. - göyə suzsa, üzə düşür. 

2. 

suyu içirmək. 

suyu çəktirmək. suyunu sızdıraraq qurutmaq.   

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

634 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

saqurmaq

ka

: 

sağurmaq

ka

. sutramaq. sudramaq

. 

su atmaq. sudmaq. 

sutmaq. suztürmək. tükürmək. tüpürmək.  

saquĢ 

: 

sağuĢ

. 

sağıĢ

. sağınc. qussə qəm kədər. 

- qaçdı sağuĢ sevnəlim.  

saquĢan: sovuşqan

ka. 

sarılıq kəsəli. solucan üzündən olan sarılıq xəstəlığı.  

saqyaq 

: 

sağ yaq: 

>

 

sarıyağ. 

xalis, sadə, qatqısız, arın, təmiz yağ.  

sal 

 

: 

sal

ka

 

1. 

im. işarə. - sala bəndəm: bir işariyə 

bəndəm. - səs sala gəlmədi səndən. 

2. 

sala

. 

xəbər. çatı. - 

salan 

gəlsə, gələrəm mən. 

3. 

tar. tav. kələk. 

1. 

sır. şir. yapışqan özdək. 

qabları sıramaqda işlənən boya. 

 

salaq  

: 

salqa

ka

. 

salqaĢ

 (

>

 

sərkəĢ

fars

). salqan. asav. ası. vəhşi. 

- salqa 

at: qəm almaz. başı sərt. çamış at.  

salan 

: salcuq

ka. 

saltuq. salsuq. sallayan. cuman. arslan. igid. 

- salcuq 

su baĢı

ka

: yügrək ( iti, üyrəkli). qoşun başı. 

 

salcuq sü baĢı

ka

: salçuq xanlanın atası.  

salcuq

ka

: 

saltuq

. 

salsuq

. salan. sallayan. cuman. arslan. igid. 

- salcuq su 

baĢı

ka

: yügrək ( iti, üyrəkli). qoşun başı.  

salçı

ka

 

: aşçı. aşpaz. 

- salçı pıçaq: aşçı (aşpaz) pıçağı.  

saldırmaq: 

1. 

çapturmaq

ka

. üzərinə cummaq. 

2. 

təprətmək

ka

. 

- ər yağıya 

təprətdi: cumdu. 

 

salxım 

: büşinçək

ka

. büküncək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

635 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

salı  

: 

salı

ka

. (

<

 

salmaq

). çarpı (

<

 

çarpmaq

). uru (

<

 

vurmaq

). sarı (

<

 

sarmaq

). 

1. 

örtü. 

1. 

işarə. 

- bir salı yetər bilənə, çomaq nədir kürkə 

geyənə. 

2. 

iz

. 

nişan. 

- (tanrım) hər yer sandan salı. 

3. 

tə'sir

. - söz var 

salı salmır, iş var iz buraxmır. salı salmaz, izi qalmaz. 

4. 

rəmz. 

- salı 

bilməz baş verər. - salı bilməz işə qalır. 

1. 

mala. sıva salmaq ayqıtı.  

salıq 

: çapat. cərmə. tutu.  

salım

ka

 

: savaş. sataş. qavqa. 

- salımlı: davaçıl.  

salımlaĢmaq

ka

: çarpışmaq. saldırişmaq. yaxalaşmaq.  

salın 

: 

1. 

sallaq. asılı. 

2. 

döşək. salıncaq.  

salıncaq: salın. döşək.  

salındı 

: 

bax

 

>

 

salıntı

.  

salınqu

ka

: salqu. salan, sallayan, atan, ayqıt. süpəng. sapan. çanqıl taşı 

atılan sapan. süpəng kimi, nərsə atmağa yarar arac.  

salınqulamaq

ka

: 

1. 

yuxardan aşağı sarqmaq, sallamaq. 

2. 

daşlamaq. 

- iti 

salınqula: daşla.  

salınmaq

ka

: sarqmaq.  

salıntı

ka

 

: 

1. 

tullanmış. buraxılmış. atılan. çıxarılan. 

- salındı otunğ. 

sellərin gətirib qıyıya attığı odun. 

2. 

ötürülmüş. başına. 

- salındı 

sular. - sanıldı arvad: qəhbə. (

>

 səlitə

fars

). 

