İncelemeleri

sıp

ka

. heyvan. iki yaşda tay. 

- sıpaqur: sıp axur

ka

: heyvan axırı, 

torbası.  

sır 

: 

1. 

sirr. yaş. ürəktəki gizli şey. iç söz

ka

. 

2. 

şir. sudan qalın, 

yoğun, quyuq. yapışqan suyuq.  

sıra 

: sap

ka. 

növbət. səf. dizi: tizik

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

682 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sıraq 

: 

sırmaq

ka

. 

təyəltl. yəhər palanın altına sırılan, sərilən kilim.  

sıralanmaq: sırlanmaq

ka. 

cürgəşmək. cərgəşmək. qoşunmaq. hazır 

durmaq. qurdaşmaq

ka

. məclis qurmaq. 

- ulduzları cürgəĢir.  

sıralmaq: birbiri yanında düzülmək. arqaşmaq. cərgəşmək.  

sıramaq  : 

1. 

sır sürmək. boyamaq. 

- ayaqçı ayaq sırlar. - arabanı ver sıra. 

2. 

aldatmaq

. 

basmaq

. 

- bunu ona sıradıq.  

sırça 

: sırıçqa

ka

. sürüşgə. sürşək. şüşə. şüyşə.  

sırdaĢ 

: könəş. könüldəş. yoldaş. yaşru. həmraz.  

sırdaĢmaq: yaşruşmaq

ka. 

gizləşmək.  

sırıçqa

ka

: sırça. sürüşgə. sürşək. şüşə. şüyşə.  

sırıf 

: çınqıraq

ka. 

çınraq. çınqar. sərik. sərin. açıq. ulus.  

sırıq

ka

 

: sırıq. yırıq. sızıq. sıyıq. sıdıq. çadır, üstlük dirəği. cırıq. yarıq. 

- 

sıruqluq

ka

: sırıqlıq. 

 

sırıqlıq 

: uzunluq. boyluq. 

- sırıqlıq ağac: uzun ağac. dirəklik ağac.  

sırılmaq

ka

: bulaşmaq. yapışmaq.  

sırım 

: çaqıq

ka

.  

sırımaq

ka

: 

sığrımaq

. 

1. 

sıx tikmək. biri birinə sığırmaq, tikmək, bədləmək, 

tikmək. 

2. 

pisləmək. siymək.  

sırıĢmaq: sığrışmaq. sıx tikmək. 

- yorqan sırıĢmaq.  

sırıtmaq

ka

: sıx tikmək. bir şeyi birşəyə qətləyib tikmək.  

sırqa 

: küpə

ka

. güşvara.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

683 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sırqaq 

: 

sıyırqaq

ka

. sıdırqaq

ka

. sızırqaq

ka

. 

sızığı,

 

cırıqı olan nərsə. sığır, 

qoyun kimi heyvanların dırnaqlarında olan çatal.   

sırlamaq

ka

: sırlamaq. sır vurmaq. sır sürmək. boyamaq.  

sırlanmaq

ka

: sıralanmaq. yönəlmək. hazırlanmaq.  

sırlatmaq

ka

: sırlatmaq. boyatmaq.  

sırlıq

ka

 

: sırlı. naxışlı. sırlıq ayaq. sırlı kasa.  

sırmaq

ka

: 

sıraq

. təyəltl. yəhər palanın altına sırılan, sərilən kilim.  

sırt 

: 

sırt

ka

 

1. 

qıl. qalın qıl. yal tükü. 

2. 

bayır. yoxuş. təpə.  

sırta vurmaq: yaqrınlamaq. yarınlamaq yaqrıtmaq: yaqrımaq

ka

.  

sırtıq

ka

 

: 

1. 

alıq. iddəali. 

- sırtıq kişi. 

2. 

nərsənin sırtında, izində, içində 

olan. nərsənin sırtı, içi. mahiyyət. - 

onun sözünün sırtığı bu. - sizin 

işlərin sırtığı bəllideyil. 

