İncelemeleri

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

570 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

opuzluq  : 

obuzluq

ka

. yüklü, şişik, qoğzaq olan nərsə. yoqquş, sarp. çətin. 

- 

obuz iĢ: çətin olay. 

- 

obuzluq yer: oy obuzluq yer: eniş yoqquş 

sarp, sərt, ənqəbəli 

atar tutar 

yer. 

 

opuzluq

ka

  : obuzluq. sarp.  

or- at

ka

 

: donu al - doru olan at.   

orada 

: onda. ondan sonra. anda

ka

.  

oraq 

: orqaq

ka

. baştar

ka

.  

orda  

: anda

ka. 

- anda kim var: orda kim var.  

ordu

ka

 

: 

1. 

yurd. təşgilatın, devlətin özəyi yerləşn yer, şəhər. 

- ordu 

kənd: baş kənd. xaqanın oturduğu şəhir. qoşunun olan yeri. - ordu 

baĢı: ordu quraqı: toy

ka

: döşəyci. yayqıc. yurdun, qorqanın 

(qərargahın) qulluq, düzən işlərinin yönətcisi. - ordu baĢı: xan 

tapucu, qulluqçusu. 

2. 

yuva

. 

sıçan, köstəbək kimi, yeraltı yaşayan 

heyvanların yuvası. 

3. 

toyın

ka

. qoşun. ləşgər

. 

əsgər dizisi: çərik

ka

. 

4. 

yuva. sıçan kimi yer altında yerləşən heyvanların yuvası.  

ordulanmaq

ka

: 

( d <> z ) 

orzulanmaq

ka

. 

1. 

yurt tutmaq. yerləşmək. oturmaq. 

- 

ordulanıb yüksək dağı, oğlaq çatan: yüksək dağlarda yer alıb, keçi 

bəsləyən. 

2. 

mərkəzlənmək. aralaşmaq. 

3. 

ordu qurmaq. orduya 

yerləşmək. düşərgəyə köçmək.  

orılaĢmaq

ka

 

: orlaşmaq. urılamaq. urılaşmaq. urlamaq. 

yurlamaq. bağrışmaq. çağrışmaq.   

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

571 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

orqaq

ka

 

: 

orğaq

. 

oraq

. kəsən, biçən ayqıt.  

orlanmaq

: 

horlanmaq. hörlənmək. örlənmək. bəlirmək. çıxmaq. yüksəlmək.  

orlaĢmaq

ka

: orılaşmaq. urılaşmaq. urlaşmaq. yurlaşmaq. bağrışmaq. 

çağrışmaq.   

ormaq

ka

 

: 

(. <> v ) 

vurmaq

. kəsmək. biçmək. vurmaq. urmaq.  

ornaq 

: ( 

r > v >

 

ovlaq

). hər nəyin yerləşdiyi, yığıldığı yer. yurd. batan

8

. 

vətən. məqərr.  

ornaq 

: 

( y <> r ) 

oylaq

.  

ornamaq: 

( y <> r ) 

oylamaq

.  

ornamaq

ka

: yerləşmək. yer tutmaq. yer edinmək. qəybolmaq. 

- qünəĢ 

ornadı: batmaq.  

ornatmaq

ka

 

: yerləşdirmək. yerinə qoymaq.  

orpamaq

ka

: örpəşmək. ürpəmək. ürpəşmək. (

saç

) dağılmaq.  

orta

6

 

: nə uzun nə qısa. tapı

ka

. 

- bu otrada. 

 

ortaq

6

 

: yardaş. dosd. sağdıc.  

ortaqu 

: orduqah. ordu, qoşun qoraqı. ordu qərargahı. orduqah. toy

ka. 

 

ortalamaq : 

ortulamaq

ka. 

ortasına varmaq. 

- ər yaşın ortuladı: orta yaşa çatdı.  

ortu

ka

 

: 

orta

. otra. otru. utru. 

- ortu ər. orta yaşlı adam. - gün ortu: gün 

orta. öğlə vaxtı. - ev ortusu: evin ortası.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

572 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ortulamaq

ka

 

: 

ortalamaq

. ortasına varmaq. 

- ər yaşın ortuladı: orta 

yaşa çatdı.  

oru

 

 

: 

oru

ka

 

(r <> y ) 

oyu. oyuq. çuxur. oyuq.  

oruc 

: 

baçaq

ka

. bağac. baçqa. pəhriz.  

orulmaq

ka

 : 

<>

 

urulmaq

 

<>

 

vurulmaq

. biçilmək. tarılmaq. dərilmək.  

orunbasar: ötgi

ka

. maavin.  

oruncaq: (

<

 

or

: 

yer

). yerinə qoyulacaq, qaytarılacaq nərsə. əmanət. borc.  

orunc

ka

 

: 

urunc

. 

