İncelemeleri

türtülür. 

2. 

dövülmək. əzilmək. 

3. 

aşqınmaq

ka. 

aşınmaq. 

aşılanmaq. qaşınmaq. 

 

sürtünmək

ka

: sürtülmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

722 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sürtürmək

ka

: 

1. 

sürdürmək. sürütlətmək. qoğmaq. 

2. 

işləmək

. - daş sürmək: 

daşı qazmaq.  

sürtüĢmək : 

türtüĢmək

ka. 

dürtüĢmək

ka. 

sürmək. 

- qoğuşa yağ dürtüĢ: dəriyə 

yağ sürt.  

sürulmək: 

. ( s <> t ) 

türtülmək

ka

.  

sürü 

: 

1. 

sürüq

ka

. 

2. 

ögür

ka. 

topluq. bölük.  

sürüc 

: 

1. 

sürcək

ka

. sürcüq

ka

. əyləşmə. qonaqlıq. toplantı. 

2. 

sürgüci

ka

.  

sürük

ka

 

: 

1. 

sürgün. ötük. ötüt. isal. 

2. 

sürü. 

3. 

sürgü. iziş. tə'qib.  

sürülən : 

sürülqən

ka

. 

hər zaman, hər yerdən sürülən.  

sürülqən

ka

: sürgülən.  

sürülmək

ka

: sürgülmək.  

sürün 

: sürən. davamlı. davam edən.  

süründi : sürünmüş.  

sürünmək

ka

 

: 

sürgünmək

. 

1. 

sürtüşmək. qaşınmaq. - 

kişi öz yinin 

süründü. 

2. 

sərt, bərk nərsəni dövüb əzmək.  

sürüĢ 

: cütləşmə. sevişmə.  

sürüĢdürmə: burbağ

ka

. yorbağ. burbaşlama. buruşdurma. işi uzatma.  

sürüĢgə: sırça. sırıçqa

ka

. sürşək. şüşə. şüyşə.  

sürüĢgən: sarıçqa

ka

 sarılıb sürüşgən.  

sürüĢgən: yarsqaq

ka. 

zivgək, yer. ayağın qayabiləcəkl yer.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

723 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sürüĢ

ka

 

: 

sülüĢ

. 

sütüĢ

. 

sütüh

. 

sütül

. 

ütmə

. 

fırıx1

. buğda başaqların 

sütülkən, çöplü qabıqlı otda ütüb, 

(qabığı ayırd edmək üçün) 

çırpıb döğüb yeyərlər.  

sürüĢmək: 

1. 

zivmək. suçmaq

ka

. - 

pıçaq əlimdən suçdu. yağlı şey suçan olur. 

2. 

heyvanların cütləşməsi. 

- ayqır qısraq sürüĢdü.  

sürüĢtürmək: surçıtmaq

ka. 

sürçtürmək.  

süs 

: 

- süslü ev: bədizliq əv

ka

. bəzəkli ev.  

süsiĢmək

ka

: süsüşmək.  

süsqən 

: 

süsəgən

ka

. çox süsən.   

süsqirmək

ka

: süsqürmək. süsmək istəmək. süsməğə saldırmaq.  

süsləmək: əsriləmək

ka. 

naxışlamaq.  

süslənmək: 

1. 

bəzənmək. bəzəlmək. - 

bəzənib

 

qozanmaq

ka

. 

2. 

altın tikələrlə 

süslənmək. burtalanmaq

ka

. 

3. 

qozanmaq

ka. 

qoyanmaq. 

bəzənmək. qoyunmaq. 

- bəzənib qozanmaq. 

 

süslətmək: bəzətmək

ka

.  

süslü 

: yaltrıq

ka

. yoldruq

ka. 

parlaq. cilalı.  

süsmək

ka

  : dürtmək. burnuzlamaq.  

süstürmək: bornuzlamaq. 

- qoşlar qamu süsüĢdü.  

süsüĢmək: dürtüşmək. burnuzlaşmaq. birbirinə soxuşmaq.  

süĢqürmək

ka

: süsqirmək. süsmək istəmək. süsməğə saldırmaq.   

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

724 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

süt  

: 

- süt qərdəĢ. əmikdəş. əmgəş. bir məmədən süt içən körpələr. - 

sütsüz adam: soysuz. mayası bozuq. çabaq ər

ka

. - süt nənə: 

avurta

ka. 

daya. - süt ötrüm

ka

: ötürüm. sürüq otu. mərciməyə bənzər. 

isal verən bir ot.  

sütdaĢ 

: həmsirişt. uya qab. taydaş. həmsirişt. həmzad.  

sütgərmək

ka

: sulanmaq. suyuqlamaq. süt kimi sulu, duru yapınmaq

. - 

yoğurt sütgərdi.  

süvri

ka

.  

