İncelemeleri

ka

. 

səyrəĢmək

ka

. incəltmək.  

sezinmək  : saqımaq

ka. 

sağımaq. görünmək. quşqanmaq. fikirləşmək. 

sanmaq. sanazmaq. sana yazmaq. hiss edmək. 

- bunu onun 

sözündə sezindim. - turqunu mançu sezinmə: sovqatı əl müzdü 

sanma. 

 

seziĢ 

: 

sızıq

. səzik

ka

. sezmə. çək. çəkə. güman. zənn. sezmə. sezik

ka

. 

güman. həds.  

sezmə 

: 

sızıq

. səzik

ka

. seziş. çək. çəkə. güman. zənn.  

sezmək   : sezikmək

ka

. çəkəmək. güman, həds, zənn edmək.  

səbəd 

: savdıc

ka

. sələ.  

səbət 

: sağdış

ka

 savdıç

ka

. 

- o sağdıĢ ördi. 

 

səçə

ka

 

: sərçə. çıçalaq. quşqaç. çümçük.  

səçilmiĢ  : ötrüm

ka. 

ödrüm

ka. 

ötründi

ka

: ödründi

ka. 

 

səçim 

: ötrüş

ka. 

ödrüş

ka

. 

ayrış.  

səçip ayırmaq: uturmaq

ka

. udurmaq

ka

. üzürmək. adırmaq. ədirmək. 

ödürmək. ödürmək. üdürmək.  

səçiĢmək : 

saçıĢmək

ka

. 

1. 

ötgürüşmək. ötrüşmək

ka

. 

ayrışmaq. ayırd edmək. 

2. 

atışmaq.  

səçmə 

: daluq. taluq

ka. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

664 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

səçmək 

: talulamaq. talulamaq. dalıqlamaq. dallamaq. ayırmaq. ayıq 

seçikləmək.  

sədrək

 ka

  : 

(y <> d <> z ) 

seyrək

. 

səyrək

. 

səzrək

. 

1. 

incə. - 

sədrək böz: seyrək 

bez. 

2. 

səkrək. 

seyrək ortük. - 

səzrək qapı: barmaqlıq. nərdə. 

 

sədrək qapuq

ka

: barmaqlı qapı.  

sədrəmək

ka

  

: incəlmək. seyrəmək. seyrəkləşmək. əpriyib, 

yuşanıb nazikləşmək. ərpimək, əprimək. 

- paltarlar sədrədi: 

ərpidi, əpridi.  

sədrəĢmək

ka

: 

( d <> y ) 

seyrəkləşmək. 

- el sədrəldi: yüngülləşdi, dağılışdı.  

sədrətmək

ka

 

: 

( d <> y ) 

səyrətmək. seyrək duruma gətirmək.  

səf 

: çərik. 

- səf çəkilmək: sıralanmaq. dizilmək. düzəlmək. 

çərgəşmək

ka

.  

səggi 

: qötrüm

ka

. dik yer. qaldırım. diqqan. supaça

6

. kürsi.  

səhəng   : seqinq. sehin. sanqaq

ka. 

çanqaq. çanaq.  

səq 

: 

sək

. 

səkə

. 

1. 

çatlaq. 

- səkə qab. 

2. 

budala. axmaq. səfeh.  

səqə 

: 

səkə. sək

. 

1. 

çatlaq. 

- səkə qab. 

2. 

budala. axmaq. səfeh. 

 

səqi 

:

 

səki

.  bax >

 

tək

ka

 

səqirt 

: 

səgirt

. qaçırt. - 

atı səkirt: qaçırt.  

səqirtmək  : 

səğirtmək

. 

səkirtmək

ka

. səkrəmək. səkrimək. 

qoşturmaq. 

qaçtırmaq. sıçratmaq. atlatmaq. qoğalamaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

665 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

səqitmək

ka

  

: 

səkitmək

ka

. 

səktirmək

. şaşırmaq. çaşdırmaq. 

caydırmaq. 

- o məni səkitdi. 

 

səqnik 

: 

səğnik. 

bax

 

>

 

amul

. yamul. yasul. yatul. sakin. rahat.  

səqrək 

: 

səkrək

. 

səkrək

ka

. 

barmaqlıq. nərdə. seyrək ortük.  

səqrəmək  : 

səkrəmək

ka

. səkirtmək

. 

səkrimək

. qaçmaq. sıçramaq. atılmaq. 

- yoqar qopub səkrəlim: yuxarı qalxıb atılalım.  

səqrətmək: 

səkrətmək

ka

. 

1. 

sıçratmaq. - atı arxdan səkrətib geddi. 

2. 

atlatmaq. atlamaq. qaçırmaq. salmaq. 

