İncelemeleri

sə

. (

<

 

say

. 

sad

: 

sayılan. istək. arzu. iştah. - sadı şey: 

istənilən, sayılan şey

). 

- dadıqsar: dadlı istəyən. - acıqsar. - amsar: 

amcıqçı. - siksər: sikçi. - atsər. - uçsar. görümsər: görsər. - varsər: 

barıqsar. - alsar versər: alasar verəsər. alan verənlər. - acıqsar. - 

izsər: qoğalayan. izləyən. ursar: - savaşçıl. - qapsar: qapağan. - 

aşsar: ağsar: ılsar. - buxsar: imtina edən. rədd edən. - dadıqsar: 

şirinə ərik. - duruqsar. - yapsar qapsar. - qopsar. - yatsar. - yetsər. - 

yazsar: dağılan. - yaşsar: gilənən. - yağsar. - yıxsar: xərabkar. - 

evsər ivsər. - evsər. - bütsər: düzələn yara.  

saba 

: 

(

<

 sava

. 

sav. savılmış, verilmiş, deyilmiş). (

v <> b

) sabaq

. dərs.  

sabaq 

: 

(

v <> b

) sabaq. 

sava. saba. 

(

<

 sav. savılmış, verilmiş, deyilmiş). 

dərs.  

saban

ka

   : 

sapan

. 

səpən

. 

1. 

cüt, cütçü, əkinçilik taxımı, ayqıtları. 

2. 

əkinçilik. 

3. 

daş atan.  

sabanlamaq: ağdarmaq. axtarmaq

ka. 

belləmək. 

- yeri ağdarmaq: toprağı 

sabalamaq. 

 

sabanlamaq

ka

: dabanlamaq

ka

. təpmək. sapanla sürmək.  

sabanlamaq

ka

: sapanlamaq: şuxumlamaq.  

sac 

: 

sac

ka

. tava.  

saç 

: - 

sovlan saç. sarqaq, salqaq, qıvrımsız saç.  

saça 

: sərçə.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

625 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

saçaq 

: 

saçağ

. saçqi. israf. saçu

ka

.  

saçaqlamaq: saçmaq. israf edmək.  

saçan 

: paylayan. 

(# sıçan: pox tökən).  

saçıq 

: saçuq. saçılmış.  

saçıl 

: 

saĢıl. 

buraxılmış.  

saçılmaq: saşılmaq

ka

. açılmaq. saçılmaq

ka

.  

saçıĢmək

ka

: 

səçiĢmək

ka. 

1. 

ötgürüşmək. ötrüşmək

ka

. 

ayrışmaq. ayırd edmək. 

2. 

bölüşmək. 

- bu yarmaxı saçıĢın: bölüşün. 

3. 

atışmaq. 

4. 

atışmaq.  

saçıtmaq

ka

.  

: 

1. 

saçtırmaq. səpmək. 

2. 

dağıtmaq. məhv edmək. 

dağıtmayı buyurmaq. 

- onun bəynin saçıtdı. 

2. 

sərf edmək. yox 

edmək. pozmaq. əldən vermək. itirmək. itirtmək. 

- puluvu 

saçıtma. - çağıvı dəğərıəyib saçıtma. - ölkəni saçıtdılar qoydular 

ora.  

saçqaq  

: 

saçaq

. velxəş. malını saçan. israf edən. müsrif.  

saçqi 

: saçaq. israf.  

saçqırmaq

ka

: saçqurmaq. saçtırayazmaq.   

saçqurmaq

ka

: saçtırayazmaq. saçqırmaq.  

saçlanmaq: suçlunmaq

ka

. sivrilmək. sıyrılmaq. bir şey yerlndən çəkilip 

çıxarılmaq.  

saçlanmaq

ka

: saçlanmaq. dağılmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

626 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

saçlaĢmaq

ka

: birbirinin saçların tutmaq. dartmaq. yaxalamaq.  

saçlıq

ka

: saçlı.  

saçlup 

: axarmış. axıtmış. - 

saçlup sular: axınmış sular.  

saçma 

: qərjü

ka

. güləkçə. gülləcik. topacıq. kiçik güllə. tüfəklə atılan 

yuvarlaq dənələr.  

saçmaq 

: saçaqlamaq. israf edmək.  

saçmalamaq: sanrımaq

ka

. sandrımaq

ka

. sanrışmaq

ka. 

sandırışmaq. 

sanruşmaq. munmaq

ka

. artıqlamaq. qatıqlamaq. çərənləmək. 