3. 

sürtük. türtüş. türtük. dürtük. yaxılıb 

sürtülən kimsə, nərsə. 

 

sırtılmaq: 

1. 

artuqlanmaq

ka

. aşırı gedmək. ıfrat edmək. 

2. 

isizlənmək

ka. 

ısızlanmaq

ka

. səvimsizləşmək. yaramazlaşmaq. duzsuzlanmaq. 

şuluqluq edmək.  

sırtlamaq

ka

 : yükləmək. artamaq. - 

yoxuşu tan ertən sırtladıq. 

- sırıtlamaq. 

bükmək. sarıtmaq. 

- ipəklə altun sırıtlı sap.  

sırtlan 

: ar böri

ka

. kaftar.  

sırtmaq

6

: 

duzağ. tutsaq. kəmənd. qısmaq

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

684 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sıruq

ka

 

 

: sırıq. çadır, üstlük dirəği. 

- sıruqluq

ka

: sırıqlıq.  

sısıq

ka

 

: 

<

 met 

>

 

saxsı

.  

sıĢ 

: 

sıĢ

ka

 

şiş. tutmaç şişi. şış.  

sıĢılmaq

ka

: 

( s <> Ģ ). 

ĢiĢilmək

.  

sıtqalmaq

ka

 

: sığanmaq. sığanılmaq. sivrilmək. qətlənmək. 

qırılmaq. yana keçmək. 

- ətək sıtqalıb, işə keçdilər.  

sıtqamaq

ka

: sığamaq. siyirmək. sivirmək. qətləmək. 

- ətəyivi biləyivi sıtğa 

batmasın: qətdə. - bilək sıtğanıb işə girişdilər. - sıtğab tutun biləyi, 

qurmat sizin ürəgiz.  

sıtqanmaq

ka

: sığanmaq. sıtğaşmaq

ka

. 

- bilək sıtğanıb işə girişdilər. 

 

sıtqaĢmaq

ka

 

: sığaşmaq. sıtğanmaq

ka

. 

- bilək sıtğaĢıb işə girişdilər. 

 

sıtrıĢmaq

ka

: 

sıdrıĢmaq

. sıyırşmaq. siyrişmək. silişmək.  

sıturmaq

ka

: sımaq. kəsmək. qırmaq. - 

odun sıturmaq. 

 

sıvanmaq: 

1. 

suvalmaq

ka

. sulanmaq. su verilmək. su saçılmaq. 

2. 

yuqulmaq

ka. 

yoğunmaq. yoğulmaq. bulaşmaq. sürtülmək.  

sıvaĢmaq  : suvaşmaq

ka. 

  

sıvıqlaĢmaq: cıvıqlaşmaq. suvışmaq

ka. 

 

sıvızqı 

: 

sıbuzğu

ka

. 

sıvzaq

. sırıl sırıl, sıvıl sıvıl ötən tüb, ney. düdüq. 

tütək. 

- sıbuzğu ötürrmək: qamış, ney çalmaq.  

sıvzaq 

: 

sıbuzğu

ka

. sıvızqı

. sırıl sırıl, sıvıl sıvıl ötən tüb, ney. düdüq. 

tütək. 

- sıbuzğu ötürrmək: qamış, ney çalmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

685 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sıyıq 

: sızıq. sıdıq. cırıq. sırıq. yırıq. yarıq.  

sıyırqaq

ka

  : 

sıdırqaq

ka

. sızırqaq

ka

. sırqaq. 

sızığı,

 

cırıqı olan nərsə. sığır, 

qoyun kimi heyvanların dırnaqlarında olan çatal.  

sıyırmaq  : sıdırmaq

ka

. siyirmək. çatlatmaq. yolmaq. bir şeydən hərhanki 

bir şeyi çıxarmaq. soymaq.  

sıyırĢmaq: sıtrışmaq

ka

. siyrişmək. silişmək.  

sıyırtmaq: 

siyirmək

. qırcatmaq

ka

. yaralamaq. nərsəni dəlip keçmək.  

sıyrılmaq

ka

: 

sızrılmaq

. 

sıdrılmaq

. 

sıdrılmaq

ka

. sızrılmaq

. 