- yazını oxurkən, bir sözü 

səkrətti: qaçırdı. 

1. 

qaçıtmaq

. atlamaq. salmaq. 

düşürmək. 

- on 

sözdən birin səkrətdi. - pitiyi oxuda, ama hər iki xətdən birin 

səkrətdi.  

səqrik 

: 

səkrik

. 

sıqrıq

ka

. 

sikrik. saqraq

6

. atlaq. atılmaqla keçilən yer. 

səgək səkrik yer. qırıq, atlaq yer. dağda atlamaqla geçilən yer. 

- 

sıqra

ka

:

 iki dağ arasındaki geniş dərə.  

səqrimək  : 

səkrimək

ka

. 

səğirtmək

. 

səkrəmək

. qaçmaq. sıçramaq. atılmaq. 

- 

suya səkrimə: atılma. 

 

səqriĢmək: 

səkriĢmək

. 

səğriĢmək

. 

səkriĢmək

ka

. qoşuşmaq. qaçışmaq. 

sıçraşmaq. atışmaq.  

səqritmək

ka

: 

səkritmək

ka

. sıçratmaq. atlatmaq·.  

səqsun

ka

   : 

səksün

ka

. sayıda səksən. səkiz on. səggiz on.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

666 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

səqtirmək

ka

: səktirmək

ka

. 

səkitmək

ka

. səgitmək

ka

. şaşırmaq.  

səqü

ka

 

: 

səkü

ka

. 

saku

. 

1. 

tükan. 

2. 

səki.  

sələ 

: savdıc

ka

. səbəd.  

sələk  

: yumuş. ulaq. yola. sam. saf.   

səmər qənd: 

<

 

səmiz

 

kənd

ka

: böyük qala, şəhər.  

səmər 

: yük döşəyi. palan. bağırçaq

ka

. barqıraç.  

səmirtən   : çivgin. 

- səmirtən yemək: çivgin aş

ka

.  

səmirtmək: səmritmək

ka

.  

səmiz 

: 

səmüz

ka

. 

səmin

. 

səmir

. böyük. şişik. çağ. 

- səmiz kənd: 

>

 səmər 

qənd.  

səmizləĢmək: səmrişmək

ka

.  

səmizlik

ka

: səmirlik.  

səm

ka

 

: əlac. dərman.  - 

əm səm. dava duva.   

səmrimək

ka

  

: səmirmək. yağlanmaq.  

səmriĢmək

ka

: səmizləşmək. səmrəşmək.  

səmritmək

ka

: səmirtmək.  

səmürqüq

ka

: bülbülə bənzər bir qu.  

səmüz

ka

  : səmiz. səmir.  

sən  

: 

sa

ka

. sin

ka

. 

- sənə verdim: saa verdim. 

 

səndələmək: sərilmək

ka. 

sarılmaq. əsmək. sarsılmaq. yalpıb, ləpələnib 

düşəyazmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

667 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

səndələyən: sərgək

ka

. sərik, sallaq, əsnək, sarnıq, kimsə, nərsə.  

səngər

ka

: 

bax

 

>

 

sınır

. qala. basur. dayanmaq, durmaq yeri. istihkam.  

sənqil 

: 

sənğil

ka

. 

1. 

siyil. zigil. səpgil. ləkə. 

2. 

çiğit xəstəlığı.  

sənləmək

ka

  

: "

sən

" diyə aytamaq. "

siz

" in qarşıtı. (

kiçik

 

sayılmaq

).  

səpəmək: sapamq. saypamaq

ka. 

israf edmək.  

səpən 

: 

saban

ka

. sapan

. 

1. 

cüt, cütçü əkinçilik taxımı, ayqıtları. 

2. 

əkinçilik. 

3. 

daş atan.  

səpi 

: sapı. təpi. hərəkət. təkan.  

səpik 

: 

sapıq

ka

. 

1. 

yayrıq. səprik. yayınq 

( y <> t ) 

yatınq

. 

2. 

çadırın açılıb 

bağlanan ətək bölümü. 

3. 

savruq. dağqın.  

səpiləmək

1

 

: ərikləmək

ka

. yağlayıb, yuşaldıb, şumallamaq. 

- dəri 

ərikləmək: dəri. dəbbağlamaq. 

 

səp

ka

 

: gəlinin malı olan cehiz.  

səprik 

: yayrıq. səpik. yayınq 

( y <> t ) 

yatınq

. 

 

səptürmək

ka

: qalınlamaq. cehizləmək.  

səpük 

: sapaq. yenik

ka. 

yeğni. yüngül. xəfif. (

>

 

səbok

fars

) 

sər 

: 

( ə <> a )

 

sar

. 

sarılı. çulqalı.  

sərçə 

: səçə

ka

. çınçara. çınçarqa

ka

. saça. çıçalaq. quşqaç. çümçük. 