çetləmək. səfehləmək.  

saçramaq

ka

: sıçramaq.  

saçratqu

ka

: 

saçrıtqu

. bir çeşit quş tuzağı.  

saçratmaq

ka

: daşlatmaq. istəməksizin sıçratmaq.  

saçrıĢmaq: suçluşmaq

ka

: bir şeyi dışarı çəkip çıxarmaq.   

saçrıtqu

ka

 : saçratqu. bir çeşit quş tuzağı.  

saçtaĢmaq

ka

: birbirinin saçlarını yaxalamaq.  

saçturmaq

ka

: saçtırmaq.  

saçu

ka

  

: saçağ.  

saçuq  

: 

saçıq

. 

- saçuq nənğ

ka

: saçılmış nə.  

saçulamaq

ka

: saçaqlamaq. saçaq yapmaq.  

sadaq 

: ox yay qabı. kiş qurman

ka

. qurman

ka

. yaylıq. qədələç. yasıq

ka

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

627 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sadalamaq 

: 

( d <> y

 ) 

sayalamaq. sadamaq

ka

. sayamaq. 

saymaq. - 

onları sada. 

 

sadamaq

 ka

 

: 

( d <> y

 ) 

saymaq. sadalamaq. sayamaq. saymaq. 

- 

onları sada. - sada mal: sayılı tavar. 

 

sadı

ka

 

: istənilmiş. 

- sadı nə: axtarılmış, istənilmiş şey.  

sahmanlaĢmaq: sağnışmaq. cürləşmək. bəkişmək

ka

. bəküşmək. 

gücləşmək. düzəşmək.  

sakin

 

: 

ündış. səssiz. 

 

saq  

: 

saq

ka. 

sağ

. 

1. 

yaz

, 

sadə. 

- sağ yağ: xalis, yazın, sadə, qatqısız arın, 

təmiz yağ. - yeynin sağmı: vicudun sağmı.  

2. 

əsən

ka

. salim. 

- sağ su: gəv su. (kövrək, kövər 

>

 quvara). 

- 

sağ 

olmayan. xəsdə. iqləş. 

3. 

solun qarşıtı. 

- sağ əl: onğ. onğ əlik. 

4. 

ağıl. 

ağıllı. anlayış. anlayışlı. qanacaqlı. huşlu. qanacaqlı. zirək. 

zirəklik. 

- səndə sağ yox. - sağ olmayan başda, ağıl nə gəzir. 

- 

saq 

ər

. 

5. 

sıcaq. səmimi. 

- sağ könül: arın duyqulu ürək, oyuq, fikir. 

6. 

yün atmaq, qabartmaq üçün kullanılan "sağ" deyilən çubuqlar. 

7. 

ehtiyat. həzər. sağın, diqqət anlamında. güdü, qaravulluq 

işində, mal heyvan sürməkdə, oyanıqlıq, sağın sözü. 

- sağ 

sağ 

!

. gözətlə 

!

 sağın 

!

 dayan 

!

. gözlə 

!

. tək 

!

. təkin 

!

. çək 

!

. çəkin 

!

. 

8. 

sağın. qorucu. qayış, kəmərin ucun aşınmaqdan, qırılıb 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

628 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

cırılmaqdan qorumaq üçün aşınan toqqa. 

(altın, gümüş işlidə 

olur). 

8. 

pak. saf. - 

sağ könül: qəlbi pak.  

- 

saq

 

!

 saqa dur 

!

 düşün 

!

. anla 

!

. anqıl 

!

. - qutqa saq: quta saq: uğra, 

uğura, xeyrə yor, düşün, aç, say, qıl.  

- saq sağ 

!

: sağ sağ 

!

. sağ 

!

. sağın 

!

. diqqət 

!

. ehtiyat 

!

. həzər 

!

. tək 

!

. 

təkin 

!

. çək 

!

. çəkin 

!

. gözlə 

!

. dayan 

!

.  

saqa

ka

 

: düz olmayıb, yanlı, əğri yer. dağ yamacı. ətək.  

saqaq

ka

 

: çənə.  

saqalduruq

ka

: börkün başda durması üçün çənə (

saqqal

). altından 

keçirilərək bağlanan qaytan.  

saqalmaq: yenəlmək. yenətmək

ka

. 

( t <> l ) 

yeğnilmək. düzəlmək. 

- baş 

sağaldı: yenitdi:.  

saqaltmaq: 

sağaltmaq

. sağlam duruma qoymaq. bütürmək

ka

. pötürmək. 

alacağını tanıqlamaq. isbat edmək.  

saqanqu: 

sağnaqu

ka

. 

saxsılanmış,

 

qurumuş qabaq, qavaq.  

saqat 

: qıruq.  

saqdıç

ka

  : 

sağdıc

. 

saqduĢ

. 

sağdıĢ

ka

. 

savdıç

ka

. 

