İncelemeleri

taban

ka

 

: 

təbən

. daban.  

tabanlamaq

ka

: 

dabanlamaq

ka

. 

1. 

sabanlamaq

ka. 

təpmək. sapanla sürmək. 

2. 

təpmək.  

tabaru

 

: 

tərəf

. 

bir nəyə doğru, qarşı. 

- bilgə ərik bulursan, baxqıl ona 

tabaru: bilən, danışman kişi tapsan, ona sarı diqqət ed, yönəl. - bilgə 

əri tapdın sa, baxqıl onun tabaru. 

 

tabğa 

: batğa

ka

. tabağ. düz, saf taxda.  

tabi 

: 

tapı

. (

tap. tab. təp

). 

1

. 

taplağ

. 

tapıĢlıq

6

. müvafiqət. rizayət. 

razılıq

. 

qəbulluq

. 

boynaşlıq. 

- sizin tapız: sizin rizayətiz. - mən 

tapımı verdim. - sizin tapız mənə gərəkdir. 

2. 

əvət

. . 

sormaq, 

ıstəmək, vurqulamaq ilgəci.  

tablaq

ka

 

: 

taplağ. 

tapışlıq

6

. rizayət. müvafiqət. 

- tablağın varmı.  

tablaĢmaq.  

: taplaşmaq. razılaşmaq. uzlaşmaq.  

tabraq

 

: 

<>

 tanraq 

<>

 qıvraq

. ıti. bol.  

tabran 

: 

tavran

ka

. kufu, süpəyi tovlamağa, sallamağa, yanlarında olan 

ip. tovlanmış, hörülmüş ip, uçqur, bağ.  

tabu 

: tapu. büt. tapın

. 

sənəm.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

735 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

tabut 

: qabırcaq

ka

. qabqırcaq. sandıq. ükək

ka

.  

tabuzmaq

ka

: 

bax

 

>

 

tapuzmaq

.  

tabzaĢ 

: təbzəş. təpzəş. tapzaş. cicik. qısqanış. həsəd. 

- nədir bu 

təpzəĢ, nədir bu dartış: həyəcan.  

tacik

ka

 

: daşıq. dışıq. yad. fars.  

tacıqlamaq 

: tatıqlamaq. tazıqlamaq. birini fars sanmaq.  

tacıqlamaq

ka

: farslamaq. farsa dəyər (

nisbət

) edmək.  

tad:tat 

taf 

 

: 

taf

ka

. 

tav

. buruq. al. hilə. dək. - 

ovçu neçə tav (al) 

bilsə, azıq onca yol bilir.  

tafarçı

ka

 

: yük taşıyan.  

tafraq

ka

 

: 

bax

 

>

 

tavraq

ka

.  

taha 

: 

daha

. 

taqi

. genədə. bir azda. artıq. artığına. 

- daha bar: genədə, 

bir azda ged. - daha ver. - daha gəlmə. - dinlənmisən daha dinlən.  

tahi 

: 

dahi

. anru. nəru

ka

. ayru. yana. sonra. 

- bundan nəru kəslinir: 

bunda yana, snora qurtulur.  

tax:taq 

taq 

: 

daq

ka

. 

tağ

. 

1. 

hündür dağ. art. uca, arxalı, kürəkli yer. 

2. 

oyuq. 

- 

oyuqlu ev: tağlı ev. 

3. 

dağ biçimində quruluş olan dam, tavan. 

4. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

736 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

dəğil. təkül. 

- taq ol

ka

: dəğil. daq. təkül. 

5. 

dağ. dağlamaq. 

6. 

yoq. 

dəğil.  

- daq ol. daq. təkül.  

- dağın, dənizin, ırmaqın burun kimi çıxan yeri: baldır

ka

. 

 

taqaq 

: 

taxaq

. çaruq

ka

. çağur. sağur.  

taqal 

: 

dağal

. qalın

ka

. qalnı.  

taqarcıq: 

dağarcıq

. tağar

ka

. dağarcıq. kəsürgə

ka

. kəsrük. sanaç

ka. 

sağnaç. 

tuluğ. tulum. çuval. xurcun. xalta. xaral. qap.   

taqar

ka

 

: 

taqar. tağar

ka

. tağar

ka

. dağar. 

 

1. 

çuval. xurcun. dağarcıq. xaral. 

tağarcıq. tulum. 

2. 

çuval. xurcun. xaral. tağarcıq. tulum. qap

ka

. 