3. 

yan qırax qoyulmuş 

nərsə. 

- salındı işlər. - salındıyla uğraşma. 

4. 

sulıntı. ərkəkin 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

636 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

arxaya doğru salıverdiği saç. 

5. 

sülinti

ka

. baş arxası buraxılan 

saç. 

6. 

atılan. çıxarılan. qoğulan. buraxılan nərsə. ərkəyin 

arxaya doğru salıverdiği saç

. - salıntı otunğ. sellərin gətirib qıyıya 

attığı çör çöp, ağac odun. 

7. 

sallanmış, asılmış nərsə. 

8. 

sulındı

. 

ənsəyə, ənsədən arxaya sallanan tel. 

 

salıĢ

ka

 

: sallaq. ətək. yeng.  

salıĢmaq: 

1

. 

bir nəyi çəkib dartmaq, salmaq, yendirmək. 

2

. 

sallaşmaq. 

silkişmək. birbirinə sallamaq. yaxalaşmaq. birbirini qürəştə 

sallamaq. 

- nə belə salıĢursuz. 

3

. 

işarətləşmək. 

 

salıverilmiĢ 

: başlağ

ka

. başıboş. buraxılmış. boşaltılmış. 

daşlanmış

. 

dışlanmış

.  

salıvermə  : boşuqu

ka

.  

salqa

ka

  

: 

salaq

. 

salqaĢ

 (

>

 

sərkəĢ

fars

). salqan. asav. ası. vəhşi. 

- salqa at: 

qəm almaz. başı sərt. çamış at.  

salqı 

: 

sanqı

ka

. qığ. pislik. fəzlə. 

- quş salqı.  

salqım 

: 

sarqım

ka

. (

soğuq günlərdə qar kimi yağan

) çiğ. qırov.  

salqu 

: salınqu

ka. 

süpəng kimi, nərsə atmağa yarar arac.  

sallaq 

: salış

ka. 

ətək. yeng.  

sallaq

ka

   : 

1. 

salış. ətək. yeng. 

2. 

əğri. yapır

ka

. - yaprı qulaq: əğri, sallaq 

qulaq. 

3. 

sərgək

ka

. sərik, əsnək, sarnıq, səndələyən kimsə, 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

637 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

nərsə. 

 

- sallaqxana: əkdi

ka

.  

sallamaq

ka

: sapımaq

ka

. sapamaq. sapıtmaq

ka

. təprətmək. ırqamaq

ka

. 

yırqalamaq. yaymaq

ka. 

çalqamaq. qımıldatmaq. məyl edmək.  

sallanan nə 

: ayaq. asaq.  

sallatmaq: ügritmək

ka

. yügritmək. yırqatmaq.  

sallayan: salcuq

ka. 

saltuq. salsuq. salan. cuman. arslan. igid. 

- salcuq su 

baĢı

ka

: yügrək ( iti, üyrəkli). qoşun başı. 

 

sallayan: sapıtqan

ka. 

  

sallı 

: imli. işarəli.  

salma 

: turcaq. dirsək. giriş. başlanqıc.  

salmaq

ka

: 

1. 

atmaq. işarə edmək. göndərmək. 

- ona bir barmaq salı yetər. - 

sən mənə saldın? : sən mənilənidin. 

2. 

götürmək. çıxarmaq. 

istixrac edmək. 

- o mənə altun saldı. 

3. 

toplamaq. toplu duruma 

gətirmək. 

4. 

bükürmək

. 

düşürmək

. 

endirmək

. - təğirin bükür: 

düşür. - təxdən bükürən: salan. 

5. 

 dalmaq. dallamaq. qalxmaq. 

yolmaq.  

salsız 

: işarəsiz.  

salsuq 

: salcuq

ka. 

saltuq. salan. sallayan. cuman. arslan. igid. 

- salcuq 

su baĢı

ka

: yügrək ( iti, üyrəkli). qoşun başı. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

638 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

saltuq 

: salcuq

ka. 

salsuq. salan. sallayan. cuman. arslan. igid. 

- salcuq 

su baĢı

ka

: yügrək ( iti, üyrəkli). qoşun başı. 