: 

süvir

. 

sivri

. iti. ötgir.  

süvritmək

ka

: sivriltmək. sulatmaq. suvratmaq. ititmək.  

süvün

ka

: süqün. sülün.  

süyrən

ka

 : 

suyran

. minarə. buna bənzər şeylər kimi uzun olan hər nəsnə.  

süyüt 

: çüvüt

ka. 

suyut. boya. rəng.  

süzdürmək 

: 

sizitmək

ka

. 

( z <> d <> y ) 

siditmək

ka

. siydirmək

6

. 

sızdırmaq. 

işətmək.  

süzdürmək: sərmətmək

ka. 

sayratmaq. ayırd edmək. sıçratmaq. 

 

süzə 

: təsfiyə.  

süzəklik: süzək. tuqaqliq

ka

. süzqəçlik ağac.  

süzən 

: sarqan

ka

. çəkən. damcılayan.  

süzgəç 

: sərim. sarım

ka

.  

süzgü 

: süzuq

ka

. süzülmü.  

süzgün 

: yaxışıqlı. xumar. 

- xumar qöz: ulas

ka

 qöz

ka

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

725 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

süzqəc 

: çovlı

ka. 

çovıl.  

süzqün

ka

.   : rəngi qara. tikənli bir dağ ağacı.  

süzlünmək: 

süzlüĢmək

ka

. 

süzülmək.  

süzlüĢ

ka 

: 

süzlün. 

təsfiyə. palayiş.  

süzlüĢmək

ka

: 

süzlünmək

ka

. 

süzülmək.  

süzmə

ka

 : "

kəĢ

" deyilən yağsız quru pənir. ayran süzməsi·.  

süzmək

ka

: sutmaq

ka

. tükürmək. tüpürmək. sağurmaq. sudımaq. suzımaq.  

süztürmək

ka

: 

süzdürmək. sittürmək. 

1. 

işətmək. 

2. 

sotturmaq. tüpürmək. 

1. 

suğturmaq

ka

. tüpürmək. sutturmaq

ka

. 

1. 

sotturmaq. süztürmək. 

tüpürmək.  

süzük

ka

 

:

 

suzuq

. 

süzülmüĢ

. 1. 

ağız suyu. tüpürcək. tükrük. tüpük

6

. 

- 

süzüq ağızda yoğruşdu: ağız suyu qurudu. 

2. 

duru. açıq. aydın. saf. 

arın. təmiz. 

- süzük su: göm göy, dinik

6

 (dinc), duru su. 

3. 

duru 

daşlarada süzük deyilir. 

 

süzülmək: süzlüşmək

ka

. süzlünmək

ka

.  

süzündi  : 

süzgündi. 

arın, dingin, duru olan. - 

süzündi su.  

süzünmək: 

süzgünmək. 

süzülür kimi görünmək. - 

süzündi: süzülmüş.  

 

 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

726 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

 

 

 

 

 

 

Ģ 

 

Ģabuq

ka

 

: 

çapuq

. tez. yeyin. 

- açıqlıq ər Ģabuq qarımaz: varlı kişi tez 

qocalmaz.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

727 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

Ģad

ka

 

: 

<

 

yaĢut

. yarud. açıq. könik. könül. sevnik. həyəcanlı. 

- Ģad 

olmaq 

: 

<

 yaĢutmaq. yarutmaq. sevinmək. keflənmək. kef 

eləmək.  

Ģadlıq 

: yaşın

. 

sevinc.  

Ģadlıq 

:

<

 

yaĢutlıq. 

 

Ģaqılamaq : çağlamaq.  

Ģaqımaq: sayramaq

ka

. ötüşmək. saçmalamaq. həzəyan etmək.  

Ģaqqalmaq: çatllamaq

ka

.  

Ģaqqıldamaq: çatıldamaq.  

ĢalaĢu  

: bir çeşit çin toxuması·.  

Ģallaq 

: barqa.  

Ģan 

: kü

ka

. küy. ün.  

Ģans 

: yarı. yarıq. qapı. bəxd. 

- yarın tikilsin: qapın bağlansın. - Ģanslı: 

tüşə. düşə. uğurlu.  

Ģap Ģap : vurmada çıxan səs. yeməkdə, ağızdan çıxan şapırt.  

Ģapalaq 

: yasaq. yasqa. tasqa. tasağ. silli.  

Ģar Ģar  

: 

- çar çar

. 

yağmurun sağnaq halında yağmasından çıxan səs. 

hərhanki bir axarın çıxardığı səs.  