3. 

mal. var. dövlət.  

taqas 

: taxas. taxsa. əvəz. - bu taxsa onu taxsar: bu ödəş, onu ödər. 

buda onun əvəzinə.  

taqay 

: 

tağay

ka

. 

dağay. dayı.  

taqaz 

: takız. takuz

ka

. taqzıl. ləkə. yamaq.  

taqca  

: 

taxca

. sərü

ka

. üzərinə şey şüy qoyulan yercik.  

taqçı 

: ağsar. dağa çıxan. alpinist.  

taqda 

: 

taxda

. yartu

ka

. 

 

taqi 

: 

bax

 

>

 

daha

 

taqıdan 

: 

dağıdan

. taran

. 

 

taqı

ka

 

: 

taki

ka

 daxı. dahı. dah. taqı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

737 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

taqıqmaq

ka

: tağıqmaq. dağa çıxmaq. daqa qaçmaq.  

taqılıĢmaq: dağılışmaq. yayılışmaq. yadlışmaq

ka

. yayılışmaq.  

taqılmaq: 

tağılmaq

. 

dağılmaq

. 

tarılmaq

ka

 

1. 

qol qol olub ayrılmaq. açılmaq. 

yox olmaq. 

- tarılmasın türkünüm: dağılmasın millətim. 

2. 

teşilmək

ka

. yarılmaq. 

 

taqılmaq

ka

: 

dağılmaq

. 

1. 

(bir nəsnə, õtəkisi içinə)

 tarılmaq, yayılmaq. 

asılmaq

ka. 

aslınmaq. 

2. 

(

saç

) orpamaq

ka

. örpəşmək. ürpəmək. 

ürpəşmək. 

3. 

tağşulamaq. dağşuqmaq. əldən salmaq. əprişmək. 

- dartıldı dartıldı ip təğşuldu. 

qırışmaq. qarışmaq. ufalanmaq. 

təvşəlmək

ka

. təvşülmək. 

4. 

ılınmaq

ka

. ilinmək. ilişmək. tutulmaq. 

uğramaq. 

5

. 

(pıçaq kimi kəsgin şeylər) 

korlaşmaq. 

7. 

düzülmək. 

7. 

taqır taqır, tıqır tıqır səs çıxarmaq. 

8. 

burmaq

ka. 

yayılmaq. 

çalınmaq. buğlamaq.  

taqınmaq

ka

: 

taxınmaq

. 

1. 

qızmaq. hirslənmək. 

2. 

danmaq. rəd edmək. inkar 

edmək.  

taqır 

: "

taq

" səsi. 

- taqır taqır: taq taq. - at ayağı taqır taqır etdi.  

taqıĢmaq  : 

taxıĢmaq

. 

1. 

taxmaq. təvişmək

ka

. tüvişmək. şişə ət düzmək. 

2. 

təvişmək

ka

. tüvişmək. taxmaq. şişə ət düzmək.  

taqıtılmaq  : 

taramaq

ka

: açmaq (# 

dərmək

).  

 

taqıtılmıĢ: 

dağıtılmıĢ

. ülüklük

ka

. üləştirilmiş. paylanmış.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

738 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

taqıtım 

: 

dağıtım

. yayma. yayım. pəxş. savruq. 

- kitab savruqu. - davar 

savruqu. 

 

taqıtmaq: 

dağıtmaq

. 

təvĢətmək

ka

. 

tağıtmaq

. 1. 

qarıştırmaq. birbirinə vurmaq. 

2. 

sökmək. pozmaq. cırmaq. qırmaq. xərablamaq. 

3. 

yaymaq. 

yasmaq

ka. 

çözmək. açmaq. tarmaq

ka. 

yaymaq. - 

ər suyun tardı. 

4. 

yıxmaq. xərablamaq. 

- o evim yıxdı. - işlərim yıxıldı: xərab oldu. 

 

taqqaçı

1

  : börkçi

ka

.   

taqqın 

: 

daqqın dağqın

. savruq. səpik.  

taqlaĢmaq: 

taxlaĢmaq

. 

borcu alacaqla ödəmək.  

taqlatmaq: daqlatmaq. taqlamaq

ka

.  

taqlmaq  : 

dağlmaq

. toquşmaq. pəxş olmaq.  

taqma  

: taxma ad. ayaq

ka

. ləqəp. künyə. təxəllüs. - 

taxma ad, ləqəb 

vermək: atamaq

ka

. 

  

taqmaq 

: 

taxmaq

. 

təvmək

ka

. təğmək

. 

1. 

urımaq

ka. 

urmaq. 

2. 

saplamaq. əti 

şişə saplamaq. düzmək, vurmaq. geydirmək. 

- əynivə tax: 

əynivə gey. 