1. 

sıyrılıp qaçmaq. 

qaymaq. 

2. 

sezrilmək. çarpmaq. dəğmək. görüşmək. 

- işlərin 

sonu sıdrıldı. - yol sıdrıldı. 

3. 

suçlunmaq

ka

. saçlanmaq. sivrilmək. 

bir şey yerlndən çəkilip çıxarılmaq. 

 

sıyrım 

: 

sıdrım

ka

. 

1. 

sırım. şax. düz. teyxa. dik. durumlu. 

- sıdrım ıĢlıq 

ər

ka

: işində qayım olan. ış adamı. 

2. 

dəri. qabıq. üz.  

sıyumaq

ka

  : 

bax

 

>

 

sıqmaq

. sıqdırmaq. yenmək. pozmaq. yarmaq. - 

arpasız 

at aşumaz, arxasız alp çərik sıyumaz 

sızdırmaq  : 

süzdürmək

. 

sizitmək

ka

. 

( z <> d ) 

siditmək

. 

( d <> y ) 

siydirmək

6

. 

1. 

işətmək. axıtmaq. 

2. 

sızıtmaq

ka

. sızqurmaq

ka

. 

3. 

əritmək. 

4. 

arıqlatmaq. zayıflatmaq.  

sızıq 

: 

sıyıq

. 

sıdıq

. 

səzik

ka

. 

1. 

seziş. sezmə. çək. çəkə. güman. zənn. 

cırıq. sırıq. yırıq. yarıq. 

2. 

özəlliklə dişlərin aralığı. 

- bu sözü 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

686 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sızıqdan sızıtma. 

3. 

palto, əba kimi uzun geyimlərin sallaq 

ətəkləri. 

- sızıq yapıp əyləşdi: ətəyin yığıb oturdu.  

sızırmaq  : sıdırmaq

ka

. sıyırmaq. siyirmək.  

sızıĢ

ka

 

: 

1. 

ağrı. dərd. 

2. 

dişin soyuqdan ağrıması. 

3. 

ətin iğnə iğnə 

olması.  

sızıtmaq

ka

.  

: 

1. 

sızdırmaq. sızqurmaq

ka

. əritmək. arıtlatmaq. 

2. 

arıqlatmaq. zayıflatmaq.  

sızqurmaq

ka

: sızıtmaq

ka

. sızdırmaq. əritmək. arıqlatmaq. zayıflatmaq.  

sızlaq  

: 

sızıldama

. soğuq su içməkdən, buz çiğnəməkdən dişlərin 

üşüyerək uyuşması, zırqırışı

6

.  

sızlamaq   : ağrımaq.  

sızlaĢmaq. ağrışmaq. aqrışmaq

ka

.  

sızlatmaq  : sızı duyurmaq. ağrıtmaq.  

sızmaq 

: 

1. 

ərimək. 

- yağ sızdı. 

2. 

(

qünəş

) bəlirmək. çıxmaq. ucu 

görünmək. doğmaq

. - gün sızdı. 

3. 

arıqlamaq. zayıflamaq. - 

sökəl sızdı.  

sızrılmaq

ka

 : 

sıdrılmaq

. 

sıyrılmaq

. 

1. 

süzmək. züvmək. 

- balıq ələkdən, 

əlimdən sızdı. - ayağım sızrıldı. 

2. 

gözə çarpmaq, görünmək. 

- 

uzaqdan yol sızrıldı: göründü.  