1. 

yardaş. ortaq

6

. dosd. 

- 

sağdıç qadın· əkətlik qara baş

ka

. qərdək gecəsi gəlinlə birlikdə 

göndərilən qulluqçu qadın. 

2. 

 

səbət. - 

o sağdıĢ ördi.  

saqdırmaq : 

sağturmaq

ka

.  

saqdıĢ

ka

 : 

bax

 

>

 

saqdıç

ka

. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

629 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

saqduĢ 

: 

bax

 

>

 

saqdıç

ka

. 

 

saqıq

ka

 

: 

sağıq

ka

. 

ılqın. yalqın. sərap.  

saqımaq

ka

: 

sağımaq. 

görünmək. sezinmək. quşqamaq. fikirləşmək. - 

o 

mənim gözümə sağıdı. 

 

saqım

ka

 

: 

sağım

. sağış. 

- bir sağım süt: bir sağışta sağılan süt.  

saqın 

: 

sağın

. 

1. 

sağqın. silkinti

6

. sarğıntı. sağrıntı. sarqın. damla. 

2. 

saqın

 

!

: 

sağın

 

!

. 

ehtiyat 

!

. həzər 

!

. sağ 

!

. diqqət 

!

. tək 

!

. təkin 

!

. çək 

!

. 

çəkin 

!

. gözlə 

!

. sağ sağ 

!

. dayan 

!

.  

saqınc

ka

  : 

sağınc. 

1. 

sağınacaq şey. 

2. 

sıxıntı. saxınma. qayğı. həsrət. 

3. 

sığıncaq. pənahqah.  

saqın

ka

 

: 

sağın

ka. 

sağmal.  

saqınlıq

ka

: 

sağınlıq

ka. 

sağmal yiyəsi. sağmalı olan.  

saqınma: 

sağınma

. çəkinmə.  

- saqınma 

!

: sağınma 

!

. inama 

!

. düşünmə 

!

. gümana düşmə 

!

.  

- qardoni inci sağınma: buz dənəsin mıncıq sanma.  

saqınma: 

saxınma

. sıxıntı. sağınc

. 

qayğı. həsrət.  

saqınmaq

ka

: 

sağınmaq. 

1. (< 

san

. 

sanıqmaq

). sanmaq. sanamaq. düşünmək. 

zənnətmək. 

- o mənə iyi sağındı: mənə görə yaxcı düşündü. 

2. 

çəkinmək. pərhiz edmək. 

- o məndən sağındı. 

3. 

sözlə yardım 

edmək. 

4. 

sağar görünmək. 

5. 

döğünmək. ögünmək. düşünmək. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

630 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

fikirləşmək. 

6. 

gözə gəlmək, görünmək. xiyala düşmək. 

heyifsinmək. 

- əldən verdin sağınma, varmış tapdın svinmə. 

 

saqır

ka

 

: 

sağır. çaxır. 

1. 

tunğu

ka

. tuğnu. tuğun. kar. 

1. 

sağır. gözə 

sərinmək, xayal kimi görünmək. 

1. 

(

saqqız kimi

) bulaşan, 

yapışan nərsə. 

1. 

söbü

1

, qonus

6

 biçimində çaxır, şərab qabı.  

saqırqan

ka

 : 

sığırqan

ka

. 

böyük sıçan. qəmə. gəmə.  

saqırqu

ka

  : 

sağqur

. kənə.  

saqırlamaq 

: 

sağırlamaq. sağrılamaq

. sağrıya vurmaq: 

köçükləmək

ka

.  

saqıĢ 

: 

sağuĢ

. 

sağıĢ

ka

. 

1. 

sağınc. qussə qəm kədər. 

- qaçdı sağuĢ 

sevnəlim. 

2. 

ılqım. sərab. 

- sağış sağıdı: səraba qapındı. - 

usuqmuşa, sağış qamu, su görünür. susamış. 

3. 

samac. sanam. 

4. 

xiyal. 

5. 

sayıĢ

ka

 sayma. sayış

ka

 sayma. 

6. 

sağım. 

- bir saqım süt: 

bir sağışda sağılan süt. 

7. 

saymaq işi. 

- ulduzları sağıĢ içrə doğdu 

günüm. 

8. 

sağış. nagirançılıq. 

9. 

sağman. sahman(

>

 

saman

). 

bəkit. bəkiş. düzüş. həncar. 