 

taqratmaq: 

təğrətmək

. 

bax >

tavratmaq

ka

.  

taqsamaq: ödəmək. qarşılamaq. 

- bu taxsa onu taxsar: bu ödəş, onu ödər. 

buda onun əvəzinə.  

taqĢulamaq 

: dağşuqmaq. əldən salmaq. əprişmək. 

- dartıldı 

dartıldı ip təğĢuldu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

739 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

taqĢüt 

: təkşüt

ka

. dəğişit. qarşılıq. əvəz. bədəl.  

taqtu

ka

 

: 

taxtu

ka

 taxut

. xam. əğrilməmiş nərsə.  

taqturmaq

ka

 

: taqtırmaq. düzdürmək.  

taquq 

: 

dağuq

. pozuq. öyrün. öyran. viran. tarıq. yıxıq. saçıq. yazıq.  

taqun  

: tanuq

ka

. şahit.  

taqut 

: 

taxut. taxtu

ka

. xam. əğrilməmiş nərsə.  

taquy 

: 

tayuq

. dolu, kamil kişi, nə.  

taquylanmaq

: tayuqlanmaq

ka

. kibarlanmaq. kibarlanmaq. taxınıb keçinmək. 

dayılanmaq. taxınıb keçinmək.  

taquz

ka

 

: 

takuz

ka

. 

takız

. 

taqzıl

. 

taqaz

. ləkə. yamaq. - taquzlu at: alnındaki 

axıtma olan, qaşqay, çavqar

6

 at. 

- at taquzi ay olmaz.  

taquzmıq

ka

: taqzuq. toqsıq. ətinə dolqun. bodur.  

taqzıl 

: takız. takuz

ka

. taqaz. ləkə. yamaq.  

taqzuq 

: taquzmıq

ka

. toqsıq. ətinə dolqun. bodur.  

tal  

 

: 

dal

. 

1. 

(

qapı

 

dalı

). tamba

6

. təm

ka

. tirqaz

1

. tirqavıc

6

. 

- 

dal boylu: dik uca boylu olan. - tal boyluq

ka: 

boyu düzgüncə kişi. (ən 

çoq) incə uzun qızlar üçün kullanılır. 

1. 

arxa. göt. - 

dalı: götü. tala 

vurmaq: dala vurmaq. talqamaq

ka

. dalqamaq

ka

. dalamaq. itmək. 

qaqmaq. dəf edmək. savmaq. rədd edmək. - dala salmaq: qecirmək. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

740 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yubatmaq. - tala vurulmaq: dala vurulmaq. talqılmaq

ka. 

dalqılmaq

ka

. 

dalınmaq. itilmək. qaqılmaq. dəf edilmək. savulmaq. rədd edilmək.  

talaq 

: 

dalaq

. 

taluq

. 

daluq

. 

1. 

huşdan gedmə. 

2. 

qəşş. 

3. 

sulaq. 

4. 

ağzı 

sınıq qab.  

talaqu

ka

 

: 

1. 

iti

, 

güclü ağı. 

2. 

iç ağrısı. qarın burma. 

3. 

dalaş savaş.  

talamaq  : 

dalamaq

. 

talqarmaq. 

1. 

talqamaq

ka

. 

dalqamaq

ka

. dala vurmaq. 

itmək. qaqmaq. dəf edmək. savmaq. rədd edmək. 

2. 

toxunmaq. 

dəğmək. zərər vermək

. 

 

talan taraq

6

 

: qarma

ka

. yağma.  

talarlamaq: taraslamaq

ka. 

darqatmaq. dağıtmaq. dərib yolmaq, yırtmaq. 

- 

yağı cərgəsin taraslayan. - çağrı qazı tarasladı. - xəstəlik onu 

tarasladı: əldən saldı.  

talas

ka

 

: 

dalas

. 

tasal

ka

. 

tələs

. 

1. 

dallanıb bəllənmiş aralıq. çitli yer. 

çevrəli, cızıqlı alay, meydan. 

2. 

yarış meydanına çəkilən dal, ip. 

cızılmış sınır. gərilmiş ip. 

3. 

talağu

ka

. savaş. 

4. 

yonqa. yartu

ka

. 

5. 

qöçrüm

ka

. belinləmə. ürküş.  

talaĢ 

: yonındı

ka. 

yonuntu.  

talay 

: 

dalay

. təlim

ka

. telim. talım. çox.  

talbadal  : 

dalbadal

. qatar. bir biri dalınca.  

talbınmaq

ka

 

: 

dalbınmaq

. çırpınmaq. talbınmaq. talpırmaq. 

talpışmaq. çırpınmaq. 