- 

tüppəklə çümçük atıladıq. - sərçə barmaq. sırça barmaq: çıçalaq

ka

. 

 

sərgək

ka

  : sərik, sallaq, əsnək, sarnıq, səndələyən kimsə, nərsə.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

668 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sərgəkləmək: sərik sərik, əsə əsə, sarıla sarıla, səndələyə səndələyə, 

yalpa yalpa, ləpələnə ləpələnə, düşəyaza yerimək. - 

əsrük 

sərilə gedi.  

sərik 

: 

1. 

sərgək

ka

. sallaq, əsnək, sarnıq, səndələyən kimsə, nərsə. 

2. 

sırıf. sərin. çınqıraq

ka. 

çınraq. çınqar. açıq. ulus.  

sərilmək

ka

  : sarılmaq. sarsılmaq. əsmək. səndələmək. yalpıb, ləpələnib 

düşəyazmaq.  

- 

əsrük sərilə gedi.  

- sərilib sürülmək: sarınğulamaq

ka

. sərınğulamaq

ka. 

qaymaq.  

sərim 

: 

sarım

ka

. 

süzgəç. bir suyuqu süzümək üçün, qapın ağzına 

gərilən, çəkilən parça.  

sərin 

: 

1.  

səbr. səbir. 

- sərin 

!

: səbr elə. - sərin qıl: səbr elə. 

2. 

səbirli. 

dözün. dözümlü. utun. yumşaq. qotuq. qoyuq. mütəvazi. 

3. 

sərik. sırıf. çınqıraq

ka. 

çınraq. çınqar. açıq. ulus. 

 

- gəlsə qalı qatıqlıq, artar deyu sərin qıl: gəlsə belə çətinlik, keçər 

deynə, dözüm qıl.  

sərinğüləmək

ka:

 sərilib sürülmək. qaymaq.  

sərinmək

ka

 : sabrətmək.  

səriĢ 

: göstəri. numayiş.  

səritləmək

ka

: sarutmaq

ka

. sarıtmaq. sardırmaq. qablamaq. hörmək.  

səritmək   

: sarmatmaq

ka

. sardırmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

669 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sərkək

ka

  : 

sərrək

. sərxoş. sallaq (

keflilərə tay, sallana sallana yeriyən)

.   

sərkəkləmək

ka

: yalpalanmaq. yellənmək. iki yana sallanmaq.  

sərqər

ka

 

: sərkər

ka

. sərkar. yol kəsən. haydut. qarqman. oğru.  

sərmək

ka

  : 

1. 

sarılmaq. sərtəlmək. sərt söz söyləmək. 

sarmaq

ka

. 

qızmaq. 

çıqışmaq. 

2. 

toxdaxlıq, dözüm göstərmək. səbr edmək. - 

o məni 

səritdi. 

3

. döşəmək. yerə salmaq. 

- döşək sərib yatdıq: döşüyüb - 

pitikləri sər: döşə

. 

4

. göstəri yapmaq. nümayiş vermək. 

- sərilmiĢ 

piyeslər: döşənmiş piyeslər. 

 

sərməlmək 

: sarılmaq. burulmaq. burşulmaq. 

- işlərimiz örtülüb 

sərməldi: qarışıb buruşdu.  

sərməĢmək

: sarmaĢmaq

ka

: 

1. 

sarışmaq. buruşmaq. qarışmaq. 

- işlər 

sarmaĢıb geddi. - yeşik sarmaşmaq: buxca bağlamaq. 

2

. nərsəni 

sarıb, çevrələyəib, torla, kamanla tutmaq. avlamaq. torlamaq. 

- 

balıq sarmaq. 

3. 

süzülmək. bir axarın içindən başqa bir şey 

çıxmaq. 

 

sərmətmək

ka

: sayratmaq. ayırd edmək. sıçratmaq. süzdürmək. 

(bir şeyi 

sudan ayırıp çıxartmaq). 

arıtmaq. ayırmaq. nərsəni suyundan 

almaq. 

 

sərrək 

: 

sərkək

ka

: sərxoş. sallaq (

keflilərə tay, sallana sallana yeriyən)

.   

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

670 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sərt 

: 

<

 met 

>

 

tərs

ka

. 

qasınq

ka. 

bərk. qat. qos. qas

ka

. qaz. sarp. güc. zor. 

çətin. qadır. çaqruq

ka

. qatı. bərk.  

sərtəlmək  : qatınmaq

ka

. sərt söz söyləmək - sarılmaq. sərmək. 

sarmaq

ka

. 

qızmaq. çıqışmaq.  

sərtləĢmək: 

1. 

