İncelemeleri

talqıtmaq

ka

: 

dalqıtmaq

. 

tılqatmaq

. 

1. 

dalatmaq. dalı atmaq. işi qeciktirmək. - 

mənim işimi talqıtma. 

2. 

yükü çarpıtmaq. çarpıq yapmaq. yüklə ip 

arasına bir ağac parçası qoyaraq yükü düzəltmək üçün büq 

türmək.   

talquç

ka

 

: 

talğuç

ka. 

iki nəyi bərkitmək üçün ortasına soxulan tikə. heyvan 

sırtına yüklətilən yükü sıxıtırmaq üçün kullanılan dal, aqaç.  

talqu

ka

 

: 

dalqa

. daluq taxuq, əğrilmiş, büqülmüş, hörülmüş nəsnə. 

- 

talqu yışıq: hörülmüş ip. 

 

talquq

ka

 

: 

dalqaq

. bir yerə dalınan soxulan nərsə. çivi. nərsənin sapın 

sıxıştırmaq üçün, çaqılan çivi.  

talqurmaq

ka

 

: 

1. 

bulanmaq. qarışmaq. 

2. 

qar tipisi qopmaq. tufan 

qopmaq. 

- dağın başı talqırdı. 

 

tallamaq  : 

dallamaq

. 

1. 

daldamaq. qalturmaq

ka. 

rədd edmək. yubatmaq. 

arxada buraxmaq. dalı atmaq. 

2. 

dalmaq. salmaq. dalmaq. 

dallamaq. qalxmaq. yolmaq.  

talmaq 

: 

dalmaq. 

1. 

dallamaq. salmaq. qalxmaq. yolmaq. 

2. 

qaruqmaq. 

girib qərq olmaq. 

- su boğazıma qaruqdı: qaçdı. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

744 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

talpırmaq

ka

: talbınmaq. talpınmaq. talpışmaq. qanat çırpmaq. dalbınmaq.   

talpıĢ 

: 

dalpıĢ

. 1

 dalış. dalqış. 

2. 

həyəcan.  

talpıĢmaq

ka

 

: 

dalpıĢmaq

. talbınmaq. talpınmaq. talpırmaq. 

dalqalanmaq. möjlənmək. 

- quşlar hamı dalpıĢdı: qanat çırpışıb 

uçdular. - bayraq qamuğ talpıĢdı: baraqlar qaldırıldı.  

talsap 

: 

dalsap

. sapbal. balsap. sapdal. saplaq. bəsbəl

ka

. sap. bir tel 

sap. söküm.  

taltamaq: 

daldamaq

 dallamaq. qalturmaq

ka. 

rədd edmək. yubatmaq. 

arxada buraxmaq. dalı atmaq.  

taluq

ka

 

: 

daluq

. 

dalaq

. 

1. 

huşdan gedmə. 

2. 

qəşş. 

1. 

daluq. səçmə.  

talulamaq: 

talulamaq. dalıqlamaq. 

dallamaq. ayırmaq. səçmək. ayıq 

seçikləmək. 

- malları taluqlayın. - iyi yavanı daluqla qıl.  

tam 

: 

dam

. 

1. 

andaq

ka. 

bir nəsnənin üst yanı. yuxarı. 

(# endək: tavan. 

alt) 

1. 

örtmən

ka

. çatı. 

1. 

türk

ka

. olqun. olquş. kamil. 

 

- tama tama

ka

: damlaya damlaya.  

- tam yarĢı: duvar bir qonşu.  

tamac 

: 

damac

. aqıtaç. arqaçıq

ka

. tamıtac. qətrəkeş.  

tamağ 

: 

damağ

. qanrağ

ka

. ağzın çatısı.  

tamaq

ka

 

: 

damaq

. 

tamqa

ka

. 

1. 

möhür. nişan. bəndər. iskilə. liman. ləngik. 

2. (

dənizə, gölə, dərəyə)

 tökülən (

daman

, 

qoyan

6

) su qolu. 

3. 

tamqaq

ka

. boğaz.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

745 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tamaqlıq: 

tamqalıq

. 

damaxlıq

. boğazlıq, azıqlıq düzüb qoymaq üçün 

çarşav, örtü. süfrə.  

tamar 

: tamır. tamur

ka

. sınır. yıldız

ka

. kök. 

- dipli yıldızlı: köklü, damarlı 

görkəmli. ağsoy. ağsöyək.  

tamba

6

 

: təm

ka

. tirqaz1. tirqavıc

6

. dal (

qapı

 

dalı

).  

tamcı 

: 

damcı

. tamıntı. damıntı. qətrə. sarqı. sarıq. çəkə. toncu. 

donuc. danuc. tançu

ka

. tıqım. tıxım. luqmə. tikə. udum. dürmək. 

qalbuz

ka

.  

tamcılayan 

: 

damcılayan

. süzən. sarqan

ka

. çəkən.  

tamcırmaq

ka

: damlamaq. sərpilmək. səpələmək. çiləmək. tamçurmaq.   

tamdu

ka

 

: güclü od. tuturuq. tamduq. tamud.  

tamduq : güclü od. tuturuq. tamdu. tamud.  

tamıq 

: damıq. tatıq. dadıq. 