- quş talpındı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

741 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

talda 

: 

dalda

. ıssız, ağlaq

ka

. boş, xəlvət, çoraq.  

taldırmaq  : 

daldırmaq. 

1. 

qarturmaq

ka

. tıqdırmaq. sıçratmaq. 

- suyu 

boğazıma qarturdı: qaçıtdı. 

2. 

qamturmaq. yatırıb, huşdan 

aparmaq. (# 

ayıtmaq

). 

- issi bizi daldırdı. - onu vurub daldırdı.  

talı 

 

: 

dalı. 

artam. son. axır. 

- dalıcan düĢmək. uylaşmaq. 

uymaq. - dalıya atmaq: burbamaq

ka. 

burcutmaq. döndərib 

çöndərmək. - dalı qalmıĢ: kölgəli

 

talıq

ka

 

: tat. ləzzət.  

talıqmaq: 

dalıqmaq

. 

talqımaq

ka. 

(

<

 

dal

). qəbeh, pis görmək. ayıb saymaq.  

talım 

: 

dalım

. 

təlim

ka

. telim

. talay. dalay. çox.  

talınmaq: çoxalmaq. 

- talındı biligim.  

talıĢ

ka

 

: dalış. talpış. dalpış. dalqış.  

talqa

ka

 

: 

dalqa

. 

1. 

qom

ka

. kom. 

1. 

qora

. 

qoruq

1

. 

- talqa alardı: qora qızardı. 

 

talqaq

ka

 

: 

dalqaq

. tipi. tufan. qasırqa. boran. kişini dalqalayıb, atıb tutub 

öldürən yel. 

- dağ üzrə dalqaq oldu: dağda tufan qopdu.  

talqalanmaq

ka

: 

dalqalanmaq. 

1. 

taltumlaşmaq

. 

təlatümləşmək. çoqralmaq

ka. 

covlalmaq. covlanmaq. coşub, qalxıb qaynamaq. şuluğlaşmaq. 

2. 

qoruqlanmaq. salxım bağlamaq. 

3. 

möjlənmək. 

- su ərkəkləndi. 

- onun yeyni ərkəkləndi: tükləri biz biz durdu. 

4. 

qummaq

ka

. 

- su 

qumdı. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

742 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

talqamaq

ka

: 

1. 

dalamaq. dala vurmaq. itmək. qaqmaq. dəf edmək. savmaq. 

rədd edmək. 

- buluyub dalamaq: incitmək. qarışdırmaq. - atavı 

buluyub dalqama: incidmə. 

2. 

sıqmaq. can sıqmaq. 

3. 

zərər 

vermək. 

 

talqan

ka

 : qəşş. tutarıq. sər'- 

talqan iğ

ka

. qəşş kəsəl:  

talqanmaq: örküçlənmək. möjlənmək. şəpələnmək.  

talqar

 

: 

zərər

. - onun təbizliyi kimə talqar: zərər verər. 

 

talqarmaq: dalamaq. dəğmək. toxunmaq. zərər vermək

. 

 

talqaĢ 

: dalquş.  ürkünc

ka. 

ürküntü. qalqal. qaçqıç.  

talqavunmaq: dalqavuqluq edmək. yaramsınmaq

ka

. yaltaqlanmaq.  

talqıc 

: dalqıc. çökəs. qəvvas.  

talqıq

ka

 

: 

dalıq

. 

1. 

neçə şeyin dalışı, çatışı. dağların çatıçtığı yer. 

2. 

dala 

qoyma, buraxma, yubatma, süründürmə. tə'xir.  

talqılmaq

ka

: 

dalqılmaq

ka

. 

1. 

dalınmaq

. 

dala

 

vurulmaq

. 

itilmək. qaqılmaq. dəf 

edilmək. savulmaq. rədd edilmək. 

1. 

açılmaq

. 

- yükü talqıl.  

talqımaq

ka

: 

1. 

dalqımaq. dəlmək. boşaltmaq. 

2. 

çoxalmaq. aşıb daşmaq. 

- 

talınmıĢ biligin sənin. 

3. 

qəbeh, pis görmək. ayıb saymaq. 

 

talqır

ka

 

: dalqır. devrim. inqilab.  

talqırmaq

ka

: 

dalqırmaq

. devritmək. çevirtmək. üsyan

 

edmək

. 

qarıştırmaq. 

inqilab edmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

743 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

talqıĢ 

: 

1. 

dalqış. talpış. dalpış. dalış. talış. 

2. 

yumarlanmış burulmuş 

nə.  

talqıĢmaq

ka

: dürməkləmək. bükmək. yüyələmək. lülələmək.