çıqrışmaq. çuqrışmaq. bərkişmək. 

1. 

kötüləşmək. pisləşmək. 

çalpaşmaq

ka. 

 

sərtləĢtirmək: sağrılamaq. sağırlamaq.  

sərü

ka

 

: taxca. üzərinə şey şüy sərilib, düzülüb qoyulan yercik.  

səs gəlmək: yanğqulamaq

ka

. səs vermək. yanqılamaq.  

səs vermək: yanğqulamaq

ka

. yanqılamaq. səs gəlmək.  

səs 

: 

- səs səsə vermək: ündəşmək. qoşulub birgə oxumaq.  

səsqıĢ 

: 

səsqıyıĢ

. qıqırış

ka. 

qıylaş. hay küyəş. hay küy. haykırış.  

səsqıyıĢ  : 

səsqıĢ

. qıqırış

ka. 

qıylaş. hay küyəş. hay küy. haykırış.  

səsləmək  : ünləmək. səs vermək.  

səsləndirmək

ka

: irdəmək. oxumaq. havalandırmaq. çığıl çığıl ettirmək: 

çılratmaq

ka

.  

səsləyən  : ünləyən. səs verən.  

səssiz

 

: 

ündış. ünsüz. sakin

.  

səvda 

: ütik

ka. 

üdiq

ka

. ötik. özik. aşq. səvqi coşması. həsrət.  

səvinmək

ka

: səvinmək. səvünmək. qutruşmaq

ka. 

 

səviĢ səğiĢ: seviş səgiş.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

671 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

səvqətmək. döndürmək. əğirmək. əkirmək. çevirmək. bir yeri quşatmaq. 

sarmaq.   

səvqi 

: ötiq

ka. 

ödiq

ka

. üdiq.  

səvrəmək

ka

: seyrəmək. savramaq. savrımaq.  

səvrəmək

ka

: seyrəmək. savramaq. savrımaq.  

səvritmək

ka

 

: keçirmək. vazkeçmək. ərtürmək

ka

. bağışlamaq. 

qəbullənmək.  

səvritmək

ka

: savrutmaq. savmaq. 

1. 

soymaq. boşaltmaq. bir nərsəni işi 

bitirmək, qutarmaq. tamamlamaq. 

- ər işin savratdı. 

2. 

işdən 

soğumaq, vaz keçmək. nərsəni başdan çıxarmaq. 

3. 

sevdirmək.  

səvük 

: sevik. sevgili. seviiən. məhbub. əziz. eşq. mə'şuq. 

- aydım 

anğar səvük: dedim ey sevgili.  

səvüklük

ka

  

: sevgi.  

səvüksüz

ka

  

: sevgisiz.  

səvülmək  : savılmaq

ka

. yönəlmək. əğilmək. meyillənmək. 

- könlüm sənə 

səvülür. 

 

səvünmək

ka

. sevinmək.  

səyrək 

: 

(y <> d <> z ) 

seyrək

. 

səzrək

. 

sədrək

. bax >

 

seyrək

 

səyrəmək  : 

1. 

kəmlənmək. kəmgərmək. azalmaq. 

2. 

söyləmək. təlim. çox. - 

yanĢaq səyrər: gəvəz çox söylər. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

672 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

səyrəm

ka

: dayaz. sığ

1

. 

- səyrəm su.  

səziq  

: 

sezgig

. 

səzik

ka

. 

sızıq

. seziş. sezmə. çək. çəkə. quşqu. güman. 

zənn. 

- kimə sezik sezirsiz. - kimsəyə sezik qalmadı. - seziksiz 

yerdən gələn daş, yarar baş.  

səziqmək

ka

: sezmək.  

səzrək 

: 

(y <> d <> z ) 

seyrək

. 

səyrək

. 

sədrək

 

sıbaq 

: 

sıbağ 

bax

 

>

 

sibək

ka

. çibək

ka

. çıbaq

ka

. çapaq. sapıq. çapıq. iti. 

qırağu. ovçu.  

sıbızqu

ka

.   : sıbuzqu. tütək.  

sıb

ka

 

: 

sıp

. iki yaşına qirmiş olan tay.  

sıbuzğu

ka

   : 

sıvızqı

. 

sıvzaq

. sırıl sırıl, sıvıl sıvıl ötən tüb, ney. düdüq. tütək. 

- sıbuzğu ötürrmək: qamış, ney çalmaq.  

sıbuzqu  : sıbızqu

ka

. tütək.  

sıcaq 

: issi. isək. mehriban.  

sıçan 

: pox tökən. 

(# saçan: paylayan). 

- 

tarla sıçanı:kələkü

ka

. - çöl