1. 

ışıq. hər tutuq, bağlı nərsəni açan. açaq. 

- qaranqu işi 

orunc açar. 

2. 

rüşvət. kəvik. 

- qara bulutu yel açar, urun bilə il açar: 

rüşvət düğün açar.  

orun

ka

 

: 

yer

. - orunla: yerinə qoy. - təprəmdə hər nə yerindən orunlandı: 

yer bə yer oldu. - çəkib ornumdan qopardı.  

orun

ka

 

: yer. məkan.   

orzulanmaq

ka

: 

( z <> d ) 

ordulanmaq

ka

. (

<

 or: yer). 

yerləşmək. oturmaq. 

- 

orzulanıb yüksək dağı, oğlaq çatan: yüksək dağlarda yer alıb, keçi 

bəsləyən. 

 

osduran: osurqan

ka

.  

osduruq: osruq

ka. 

osuruq.  

osıt 

: ötüt. sibqət.  

osıtan 

: ötən. sibqət alan.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

573 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

osmaq 

: 

ozmaq. otmaq. 

1. 

osturmaq. ozdurmaq. 

pişirmək. bitirmək. 

gəlişdirmək. 

- işlər osub keçürgən: işlər düzüb keçirdən. 

2. 

ozmaq. 

ötmək. uzmaq. utmaq. keçmək. - 

onun atı ozdi.  

osrımaq: ostırmaq.  

osruq

ka

 

: osuruq. osduruq.   

osruĢmaq

ka

 

: osuruşmaq. osduruşmaq.  

osturmaq: 

ozdurmaq. osmaq. ozmaq. 

pişirmək. bitirmək. gəlişdirmək. 

- işlər 

osub keçürgən: işlər düzüb keçirdən.  

osuq 

: 

otuq

. (

<

 

osmaq

. 

otmaq

: 

bitişmək. gəlişmək

). 

1. 

inkişaf. təkamül. 

gediş. - 

işlərin osuğu. - bu iş osuğu böylədir. 

2. 

bir nəsnənin bir 

nəsnəyə dəğişməsi. bir nəsnənin bir nəsnə ilə. ıstihalə. 

3. 

oyuq. 

huşlu. açıq könül.  

osurqan

ka

: osduran.  

osurmaq : yorutmaq.  

osuruq 

: osruq

ka. 

osduruq.   

ot 

 

: 

ot

ka

. 

od

.  

1. 

dərman. əlac. əm. im. 

2. 

ağı. zəhir. 

- ölüm 

odun içmədən: ölüm şərbətin. 

3. 

od. 

- odun oda düşdü: yandı. alışdı. 

4. 

ot. heyvan yemlərinin hamısı. 

- çivgin ot. səmirtən, cirgəli yem, 

ot. 

5. 

topulqaq. bulqab. bulutqa. dolbağ. dolbuğaq. mərhəm. 

dərman. 

6. 

ört

ka

. yanqın. yanan nəsnə.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

574 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

- 

qara ot

ka

: baldıran otu. ağılı bitgi:  

- asurtqu ot: asqırtan ot.  

- ot qaraq

ka

: gözün görən yeri.  

otaçı

ka

 

: atasağun

ka

. həkim. doqtor. əlac yapan.  

otalıq  

: əbd. qul.  

otalıq qız: odalıq qız: kəniz. ev işçisi. yençə qız

ka

. yincgə qız

ka

.  

otamaq

ka

  : 

1. 

odamaq

. yandırmaq. yaxmaq. 

- odun otamaq. 

2. 

isıtmaq. 

- 

aşıc odamaq: qablamanı qızdırmaq. 

3. 

imləmək. əmləmək. əlac 

yapmaq. 

- əmci ona ot otadı: həkim ona im, dərman verdi. 

3. 

otlamaq. yandırmaq. 

- odun otamaq.  

otcaq 

: 

odcaq

. ocaq. od yeri.  

otqarmaq

ka

: otlamaq.  

otquc

 

: odquc

. 

odğuc. 

alov

. - od odğuc bilə uçurmaz: od alov bila sönməz. 

 

otquc

ka

 

: odun alovu.  

otlaq 

: mərtə'. yazaq

ka. 

 

otlamaq

ka

: 

1. 

oltamaq. öltəmək. yaşlamaq

ka. 

2. 

otlamaq.  

otlanmaq

ka

: od kəsilmək. od kimi olmaq. öfkələnmək.  

otluq

ka

 

: 

1. 

mərtə'. 

- otluq dağ: otlu dağ. 

2. 

yemlik. axır. 