(# toquq. toxuq: doyuq). 

 

tamın 

: 

damın

. 

1. 

qətrə qətrə edib yığmaq. təqtir. 

- tamındı sıv

ka

: su 

damlası. 

2. 

damcı. çəkə.  

tamınqa  : təqtir yeri.  

tamınmaq

ka

: damınmaq. qətrə qətrə edib yığmaq. təqtirləmək. təqtir 

edmək. - 

yağ, çaxır damınmaq. 

 

tamıntı 

: 

damıntı

. damcı. qətrə.  

tamıĢmaq

ka

 

: damlaşmaq. .  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

746 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tamıtac 

: aqıtaç. arqaçıq

ka

. damac. qətrəkeş.  

tamıtmaq

ka

: 

damıtmaq

. 

( t <> z ). 

damızmaq

. damlatmaq. sarqurmaq

ka

. 

tökmək. damlatmaq.  

tamqa

ka

 

: 

damaq

. 

tamaq

. 

1. 

tuğraq. tuğra. möhür. nişan. 

1. 

bəndər. iskilə. 

liman. ləngik. 

2. (

dənizə, gölə, dərəyə)

 tökülən (

daman

, 

qoyan

6

) su 

qolu. arx. çay

. - damqa suyu daşra çıxıb dağı ötər, artıcları təkrə 

ötüb dizgin yatar.  

tamqaq

ka

 : 

bax

 

>

 

tamaq

ka

.  

tamqaqlamaq

ka

: 

bax

 

>

 

tamaqlamaq

ka

.  

tamqalamaq: tuqramaq. tuqzamaq. imzalamaq. möhürləmək. peçatlamaq.  

tamqalıq

ka

 : damqalı, möhürlü, çaplı, bağlı nərsə.  

tamqurmaq

ka

: tamqırmaq. damlayayazmaq.  

tamla 

: 

damla

. 

1. 

sarğıntı. sarqın. sağqın. sağın. sağrıntı. silkinti

6

. 

- su 

damlası: su silkinti, çiləsi. 

2. 

nuxdə. çəkik. çəggik. çıqıq.  

tamlamaq: 

damlamaq

. 

1. 

sarqmaq

ka. 

 

sarqışmaq

ka. 

2. 

qanamaq. yamurmaq. 

tamurmaq

ka

. 

 

tamturmaq

ka

: damlattırmaq. damzıtmaq.  

tamuclanmaq: tüvşəmək. tüqşəmək. düğmələnmək. 

- tüvĢə tüvĢə tari 

yapışmışdı annına.  

tamud 

: tamduq. tuturuq. tamdu. güclü od.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

747 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tamu

ka

 

: 

1. 

cəhənnəm. 

- tamu qapısın açar tavar: para tamı qapısınada güc 

gələr. 

2. 

hələ. vurqu sözü.  

tamulamaq

ka

: duvar çəkib bağlamaq. sıxlamaq. sıxıştırmaq. bəkitmək. - 

suyu tamla. 

 

tamurqan: yamurqan

ka

. qanayan. damlayan.  

tamurmaq

ka

 

: damlamaq. yamurmaq. qanamaq.  

tamuzmaq

ka

 

: damlatmaq. damzırmaq.  

tan 

 

: 

dan

. 

tanğ

ka

. 

1. ək. 

nərsənin olduğu yeri, durumu 

göstərən ək. 

2. 

tan çağı, axşam çağı əsən sərin külək. 

3. 

inanılmaz, əcib. 

4. 

uğur. fürsət. 

5. 

sabah. aq. am əsən sərin 

əsinti·.  

- tan gördüm. 

 

- çuxurdan: uçurum. oyuq yer. batlaq.  

- tan tan: danğ dunğ etmək. tanğ tunğ etmək

ka

.  

- 

tanğ atmaq

ka

: tan yeri ağarmaq. 

 

- tanğ dunğ etmək

ka: 

tanğ tunğ etmək: "dan dun" diyə səs vermək.  

tan 

: 

tanğ

ka

. 

1. 

şaşacaq. şaşılacaq nəsnə. danılacaq şey. acayıb 

şey. 

2. 

tan. sabah vaxti. tanğ əsqi zamanlardan qalmış olan 

yapı. 

3. 

tan. uğur. fürsət. 

4. 

"dan" diyə səs vermə. 