 

salturmaq

ka

: saldırtmaq. sallatmaq. attırmaq. sallamayı buyurmaq. çıxarıp 

atmaq. geyimin ətəklərin, sallaqların, salışların dəprətmək. 

birin çəkib yerə sərmək, yıxmaq. 

- yel sel ağacı salturdi. 

 

salvar 

: önlük

ka. 

oyluq.  

sam 

: sələk. yumuş. ulaq. yola. saf.   

samaq

ka 

: sağmaq. sanamaq. sanmaq. saymaq. - 

üzmək istəmək: 

çapsamaq

ka

. 

 

saman 

: (

<

 

saq

). 

1. 

sağman. onul. onqul. sağış. sahman. bəkit. bəkiş. 

düzüş. həncar. 

2. 

gövük

ka

.  

samda

ka

  : ayağa qeyilən səndəl.  

samduy

ka

: ılıq yemək.  

samlamaq

ka

 

: sağaltmaq. əlac edmək.   

samsıtmaq

ka

: simsitmək. sinsitmək. sincitmək. incitmək.  

samursaq: sarmusaq

ka

. sarmısaq. sarımsaq.  

samursaq

ka

: 

sarımsaq

. 

sarmusaq

.  

samurtuq

ka

 

: (

sam. sum. som

). 

sumartıq

. yumuq qarışıq. kələf. - 

samurtuq ıĢ

ka

: içindən çıxılamayan

 

iş

.  

san 

: 

san

ka. 

1. 

sayı. sayma. 

2. 

itibar. 

3. 

şumarə. nümrə.  

sana 

: sanğa

ka. 

 sanış. güman.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

639 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sanaç

ka

 

: sağnaç. tuluğ. dağarcıq. xurcun.  

sanamaq: saqmaq

ka

. saymaq. samaq. sanmaq.  

sanazmaq : sezinmək. sanmaq. sana yazmaq. hiss edmək.  

sancaq 

: batraq

ka

. bayraq. pərçəm. ucuna ipək sırıqlar sancılan, taxılan, 

batırılan neyzə, ağac. döyüşdə qoşun bəlgəsi, nişanı. - 

sancaqlı: bayraqlı. tuqlu

ka

. 

 

sancılmaq

ka

: 

1

. sancıqmaq. basılmaq. batılmaq. yenilmək. sınmaq. 

- yağı 

sancqıdı. - qoşun sancıldı. 

2

. saşılmaq. dürtülmək. soxulmaq. 

saplanmaq. taxılmaq. - 

bayraq, ələm sancıldı. - piçaq ağaca 

sancıldı. 

3

. toxunmaq. toxdanmamaq. çalınmaq.  

sançıĢmaq

ka

: 

1

. yaxalaşmaq. saplaşmaq. taxışmaq. birbirinə sancımaq. 

savaşmaq. 

2

. basılmaq. batılmaq. yenilmək. sınmaq. taxılıb 

qalmaq.  

sandıq 

: qabırcaq

ka

. qabqırcaq. tabut. ükək

ka

. kəsürgə

ka

. kəsrük. 

dağarcıq. qap. cə'bə.  

sandırıĢ

ka

 : 

sandruĢ

. 

1. 

çəkişmə. çəkiş bəkiş. savğaş. danışıq. qavqa. 

mücadilə. 

- sabanda sandırış olsa, örtgündə irtəş olmaz: sabanda 

(əkində. əkəndə. səpəndə) düşünən, dərəndə üşünüşməz. 

2. 

sanrış. 

həzyan. 

 

sandırıĢmaq

ka

: sanrışmaq

ka

. sanruşmaq. saçmalamaq.  qavqa edmək.   

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

640 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sandrımaq: sanrımaq

ka. 

saçmalamaq.   

sandrımaq

ka

: sanrımaq. saçmalamaq.  

sandrıĢ

ka

: sandrış. sandruş. çəkişmə.   

sandruĢ: sandrış

ka

. sandrış. çəkişmə.   

sanduvac

ka

: dadlı, şirin səsli. bülbül. 

- dadlı ötər sanduvac. 