 

3sutun 

: ustun. üstə saxlayan (

>

 

situn

fars

). sırıq. dirək. ox.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

687 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sibək

ka

 

: 

sübək

. 

sıbağ

. ox. 

1. 

dəğirmən taşının üzərində döndüğü dəmir. 

2. 

cocuğun içinə işəməsi üçün beşiğə qoyulan qamış.  

sibiz kiĢi

ka

 : alıq. dalqın adam.  

sidik

ka

 

: 

1. ( t <> z ) 

sizik

. 

südük

. 

sıdıq. 

2. 

xotun, paltonun önündə olan, 

sağ sol yanlaından hər bir.  

siditmək

ka

.  

: 

( d < - z ) 

sizitmək

ka

. sızdırmaq

. 

süzdürmək

. 

( d < - y ) 

siydirmək

6

. işətmək.  

sidmək

ka

  : 

sitmək

. sizmək. siymək. işəmək.  

sidük

ka

 

: sidik. südük.  

sıxıĢmaq  : tıqışmaq

ka

.  

sikitmək

ka

  : siqtirmək. düzdürmək.  

siq 

: 

sik

. - 

ərsik: ərtəkin. - bəqsik: bəytəkin. bəy kimi. - oğlansıq: 

uşaqlara tay. - at. dəvə, sığırın ərkəkik ayqıtı: qamçı

ka

. qamıç. qamış.  

siqdir 

!

.   : 

sikdir 

!

. art süprül 

!

 . çəkil 

!

. 

!

. rədd ol 

!

. çəkil 

!

.  

siqdir 

: 

sikdir

ka

 

qayqur. rəd ol.  

siqil

ka

 

: siyil.  

siqqən: 

sikgən

ka. 

hər zaman sikən.  

siqrik 

: 

sikrik

. səkrik. saqraq

6

. atlaq. atılmaqla keçilən yer. səgək yer.  

siqtürmək

ka

 

: siqtirmək.  

siqut 

: 

sikut

. susqu.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

688 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sil 

: 

sil

ka

 silik

. çimçavat. qolay bəğənmiyən. arıq tinli, məzaclı. 

- sil 

kişi. - sil at: az yem yiyən heyvan.  

sildirmək  : yozturmaq

ka

 

( z <> t ) 

yotturmaq

ka

. yoddurmaq. yoxdurmaq. 

pozdurmaq.  

silik

ka

 

: 

1. 

yumşaq. saf. sığan. tovsuz. 

2. 

təmiz. incə. yaqışıqlı. dadlı 

dilli. - 

silik ər. 

 

silinmək  : yuyunmaq. yodluşmaq

ka

. 

 

siliĢmək  : sıyırşmaq. siyrişmək. sıtrışmaq

ka

  

silqəmək  : 

silkəmək

. titrətmək

. 

yaymaq

ka. 

 

silqər 

: 

silkər

 . təprəm. zəlzələ.  

silqinmək 

silkinmək

: . yalınmaq. soğunmaq

ka. 

soğqunmaq

. 

lütlənmək.  

silqinmək

ka

  

: 

silkinmək

ka

. ürpərmək.  

silqinti

6

 

: 

silkinti

6

. sarğıntı. sağrıntı. sarqın. sağqın. sağın. damla.  

silqnəmək

ka

: ziğilə əm səm, dərman yapmaq, sağaltmaq.  

silli 

: yasaq. yasqa. tasqa. tasağ. şapalaq.  

silliləĢmək : yasqaşmaq

ka. 

tasqatmaq

ka

.  

silmək 

: yoğmaq

ka

. pozmaq. məhv edmək.  

silmək

ka

  : 

1. 

ütümək. ötümək. təgirləmək. safatmaq. 

1. 

yamlamaq

ka. 

süpürmək. yığmaq. 