5. 

ələk.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

748 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tançu

ka

 

: 

danuc

. damcı. toncu. donuc. tıqım. tıxım. luqmə. tikə. udum. 

dürmək. qalbuz

ka

.  

tand:tant 

tanğ: tanq 

tanıq  

: tanuq

ka

. taqun. şahit.  

tanıqlamaq: isbat edmək. sağaltmaq. sağlam duruma qoymaq. 

bütürmək

ka

. pötürmək.  

tanıqlıq 

: şahitlik. tutaq. tanuqluq

ka

. taqunluq.  

tanınmıĢ: mö'təməd. tuyun

. 

toyun

. 

 

tanıĢ 

: qayaş. qayqaş. qanşaq. qohum.  

tanıĢıq 

: sandırış

ka

. sandruş. çəkişmə. çəkiş bəkiş. savğaş. qavqa. 

mücadilə.  

tanıĢıqlı  : 

danıĢıqlı

. qənqəşli

ka. 

tədbirli.  

tanıĢıqsız: 

danıĢıqsız

. gənqəşsiz

ka

. tədbirsiz.  

tanıĢma  : 

- iĢlərdə danıĢma:gənqəş

ka. 

işlərdə danışma. görüşmə. düşünmə. 

tədbir.  

tanıĢmaq

ka

: danıĢmaq

. 

1. 

bilişmək

ka

. aşnaşmaq. aşna olmaq. 

- nəlük anla 

bilişdim: necə, niyə onla tanışdım. - qarĢılıqlı danıĢmaq: 

gənqəşmək

ka

. tədbirləşmək. 

2. 

gənqəmək

ka. 

görüşmək. tədbir 

edmək. 

3. 

tanumaq

ka

. tanışmaq. tanuşmaq. işarət edmək. 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

749 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

söyləmək. buyurmaq. 

4. 

birbirinə qarşı ödəvlərini, borclarını 

danmaq, inkar edmək.  

tanqaq

ka

  : 

tanğaq

ka

. tənğək

ka. 

tənək. tənik. tinək. tinik. hava.  

tanqal

ka

 

: 

1. 

saman kəsmiki. 

2. 

danqal. danlaq. məzəmmət. səzəniş.  

tanqılmaq

ka

: 

tanğılmaq

ka

. dənglənmək. dəhlənmək. iplə sarılmaq.  

tanqınmaq

ka

: 

tanğınmaq

ka

. 

1. 

bir sarqı ilə sarmaq. 

2. 

bir işi başlı başına 

yapmaq.  

tanqırqan

ka

: tanrıya tapınan bilgin.   

tanqıtmaq

ka

: havaya doğru yüksəltmək.  

tanqızmaq

ka

: 

tanğızmaq

ka

. şişmək.  

tanq

ka

 

: 

tanğ

ka

. 

bax

 

>

 

tan

.  

tanqlamaq

ka

: 

tanğlamaq

ka

. danlağmaq. təccüp edmək.  

tanqlaĢmaq

ka

 

tanğlaĢmaq

ka

. şaşmaq. təəccüp edmək.  

tanqlatmaq: 

tanğlatmaq

ka

. tanlatmq. sanğlatmaq. şaşırtmaq. utandırmaq.  

tanqmaq

ka

: 

tanğmaq

ka

. bir şey ilə sarmaq.  

tanqrıqan: 

tanrıqan

. tarıqan. tanrı kişisi. allah adamı.  

tanqsuq

ka

: 

tanğsuq

ka

. şaşılacaq. əcib. nəfis.  

tanqu 

: tanıtmalı nə. buyruq. fərman.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

750 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tanquq

ka

: 

tanğuq

ka

. 

1. 

çevqən oyünunda topu gərilən iptən keçirəbilənə 

verilən ipək qumaş. 

2. 

savaşta mızraqların, bayraqların uclarına 

taxılan ipək qumaş. 

3. 

xaqanlara verilən ərməğan.  

tanquni 

: 

danquni

. dandakin. irkənin. erkənin. səhər çağın. bamdadan.  

tanlaq 

: danlaq. tanqal. məzəmmət. sərzəniş.  

tanlamq

ka

: 

danlamaq

. 

tanqlamaq

ka

. 

tanqlatmaq

. 

1. 

danlamaq. qızqurmaq

ka. 

qıyurmaq. məzəmmət edmək. 

2. 

sanğlatmaq. şaşırtmaq. 

utandırmaq.  

tanlaĢmaq : tanqa şaşa qalmaq. 

- yalnuq anı tanlaĢır.  

tanmaq

ka

: 

danmaq

. 

taqınmaq

. üstərmək

ka

. inkar edmək. 

- o hər nəyi üstərir. 

rəd edmək. inkar edmək.  

tanrı

 

: izə. iyə.  

- qut qovuq versə tanrım quluna \\ gündə işi yüksəlibən yuqar ağar.  

- tanrı ya tapqın ötün.  

- qayan qağan tanrım: rəhim qadir allah.  

tanĢıq 

: 

danĢıq

. aytıq

ka. 

aytış. xutbə.  

tantəkin  : 

tandakin

. 

dandakin

. danquni. irkənin. erkənin. səhər çağın. 

bamdadan.  

tantırmaq  : 

tandırmaq. dandırmaq 

anğturmaq

ka

. şaşırtmaq.  

tanturmaq

ka

 

: 

dandırmaq. 

inkar ettirmək.  

tanuq

ka

 

: 

1. 

tanıq. taqun. şahit. 

2. 

qədir şünaslıq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

751 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tanuqluq

ka

: şahitlik. tanıqlıq. tutaq.  

tanulmaq

ka

 : 

1. 

tanışlıq vermək. açılamaq. işarət edilmək. 

- ona söz tanuldu. 

2. 

danılmaq. açılmaq. boşanmaq. 

- əmgəkdən tanuldu: 

zəhmətdən qurtuldu. dincəldi.  

tanumaq

ka

 : 

tanıĢmaq

. 

tanuĢmaq

. danışmaq. işarət edmək. söyləmək. 

buyurmaq.  

tanutmaq

ka

  

: tanıqlıq, biliş vermək. ismarlamaq. bəllətmək. 

tapşırmaq. 

- o mənə söz tanıttı. 

 

tap  

: - 

tap tap

ka

: çabuq çabuq. 

 

tap 

: 

tap

ka. 

tab

. 

1. 

rizayət. 

- tap bolmaq

ka

: əlvermək. yetmək. 

2. 

yaralama, dövmə izləri.  

tapac 

: im. dərman.  

tapaq 

: 

1

. taplaq. işlək. işlətilən. istifadə olunan. 

2

. mükafat. padaş. 

müzd. 

3

. cavab. 

- od tutmadın, əl tutdun, buda sənin tapağın: kəfil 

oldun, al cavabın, qıl yarağın.  

tapan 

: 

1. 

tavan. tapışan davışan. alan. 

- satışan tavışan: satan tavan. 

2. 

tapınan. tapındaçı

ka

. tapınıqlı

ka

. tapınquçı

ka

.  

tapar 

: 

davar

. 

1. 

mal. sərvət. 

- davar kimin ökülsə\\ bəylik ona gərkərür \\ 

davarsızın qalıb bəy \\ ərənsizin əmgərür. - taparlı: davarlı: döclətli. - 

taparnın saçma: malıvı dağıtma. - artut alıb anınıqıl, eyi tapar 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

752 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

oğurluq: yaxcı mallar əvəzinə. - olar taparın üləşdilər: bölüşdülər. - 

tapar yolun daşıtdım: pul qazanmaq yolun öğrətdim. - o taparın 

alsıqdı. 

2. 

cərmə. xirac. 

- kaç qata verdin tavar: neçə dəfə mal itirdin. 

3. 

nərsə. şey. 

 

taparlıq 

: 

davarlıq

. ambar.  

taparsaq: 

davarsaq

. malsevən. pulsevən. pulaki.  

tapçan  

: 

tapçanğ

. 

(

1

 

<

 tapğan: çatmaq, ağtarmaq üçün nərdüvan. 

2 <

 

təpsən: üstü sinili, qablı arac). 

ərişiləməyən üzüm salqımlarını 

kəsmək üçün toplayının üzərlnə çıqtığı, sofra biçimində üç 

ayaqlı bir nəsnə.  

tapçurmaq

ka

: tapşırmaq. ulaştırmaq. təslim edmək.   

tapğın

ka

 : 

1. 

pərəstiş. ibadət. 

- tanqıriqəru tapğın ötün: ibadət ed. 

2. 

dua

. 

- 

tapqın ötmək: dua edmək.  

tapı 

: 

bax

 

>

 

tabi

. 

1. 

nə uzun nə qısa. orta. 

2. 

bir şeyə razı olma. 

3. 

tapuq. əkət

ka. 

qulluq. xidmət. 

- bir qulluq, bir tapuğ. hər nə istərsiz, 

tapızda durmuşuq. 

4. 

kirtük. sənəd. 

5. 

tapqın

. ibadət. vird. - 

tapı 

ötmək: tapqın, vird demək. ibadət edmək. - tanrıya tapqın ötün. 

 

tapıq  

: 

tabuq

. top.  

tapılmaq: bulduqmaq

ka

. bulunmaq.  

tapımaq  : tapınmaq. yenilmək. yençilmək. yensilmək. yensəlmək. ibadət 

edmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

753 

http://WWW.TURUZ.NET