 

sanğa

ka

 

: 

sanqa

ka

 

sana.  

sanıqmaq: 

sağınmaq. 

sanmaq. sanamaq. düşünmək. zənnətmək.  

sanıĢ 

: sana. səriş. güman 

sanqaq

ka

: çanqaq. çanaq. seqinq. sehin. səhng.  

sanqamaq: 

sanğamaq

. 

sağımaq

ka

. xiyallanmaq. yuxu görmək.  

sanqan

ka

: 

sanğan

ka

. dadı buruq olan.  

sanqarmaq

ka

: sanmq. saymaq. 

(bir şeydən saymaq. bir şeyə ilgətmək, nisbət 

edmək).  

sanqaĢmaq 

: sayqanmaq. öküşlənmək. ögüşlənmək.  

sanq

ka

 

: 

sanğ

ka

. quş pisliği.  

sanqlamaq

ka:

 

sanğlamaq

ka

. quş pisləmək.  

sanqlatmaq 

: 

sanğlatmaq

ka

. 

1. 

tanlamq. tanqlatmaq. sanğlatmaq. 

şaşırtmaq. utandırmaq. 

2. 

quş pislətmək.  

sanlanmaq: çavlanmaq

ka

. şöhrətlənmək. ünlənmək. ün yiyəsi olmaq.  

sanmaq  : saqmaq

ka

. saymaq. samaq. sanamaq. sezinmək. sanazmaq. 

sana yazmaq. hiss edmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

641 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sanrımaq

ka

: 

1. 

sərimək. 

2. 

həzyan demək. 

3. 

sandrımaq

ka

. saçmalamaq.  

sanrıĢ 

: sandırış. həzyan.  

sanrıĢmaq

ka

: sandırışmaq

ka

. sanrışmaq

ka. 

sanruşmaq. saçmalamaq.  

qavqa edmək.   

sanruĢmaq: sandırışmaq

ka

. sanrışmaq. qavqa edmək.   

sanruĢmaq

ka

: 

1. 

ağız ağıza verib danışmaq. gəpləşmək. 

2. 

bir qonu 

üzərində olmayıb, hər gələ danışmaq. səfehləmək. həzyan 

demək. 

2. 

saçmalamaq. sandırışmaq. sanrışmaq.  

sansar 

: 

sarsal

ka

. sarsal

. samura bənzər bir heyvancıq·.  

sap 

: 

1. 

sıra. növbət. 

- sənin sapında mən keçdim. 

2. 

qılınc, bıçaq sapı. 

3. 

qalın. cehiz. gəlin gedən qıza qoşulan var davar.  

sap 

: 

sap

ka

. 

( 

<

 met 

>

 

) 

baz

ka

. 

1. 

yabancı. yat. sapaq. 

1. 

boyun

ka

. tutamaq. 

dəsdə.  

sapaq 

: səpük. yenik

ka. 

yeğni. yüngül. xəfif.  

sapamaq  : sapımaq

ka

. sallamaq. tərpətmək.   

sapamq  : səpəmək. saypamaq

ka. 

israf edmək.  

sapan

ka

   : 

saban

. 

səpən

. 

1. 

cüt, cütçü taxımı, əkinçilik ayqıtları. xış. 

2. 

əkinçilik. 

3. 

daş atan.  

- sapanla sürmək: sabanlamaq

ka. 

dabanlamaq

ka

. təpmək.  

sapanlamaq: sabanlamaq

ka

. şuxumlamaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

642 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sapat 

: rifu.  

sapbal 

: balsap. sapdal. dalsap. saplaq. bəsbəl

ka

. sap. bir tel sap. 

söküm.  

sapdal 

: balsap. sapbal. dalsap. saplaq. bəsbəl

ka

. sap. bir tel sap. 

söküm.  

sapı 

: 

1. 

səpi. təpi. hərəkət. təkan. 

2. 

öhdə. məsuliyyət.  

sapıq

ka

 

: 

səpik

. 

1. 

çadırın açılıb bağlanan ətək bölümü. 

2. 

çibək

ka

. 

çıbaq

ka

. çapaq. sıbaq. çapıq. iti. qırağu. ovçu.  

sapıl

 

: 

quyruq

. 

həmrah

. - qonaq sapılı. - ata sapılı ataş, ana sapılı anaç. 

 

sapılmaq

ka

 : saplanmaq. nərsənin yanına taxılmaq, qatılmaq, qoşulmaq.  

sapımaq

ka

 : sapamaq. sallamaq. tərpətmək.