3

. 

dənə. 

4

. 

həbb. 

5. 

oyluq. uyluq. qol qəmiğinin qalın yeri.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

575 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

otmaq 

: o

zmaq. otmaq. 

1. 

osturmaq. ozdurmaq. 

pişirmək. bitirmək. 

gəlişdirmək. 

- işlər osub keçürgən: işlər düzüb keçirdən. 

2. 

ozmaq. 

ötmək. uzmaq. utmaq. keçmək. - 

onun atı ozdi.  

otra

ka

 

: 

( 

rt

 

< 

met

 > 

tr

 ) 

orta

. 

ortu

. 

otru

. 

utru

. 

orta

. çərçevrəsi olan nərsə. - 

bu otrada. 

 

otru 

: 

ötru

. 

1. 

tərəf. yan. 

- buradan ora otru. 

2. 

qarşı. ön. 

- o mənə otru 

gəldi. - otru otruya: qarşı qarşıya. - evin otrusunda. 

3. 

ötəri. üçün. 

- 

sənin ötrü. 

4. 

ara. orta. 

- evin otrusu. -

 

yer otru: yer şarının ortası. 

5. 

mərkəz. dayancaq. baş yer. başkənd. astana. paytəxd. 

- ölkə 

otrusu: ölkənin başkəndi. 

6. 

ox. əksan. 

- təyər otru: çarx otru: 

çarxın mili. 

- 

7. 

ö

 

otruq

ka

 

: ada. cəzirə.  

otuc 

: odğuc. yalım. alov.  

otuq 

: 

osuq

ka. 

(

<

 

osmaq

. 

otmaq

: 

bitişmək. gəlişmək

). 

1. 

inkişaf. təkamül. 

gediş. - 

işlərin osuğu. - bu iş osuğu böylədir. 

2. 

bir nəsnənin bir 

nəsnəyə dəğişməsi. bir nəsnənin bir nəsnə ilə. ıstihalə. 

3. 

oyuq. 

huşlu. açıq könül.  

otunçu 

: 

odunçu

. yartı.  

otunmaq: 

odunmaq

. odlanmaq. 

(# uyınmaq. sönmək). - uyunub odlanmaq: 

sönüb yanmaq. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

576 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

oturaq 

: ordu

ka

.  

oturmaq: durmaq. qoyunmaq. qonmaq

ka. 

toxdamaq. 

- ağrım qondu. 

 

oturmaq: olturmaq

ka

. oldurmaq.  

oturtmaq: olqutmaq

ka

.  

oturum 

: oldrum

ka. 

götürüm. yığva. məclis.  

otuz 

: otdan, bitgidən çəkilən cirgə, çaxır.  

ovalamaq: övmək

ka

. uvmaq. ovmaq. oğalamaq. ufalamaq.  

ovçu 

: çibək

ka

. çıbaq

ka

. çapaq. sıbaq. sapıq. çapıq. iti. qırağu. ataçı. 

ataçı. şikarçı. ağçı. avçı.  

ovək 

: oxxək. ərik şərbəti.  

ovmaq 

: övmək

ka

. uvmaq. oğalamaq. ovalamaq. ufalamaq.  

ovraq 

: obraq

ka

. opraq. oğraq. əprik. əzik üzük, əsgimiş nə. 

(orqaq: 

doğrayan, kəsən arac). 

 

ovruq

 

: 

bax

 

>

 uqruq

ka

. oqruq. 

 

ovruq

ka

  

: 

oğraq

. 

oğruq

. qəmiğin ək yerlərl. bəl qəmiğinln boyunla 

birləştiği yer. dağın yamacı. bittiği yer. boğun. məfsəl.  

ovsar 

: çatqan

ka

. çətgən. gam. dizgin.  

ovsun 

: pitik.  

ovsunlu  : böyü tutması. tutuq

ka

.  

ovĢamaq: uşalmaq

ka. 

üşəlmək. ufalanmaq. oğulmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

577 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

ovuc 

: ayut. avuc. avut. iki əlin ayasının yanyana dayanmasından 

oluşan oyum.  

ovunmaq

ka

: uvunmaq. oğuşmaq.   

ovut 

: 

oxut

. qonaqlığa çağrış.  

oy 

 

: 

oy

ka

 

1. 

oyuq. çuxur. 

- oy obuzluq y:er: eniş yoqquş, 

sarp, sərt, ənqəbəli yer. 

2. 

yaqız at. 

3. 

dərə. 

- oy obuz: kala kotur, 

təpik, basıq, bərk yer. 

 

oyaqlıq 

: uzuqluq

ka. 

usuqluq. usluq. huşluq. huşluluq. 