Ģarkıcı 

: yıraqu

ka. 

çağrıcı. müğənni.  

ĢaĢı 

: qınqru

ka

. yan. qınğır.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

728 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ĢaĢılacaq: tanğsuq

ka

. əcib. nəfis.  

ĢaĢırmaq: səkitmək

ka

. səktirmək.  

ĢaĢırtmaq: anğıtmaq

ka

. anqıtmaq. anğturmaq

ka

. enğıtmaq

ka

. anğıtmaq. 

dandırmaq. əngitmək. təəccübləndirmək. tanlamq. tanqlatmaq. 

sanğlatmaq. utandırmaq.  

ĢaĢqın 

: gic. əndik

ka

. endik. qanmaz. anlamaz. 

- əndik ər: budala adam. 

- əndik uma, evlini ağırlar: səfeh qonaq, ev yiyəsinə buyur diyər, tarif 

elər. - endik ər: budala adam.  

ĢaĢmaq 

: çaşmaq. şaşıb disginmək. anğmaq

ka. 

tanlaşmaq. tanqa şaşa 

qalmaq. tavralmaq

ka

. enqmək

ka

. tanğlaşmaq

ka

. təəccüp edmək. 

- yalnuq anı tanlaĢır.  

ĢaĢmaq

ka

: çözmək.   

ĢaĢtılrmaq

ka

: çözdürmək.  

Ģat  

: cürət. cəsarət.  

Ģeh 

: çiy

ka

. nəm. yaşlıq.  

Ģey Ģüy 

: ağır ağruq

ka

.  

Ģəbəkə 

: tarmaq. qol.  

Ģəbinğ  

: çəping. kiçik dəmir çomaq. dəmir baston. batım.  

Ģəbüq  

: çapuq.   

Ģəkirtük

ka

: çəkirdək. püsdə. fıstıq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

729 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

Ģəl Ģül

ka

  : 

- Ģəl Ģül

ka

 əlli: Ģil Ģül. çolaq. bacarıqsız. udumsuz. yöntəmsiz. 

uquvsuz.  

Ģəlqəm 

: çamqur

ka

. çağmır.  

Ģəp gəlmək

ka

: çap gəklmək. çabuq gəlmək.  

Ģəpələnmək: örküçlənmək. möjlənmək. dalqanmaq.  

Ģət 

: 

çit

ka. 

(

bax

 

>

 

çət

). 

çit

ka

 

Ģat

. ürək. cürət. cəsarət. 

- Ģətim çatmır. - 

onun nə Ģəti vardır. - Ģətli ürəkli kişi. - Ģətim sıydi.  

Ģəti

  

: - onun nə Ģəti var. 

 

Ģın

ka

 

: təxt. sədir.  

Ģırıq 

: şərq. ısıq. doğu.  

Ģırro 

: şıralğan. şırılğan. şırran.  

Ģikarçı 

: ovçu. ataçı ataçı.  

Ģil

 

Ģül

 

: - Ģəl Ģül

ka

 əlli: çolaq. bacarıqsız. udumsuz. yöntəmsiz. uquvsuz.  

Ģiltə 

: çapğut. çaput. döşək. palaz.  

Ģiltük

ka

 

: 

çiltük

. boynuzdan yapılan mirrəkkəb qabı.  

Ģimdi 

: əmdi

ka. 

imdi. indi.  

Ģip

6

 

: çatı. tarus

ka

. səqf.  

Ģirə 

: 

1. 

sirə. bəkməs

ka

. pəkməz. quyuq sıvıq. rubb. doşab. tuqşab. 

çaqır

ka

. çaxır. 

2. 

züvgan buz. donmuş yer.  

ĢirnəĢmək : süçünmək

ka

. şirnəşmək. girişmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

730 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ĢiĢ 

: bars

ka

. qabartı. paysa

6

.  

ĢiĢək 

: baqlan

ka

. ətli canlı. baruq. 

- baqlan quzı

ka

: yeni, səmiz quzu.  

ĢiĢən 

: ürülqən

ka. 

urulqan. orulqan. qabaran.  

ĢiĢik 

: qapır. qabır

ka

. qurs. gürs. maya.  

ĢiĢik 

: opuz

ka

. obuz. çətin. qaba. qatı. qurs. gürs. qabır. maya. 

hündür. dik. qom

ka. 

kom. gürs. qurs. qabır. maya. çöküş. köpüş. 

daşırqan. komba. kumbarı.  

ĢiĢirən 

: qabartan. obartan.  

ĢiĢirmək: köpütmək. qumturmaq. qatırmaq

6

. dondurmaq. gurramaq. 

gəritmək. qarıldatmaq. boş boş danışmaq. qatıtmaq

6

. 

qurutmaq. qatılatmaq. tupramaq

ka. 

topramaq

ka

. böyütmək. - 

uşaq nəyi toprama. 

 

ĢiĢqin 

: yoğun. qalın.  

ĢiĢman 

: çağ.  

ĢiĢmək

ka

: gursmaq. gürsəmək. kürsəmək. gurlanmaq. təxmir olmaq. 

mayalanmaq. qanlanmaq. ətlənmək. qabarmaq. üzlənmək

ka

.  

Ģol 

 

: suvış. sulu. boş.  

Ģoraq 

: 

çoraq

. qıraç.  

Ģorbalamaq 

: şorba (

çorba

) içmək. münləmək

ka. 

  

Ģöpik

ka

 

: çöpük. çör çöp.  

Ģuxluq  

: yalıtqa

ka. 

alay.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

731 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

Ģumal 

: 

<

 

yuĢan

ka

. düz. saf. - 

yüĢən daş: şumal daş.  

Ģumal 

: suvlanğ

ka

. düz. düm düz. samsaf. dalı budağı olmayan ağac. 

qıvırcıq olmayıb düz olan saç.  

Ģutı

ka

 

: qırxayaq. örümcək. çayan kimi bir böcək.  

ĢuvĢamaq

ka

 

: 

sufsamaq

ka

. 

sufĢamaq

. çıvıldamaq. cıvıldamaq. 

pıçıldamaq. pıçıldaşmaq. fısıldamaq. 

- onun qulağına bir söz 

ĢuvĢadım.  

ĢuvĢatmaq: 

Ģuv

 

ĢaĢmaq

ka

. gizli söz fısıldaşmaq. sufsamaq. sufşamaq. 

şuvşatmaq.  

Ģüq

ka

 

: 

sük

. 

cük

. sus. hiss. siss. susturma ilgəci. 

- Ģük dur: çük dur. - 

Ģüq turmaq

ka

: süqut edmək.  

Ģünük

ka

 

: çünük. çınar ağacı. çarun.  

ĢüĢə 

: sürşək. şüyşə. sırça. sırıçqa

ka

. sürüşgə.  

ĢüĢətmək: yapratmaq

ka

. dikmək. dikətmək. 

- at qulağın ĢüĢətdi: yapratdı.  

Ģüt 

: 

Ģüt

ka 

<

 met 

>

 

düĢ

. 

1. 

düşmək, salınmaq. 

2. 

soy. əsl.  

Ģütmək 

: 

<

 met 

>

 

tüĢmək

. enmək.  

Ģütük 

: çütük. çotuq. qırıq. 

- şütük saqal: kosa saqal.  

ĢüyĢə 

: sürşək. şüşə. sırça. sırıçqa

ka

. sürüşgə.  

 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

732 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

t 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

733 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

 

 

 

 

 

 

2tarif ediĢmək: sunuşmaq. 

- sunuĢmadan buyurun: tarif ələməyin.  

2tədbir edmək: danışmaq. gənqəmək

ka. 

görüşmək.  

2təfəhhüs  : soğraş. sorqaş. axtarış.  

tab  

: 

tap

. təb. təp. yetər. bəs. yaxcı. lap yaxcı. uyğun. kafi. 

- mənə 

tabdır belə. - bir kasa mənə tadfır. - tab deyib, tab eşiddik. - tab 

yatıb durdum. - tab yeyin tab için, artuğun burxun. - tap datlı: bərk 

datlı nəsnə: sümsüçiq

ka

. - tab oldu: əcəb oldu.  

taba 

: 

taba

ka. 

1. 

yan. qayaq

6

. tərəf. cihət. doğru. yana. 

- mənə taba: 

mənə tərəf. 

2. 

tərs. əleyh. zidd. rəğmən. qarşı. 

- devlət taba: 

devlətə qarşı. - ər arvad taba. - sənin taba qılacam. - mən taba işlər 

görülmüş. - yağın taba: yağıya doğru. - çərik taba yağışdı: qoşuna 

sarı yügürdü, cumdu.  

tabax 

: 

bax >

 

tabaq

. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

734 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

tabaq

ka

 

: 

tabağ

. 1. 

körkə

ka

. ağactan 

kövülmüĢ

, oyulmuş, dayaz, 

çuxurluğuaz, enli qab. 

2. 

batğa

ka

. tabğa. düz, saf taxda. 

3. 

yalpı

ka. 

 

tabalamaq

ka

 

: qınamaq. ayıblamaq. cəzalamaq.