 

saqıt 

: 

sağıt. 

sağın (ağlın) itirmiş. səfeh.   

- sakit ər: tinər. dinər. dincər. dinc, rahat kişi. 

 

saqıt 

: 

saıit

. 

tək. 

- sakit ol: tək dur: sus.  

saqız 

: 

saqqız

. 

sağız

. (

<

 

sax

). 

1. 

gizli şey. gizik. sirr. - 

saqqızın oğurladı. 

2. 

sağsız. səfeh. ayaz. aylaz. 

3. 

palçıq. çamur. yapışqan. 

- saqız 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

631 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

topraq

ka

: yapışqan topraq. 

2. 

saqızan. saqqız. oğru. 

2. 

yapışqan, 

yılım nərsə.  

saqızan 

: saqız. saqqız. oğru.  

saqızlı

ka

 

: palçıqlı. çamurlu. yapışqan. bulaşıq. 

- saqızlı don.  

saqqın 

: 

sağqın

. sarqın. sağın. sarqıntı

ka

. sarğıntı. sağrıntı. damla. çilə. 

silkinti

6

.  

saqqız 

: 

saqız

. 

sağız

. (

<

 

sax

). 

1. 

gizli şey. gizik. sirr. - 

saqqızın oğurladı. 

1. 

saqızan. saqız. oğru. 

 

saqqur 

: 

sağqur

. 

saqırqu

ka

. 

kənə.  

saqlam  

: (dikişdə). yiki. ciqi

ka

.  

saqlam  

: 

sağlam

ka

. 

bək

ka

. bərk

ka

. yarp

ka

. - sağlam duruma qoymaq: 

pötürmək

ka. 

bütürmək. bitirmək.  

saqlamaq: 

saxlamaq

. 

1. 

basurmaq

ka. 

bastırmaq. durdurmaq. ispat edmək. 

bütürmək. pötürmək

ka

. dikətmək. bərkitmək. 

2. 

bərkləmək

ka

. 

qorumaq. 

3. 

bəkləmək: bərkləmək

ka

. 

4. 

sinqdürmək. 

sinğdürmək

ka

. sinğirmək. sinqürmək. sindirmək. həzmeddirmək.  

saqlamlaĢmaq: bəklənmək. bəküşmək. bəkişmək.  

saqlamlaĢtırmaq: bəkitmək. bəkütmək. bərkitmək.  

saqlanan: 

sağlanan

. qözətli

ka

. gözətilən. əsirqənən. qorunan.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

632 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

saqlanmaq

ka

: 

saxlanmaq

. çəkinmək. tözmək. əsirgəmək. əzgərmək

ka

. 

dayanmaq.  

saqlaĢ 

: 

sağlaĢ

. gizlən. qaçın.  

saqlaĢmaq

ka

: saxlaçmaq. qizlənmək.  

saqlayan: 

saxlayan 

basuran. basdıran. sır saxlayan. yapurqan

ka. 

yaşurqan. 

qizləyən. örtülü, gizli qoyan. 

(# yarupqan: açan. saçan). 

 

saqlı 

: 

sağlı

. bəküt

ka

.  

saqlıq

ka

 

: 

sağlıq

ka

. 

1. 

dişi qoyun. sağmal. sağılan heyvan. 

2. 

sanalı

. 

sanaqlı

6

. sayılı olan hər şey. 

3. 

uyanıqlıq. 

4. 

əsən. sağ. sağlam. 

5. 

tatiı. iyi. təmiz. xalis. 

6. 

sıcaq.  

saqlıqlanmaq

ka

: sağmal yiyəsi olmaq.  

saqmaq

ka

 : 

sağmaq

. 

1. 

tökmək

. 

damızdırmaq

. - ölüm onu qonaqladı, ağız içrə 

ağu sağdı. 

2. 

saymaq. samaq. sanamaq. sanmaq. saymaq.  

saqman  : 

sağman

. 

1. 

saman. onul. onqul. 

1. 

sağış. sağman(

>

 

saman

). 

sahman. bəkit. bəkiş. düzüş. həncar.  

saqnaqu  : 

saqnaqu

ka

. sağanqu. 

saxsılanmış,

 

qurumuş qabaq, qavaq.  

saqnıĢmaq 

: 

sağnıĢmaq. 

bəkişmək

ka

. bəküşmək. gücləşmək. 

düzəşmək. cürləşmək 

saqraq 

: 

sağraq

ka

. sürəhi. içindən süzülən, sağılan qab.  

saqraq

6

 

: sikrik. səkrik. atlaq. atılmaqla keçilən yer. səgək yer.