1. 

yozmaq

. - onun tozun sil: yoz. - bitiyi sil: 

yazını yoz, poz. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

689 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

silsüpürləmək: qaşıtmaq

ka

. qazıb, silib arıtlatmaq, təmizlətmək. sil süpür 

edmək.  

simsitmək : samsıtmaq

ka. 

incitmək.  

simurğ 

: samurqaq

ka

: bülbül.  

sin 

: 

sin

ka

 

sən.  

sın 

: yerçü

ka. 

qəbir. məzar.  

sincitmək  : sinsitmək. samsıtmaq

ka

. incitmək.  

sinçü

ka

 

: pidə. somunla yufqa arası bir çeşit əkəmək.  

sindirən.   : yapqar. yapan. gizlətən. sınqar.  

sindirmək  : 

1. 

sinğdürmək. sinğürmək: sinğirmək

ka

. əmdirmək. 

həzmeddirmək. 

2. 

sinitmək. oxumaq. uqumaq. üzə, yuxarı 

çıxarmaq. bildirmək. bəllətmək. bəldirmək. anlatmaq.  

sindirmək  : sinqdürmək. sinğdürmək

ka

. sinğirmək. sinqürmək. 

həzmeddirmək. saxlamaq.   

sinə 

: 

1. 

gizli yer. quylaq. - 

1. 

sirr. gizik.  

sinək 

: 

singəgək

ka

. (

<

 

sın

. 

sin

) içi ouyq olub nərsə qoymağa yarar qab. 

özəlliklə su küzəsi.  

sinəklənmək: (

sinək

 + 

lənmək

: 

yoxsulmaq. boşalmaq). 

qudqulanmaq

ka

: 

(

qudqu + lanmaq: yoxsulmaq. boşalmaq

). kəndindən sinək 

qoğmaq·.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

690 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

singisiz 

: 

sinsiz. sınsız

. 

1. 

hər nəyin acısı, gobudu, duzsuzu, dadsızı, 

zəhləgedməlisi, pisi, bəd tə'mi. 

2. 

həyasız. utanmaz. 

- gədə sən 

nə sinizmiĢsin.  

sini 

: 

sını

. 

singi

. 

1. 

hər nəyin siniləni, gəvrəyi, duzlusu, dadlısı, 

yeməlisi, gözəli, xoş tə'mi. 

- nə sini qızdır. - nə sini yeməklər 

düzüldü. - bir sini dəğər, min sinssizə. 

2. 

həyalı. utanqaç. 

3. 

sını. 

sınır. sınğır. yer. yerləşən yer, orun. 

4. 

yapraq. gizik. gizli.  

sinitmək  : sindirmək. oxumaq. uqumaq. üzə, yuxarı çıxarmaq. bildirmək. 

bəllətmək. bəldirmək. anlatmaq.  

sinq  

: 

sinğ

ka

. çınlama. vızlama səsi. 

- sinq etmək: sinğ etmək

ka

. 

çınlamaq. vızlamaq·.  

sinqdürmək 

: 

sinğdürmək

ka

. sinğirmək. sinqürmək. sindirmək. 

həzmeddirmək. saxlamaq.   

sinqdürmək

ka

: 

sinğdürmək

ka

 

sinqdürmək. sinğirmək. sinqürmək. sindirmək. 

həzmeddirmək. saxlamaq.   

sinqək

ka

  : 

sinğək

ka

. sinək. sivrisinək. 

- ivək sinək, sütə düşər.  

sinqi 

: 

sinği

ka. 

içə sinən. həzm olunan.  

sinqil 

: 

singil

ka

. 

ərin kiçik bacısına, arvadı "singil" söylər. - baldız: arvadın 

kiçik bacısına, əji baldız söylər. - ər arvadın böyük bacıları "əkə" 

çağrılır.  

sinqirmək  : 

sindirmək

ka

. əmdirmək. içərtmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

691 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sinqirmək  : 

sinğirmək

. sinqdürmək. sinğdürmək

ka

. sinqürmək. sindirmək. 

həzmeddirmək. saxlamaq.