(# uyqluq: qəfillik).  

oyalamaq

:

 

uyalamaq

. 

oğratmaq

ka

. 

oğraĢtırmaq

. 

uğraĢtırmaq

. məşqul 

edmək.  

oyandırmaq 

: uyqurmaq

 ( y <> z )

 uzqurmaq

ka

. oyqarmaq

ka. 

oyarmaq. oyqurmaq. 

- məni uyqur: uzqur. oyad.  

oyarmaq

ka

: oyqarmaq

ka. 

oyandırmaq. oyqurmaq.  

oyazmaq

ka

: 

uyazmaq

. utanmaq. 

- ağız yeyir, göz oyazır: utanır. 

 

oyqan 

: oynaqu. oyun yeri.  

oyqarmaq: 

uyqarmaq

 ( y <> z ) 

ozqarmaq

. 

uzqarmaq

. 

1. 

düşünmək

. 

anlamaq. 

- o məni geyin oyqardı. - işləmək biləkdən, oyqarmaq bilikdən. 

2. 

oyandırmaq. oyarmaq. oqurmaq. 

 

oyqırmıĢ

ka

: oyanmış.  

oyqun

 

: 

uyqun

. 

imkan. fırsat. uğur

. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

578 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

oyqurqan

ka

: oyandıran.  

oyqurquçı

ka

: oyandıran.  

oyqurmaq

ka

 

: 

1. 

sıxmaq. sıxışdırmaq. cəzalamaq. tənbih edmək. 

2. 

oyqarmaq

ka. 

oyandırmaq. oyarmaq.   

oyla 

: 

ozla

. 

1. 

yadbud. 

2. 

xatirə.  

oylaq 

: 

( y <> r ) 

ornaq

.  

oylamaq

:

 

ozlamaq

ka

. düşünmək. düşünmək. ozlamaq

ka.  

anmaq. anmaq. 

xatırlamaq. yadlamaq. 

- tanrını oyla başlamadan bir iş. - oyla 

tanrını. - ozla məni. - uzaq düşən yarım, oylamazmı heç. - oyla məni 

qarlı gədiklərdən aşanda.  

õylə  

: - 

õylə öylə: ayluq ayluq

ka

. 

 

oyluq  

: 

- oyluq gəmiklərinin başı: baĢqaq.  

oyluq 

: otluq

ka. 

uyluq. qol qəmiğinin qalın yeri.  

oymaq

ka

: 

1. 

uymaq. üyə. üzv. mürid. 

2. 

oğuş

ka

. bir oğdan, tuxumdan, 

boydan soydan olan. əqrəba. 

3. 

oymaq. yerləştirmək. 

sıxıştırmaq. 

4. 

açmaq. kəsmək. yencmək. 

- qoğunu oy: qaçla. - ot 

alağı oy, qoyuna ver. 

5. 

onquş

ka

. yonquş. nəqş. yazı. kəndəkarlıq. 

6. 

çizmə yapılacaq keçə.  

oymaqlanmaq: uymaqlanmaq. üyələnmək. qollanmaq. gəlişib çoxalmaq.  

oymaĢmaq 

: oyuşmaq

ka. 

basmaşmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

579 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

oynaq

ka

 

: əsnək. yelpək. pozlu. ifadəli. 

- oynaq adam. oynaq əş: yelpək 

qadın.  

oynaqu

ka

  : oynamağa özəl olan. oyuna bağlı nə. oyqan. 

- oynaqu yer

ka

: 

oynanacaq yer.  

oynama  : oyun. büdik. büzik

ka

. təpsi. rəqs.  

oynamaq: 

1. 

dəmlənmək. isinmək. qızıqsınmaq. 

- içim ona oynamır. - 

uşaqlar birbirinə oynadılar. - içim içgiylə oynayır. - göyül qaynar, için 

oynar. 

2. 

büzüşmək

ka. 

burcuşmaq. 

1. 

qutruşmaq

ka. 

 

oynaĢ

ka

 

: qəhbə. sortuq, alçaq. sorulmağa qonulan. - 

sortuq əşlər. 

 

oynatmaq  : 

1. 

büzütmək

ka. 

büdütmək

ka

. burcutmaq. 

2. 

dəmlətmək. issitmək. 

qızıqsıtmaq.  

oyruq 

: oğruq. oprı

ka

. obruq. çuxur. dərə.  

oyturmaq

ka

: oydurmaq. bastırmaq. sıxıştırmaq.  

oyu 

: 

(y <> r ) 

oru

ka. 

oyuq. çuxur. oyuq.  

oyuq 

: oyu 

(y <> r ) 

oru

ka

. 

çuxur.   

oyuq

ka

  

: