İncelemeleri

qüctürmək: 

1. 

çəkib, dartıb bərkitmək. 

2. 

zorlamaq.  

qücük 

: 

gücük

. zülüm. gücgi. zor.  

qüdə 

: 

güdə

ka

. çökötlük

ka

. 

çökötqül

. 

cüküt. qalta boylu. qalta. qıssa. 

qısalıq. cücəlik. çöküt. külə. tüpi. turpılmış. qırt

ka

. kəsik. biçik.  

qüdəkü

ka

: qüvəy. kürəkən.  

qüdəm 

: 

güdəm

 gözləm. yaraş. muraat. muğayat

. - güdəm, yaraş kişi.  

qüdən

ka

: qonaqlıq. düğün. ziyafət.  

qüdiĢmək: güdüşmək. bəkləşmək.  

qüdmək  : 

güdmək

ka

. 

1. 

gözəzmək

ka

. gözərmək. qorumaq. hifz edmək. 

- 

tanrı səni gözərsin. 

2. 

qödəzmək. gözətmək. qöz atmaq

ka

. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

528 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qözətilmək. göz edilmək. 

3. 

durmaq. bəkləmək. qözləmək. 

müntəzir olmaq. 

4. 

gözləmək. görmək. 

 

qüdük  

: 

güdük

ka

. qoyuq. qayuq. 

1. 

- iĢ güdük

ka

: iş qüc. alış veriş. - iĢli 

güdüklü: işli qüclü. qüfəç. 

2. 

məşquliyyət.  

qüdüĢmək

ka

: 

güdüĢmək

ka. 

bəkləşmək. qüdüşmək.  

qüfə

ka

 

: 

küfə

. 

kürün

. 

kürin

. tər tərəvəz daşınmaqa yarar zəmbil, qaşo, 

çetən

6

.  

qüfrəmək: 

küfrəmək

. kövrəmək

ka. 

gəvşəmək. kəfrəmək. gəvrəmək.  

qüq 

: 

gük. (

<

 gülük

). gülməcə. cok. lətifə. - 

bu ilin kükü. - qüq yatmaq: 

kük yatmaq. basarmaq. basırmaq.  

qüqrəmək: 

kükrəmək. 

gürşünmək. qüsərmək

ka. 

 

qüqrəĢmək 

: kükrəşmək. anraşmaq. anqraşmaq. guruldamaq.  

qüqrəĢmək: 

1. 

sıxtaşmaq. ağlaşmaq. ıqlaşmaq. yıqlaşmaq. 

2. 

bağrışmaq. 

carlaşmaq.  

qüqrəĢmək: 

kükrəĢmək

. bünrəşmək. münrəşmək.  

qüqrəĢmək

ka

: 

kükrəmək

. qürləmək. kişnəmək. kqkrəşmək.  

qüqü

ka

 

: 

kükü

. 

küküy

. xala. 

- küküm gəldi: xalam gəldi.  

qüqüm 

: 

gügüm

. kova. susıq

ka

. qumğan

ka

. ibriq.  

qül  

: 

kül. - kül urküncə, köz ürk: kül püfləmə, köz püflə: kül püflərsən 

gözün dolar, köz püflərsən işin onar.  

qülbaĢ 

: 

külbaĢ

. qarışıq. çalqaş. çalbaş. yurbaş

ka

  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

529 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qüldrəmək: 

güldrəmək

ka

 

qüldür qüldür edmək. qülrəmək.  

qülə 

: 

külə. 

çöküt. güdə.  

qülək 

: gülək. güllə. topaç.  

qüləkçə 

: 

güləkçə

. gülləcik. topacıq. kiçik güllə. saçma.  

qüləĢ 

: 

güləĢ

. çalmaş. çalış

ka

. çəlmə. gürəş. qurəş. gücəş.  

qülgən

ka

: güləgən.  

qülitmək: 

gülitmək

. quylamaq. (# 

gülləmək: açmaq. 

).  

qülqit

6

.  

: 

gülqit

6

. 

gülüt

ka

. gülünc. gülməli. gülqit

6

. oyunçaq. rişqan.  

qülqü 

: 

gülgü

ka

. 

1. 

gülməli. 

2. 

ürək səhdəsi. 

. 

qəlb səktəsi. 

2. 

qulüş. 

qülmə. 

3. 

rişqənd

. 

 

qüllə 

: 

güllə

 

<

 gülək. topaç. (

>

 

qululəars

) 

qülməcə: 

gülməcə

. gük

ka

. gülük. gük. cok. lətifə.  

qülməli 

: 

gülməli

. gülgü

ka

. qülüt

ka

. qülünc. gülqit

6

. oyunçaq. rişqan.  

qülrəmək

: külrəmək

ka

. 

gubbuldamaq

. 

qürləmək. qüldür qüldür edmək. 

- 

daş quzuqda külrədi: daş quyuda gubbuldadı. 

 

qülsirgən

ka

: qülsirən

ka. 

gülümsəyən.  

qülsirmək

ka:

 gülümsəmək. gülümsər görunmək.  

qültələmək: 

kültələmək

. kültürmək

ka

. 

kütləmək. buxovlamaq. bağlamaq. - 

ayağı kültürülmüĢ. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

530 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qültürmək: 

kültürmək

ka. 

kültələmək. kütləmək. buxovlamaq. bağlamaq. - 

ayağı kültürülmüĢ.  

qülük

ka

 

: 

gülük

. 

üylük

. 

küylü

. 

1. 

gük. cox. ünlü. şanlı. 

- gülük bilgə

ka

: ünlü 

kişi. ünlü şanlı bilik, alim. 

2. 

gülməcə. lətifə. - 

bu ilin kökü.  

qülümsəmək: hırıldamaq

. 

yırışmaq

ka

. - ər yırışdı.  

qülümsinmək

ka

: 

gülümsəmək

. gülər görünmək.  

qülünc 

: 

gülünc

. qülüt

ka

. qülünc. gülməli. gülqit

6

. oyunçaq. rişqan.  

qülüt 

: 

gülüt

ka

. qülünc. gülməli. gülqit

6

. rişqan.  

qüman 

: 

güman. 

oyuq

ka

. oyquq. xiyal. sana. səriş. sanış. səzik

ka

. sızıq. 

seziş. sezmə. çək. çəkə. zənn. 

- güman edmək: umnalmaq. 

düşünmək. 

 

qümana  : 

- gümana düĢmə 

!

: sağınma 

!

. inama 

!

. düşünmə 

!

.  

qümə 

: 

kümə

. koma. qonat

ka

. nərsənin yığını. yığım

ka

. yığın. tuka. 

tüdə. püştə. yığılmış nə.  

qümiçə

ka

: sivrisinək. qimünçə

ka

.  

qümrat 

: 

gümrat

. 

qumrat. qurmat

. 

gümrat

. qurlu toplu. güclü. 

- qumrat 

ürək: güclü. ürəkli.  

qümürgən

ka

: qüvürgən. däğ soğanı.  

qümüĢ

ka

 : 

gümüs

. ağça. - 

gümüşə gün düşsə, qızılda olmasa, qızıl yerin verər. 

qızıl kimi baş olmasada, qızılın ayağı olar. - gümüş günə ursa, altın 

azaqın gəlir.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

531 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qün 

: 

gün

 ka

. günəş. gündüz. 

- gün toqsuq

ka

: doğu. - qün batsıq: batı.  

qüncək 

: 

küncək

. 

qoncuq

. qoncək. yaxa. nərsənin yanı, qırağı, ucu.  

qüncəkləmək: 

küncəkləmək

. 

qoncuqlamaq

. 

qoncəkləmək

. yaxalamaq, 

yaxa tikmək. nərsiyə yan, qırağ, ucluq tikmək.  

qüncüklənmək: 

küncüklənmək. qoncuqlanmaq. 

yaxa tikilmək.  

qünçək   : 

bax

 

>

 

qoncuq.  

qünçüqlənmək: yaqa yapılmaq.  

qündə 

: 

kündə

. kütük. kötük. tomrum

ka

. tomruq. tumrum. (

>

 

qonə

fars

).  

qündüz   : 

gündüz

. gün ışığı, yarığı.  

qünə 

: 

günə

. 

güni

. kimi. 

- nə güni işlərə qaldım. - bir günə düşdüm 

sormamalı. - yağmur güni qan saçar.  

qünəĢ 

: quyəş. günün qızmar təpişi, təpməsi, düşməsi.  

qüni 

: 

güni

. 

günə

. 

1. 

quni. güni. qıni. qılı. kimi. 

- nə güni işlərə qaldım. - 

bir günə düşdüm sormamalı. - yağmur güni qan saçar. 

2. 

quma. 

- nə 

qıni bir adamdı. 

 

qünqürenmək: 

güngürenmək

ka

. 

harınlaşaraq kəndi kəndinə söylənmək, 

deyinmək.  

qünlük  

: 

günlük

ka

. 

gündəlik. günbay

6

 qılınan iş. - 

günlük azıq: günlük 

yem

ka

.  

qüp 

: 

küp

. çəpəng

ka. 

çomaq. - 

böyükcə küp: kəndük

ka

. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

532 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qüpə 

: 

küpə

ka

. 

1. 

sırqa. güşvara. 

2. 

çulqa. örtük. - küpə yarıq: dəmir 

çulqa. zireh.  

qüprük 

: 

küprük

. 

küvrük

. təbil.  

qüpüz 

: 

güpüz 

<>

 qopuz.  

qüpzəmək: 

güpzəmək

 

- qopuz güpsəmək: çalmaq.  

qür 

 

: 

kür

ka

. 

gür

. yiğit. dəlir. sarsılmaz. bək yürəkli. 

qabadayı. cəsur.  

qürə 

: 

kürə

. 

göydə

ka

. 

köydə

. altın, qümüş əritmək ocağı.  

qürək  

: 

- kürək gəmiki: çiğin gəmiğı. yağır. yarın

ka

.  

qürəkçi 

: 

kürəkçi

. qar qıran. qar kürüyən.  

qürəkən: 

kürəkən

. qüyək

ka. 

- 

küyək dayaq verdi. 

 

qürəmək: aparmaq. götürmək. alıb qaçmaq. 

- dosda güvəndim, var yoxumu 

kürüyüb geddi.  

qürəmək: 

kürəmək

ka

 

qaçmaq.  

qürəĢ 

: 

gürəĢ

. çalmaş. çalış

ka

. çəlmə. gürəş. qurəş. güləş. gücəş.  

qürəĢmək: 

kürəĢmək

ka. 

1. 

qürüməkdə yardım. 

2. 

qürəşmək. görüşmək.  

qürətmək: 

kürətmək

ka

. ürkütmək. qorxudub qaçıtmaq.  

qürgəĢdirmək: 

gürgəĢdirmək

. qayqırışmaq: burşuşmaq. burcuşmaq. qarşı 

qarşıya duruşmaq. dəf' rədd edmək.  

qüriləmək

ka

: kabab qızartmaq. qürpləmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

533 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qürin

ka

 

: 

kürin

. 

kürün

. küfə. tər tərəvəz daşınmaqa yarar zəmbil, qaşo, 

çetən

6

.  

qürqüm

 

: kürküm

. zəfran

. - kürküm ona dürtülür. 

 

qürlənmək

ka

: 

kürlənmək

ka. 

qürləmək. - 

göy gürləndi. 

 

qürmət 

: 

gürmət

ka

 

bək quvvətli.  

qürs 

: 

gürs

. qurs. qapır. qabır

ka

. şişik. maya.  

qürs 

: 

gürs

. qurs. şişik. qabır. maya.  

qürsəmək: gursmaq. kürsəmək. gurlanmaq. şişmək. təxmir olmaq. 

mayalanmaq. qanlanmaq. ətlənmək.  

qürsi 

: 

kürsi

. səggi. qaldırım. qötrüm

ka

. dik yer. diqqan. supaça

6

.  

qürsmək

ka

 : 

gursmaq

. 

gürsəmək

. kürsəmək. gurlanmaq. şişmək. təxmir 

olmaq. mayalanmaq. qanlanmaq. ətlənmək. dolmaq. 

- igit qana 

kürsədi. 

 

qürsü 

: 

kürsü

. peşxan. 

- malları kürsüyə yığıb sayın.  

qürĢək 

: 

kürĢək. kərĢəkü

ka

. kürək yağırı, yarası. 

- kürĢəkli at: kərşəkü 

at

ka

. 

 

qürĢünmək 

: 

gürĢünmək

. kükrəmək. qüsərmək

ka. 

 

qürt 

: 

kürt

ka

. 

1. 

qayın ağacı. bundan yay, qamçı, dəğnək kimi şeylər 

yapılır. 

1. 

- kürt kürt: "gütür gütür" " xırt xırt" səs çıxararaq yemək. 

xırp xırp, xarp xarp yemək səsi. - kürt kürt xiyar yedi. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

534 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qürtüləmək: 

kürtüləmək

ka. 

təsdiqləmək.  

qürültü 

: 

gürültü

. çoqı

ka. 

çaqı. çuqı. bağırtı. savaş.  

qürün

ka

 

: 

kürün

. 

kürin

. 

1. 

küfə. tər tərəvəz daşınmaqa yarar zəmbil, 

qaşo, çetən

6

. 

2. 

bolluq. genlik.  

qüsərmək

ka: 

kükrəmək. gürşünmək. 

 

qüsərmək

ka

: 

küsərmək

ka. 

1. 

gürşünmək. kükrəmək. 

2. 

qurşanmaq. qızışmaq.  

qüsmək

ka

 : küsmək. qırmaq.  

qüstək 

: 

köstək

. 

küstək

. 

köĢtək

. bukağı. buxov. tuşaq. tuşaqu. döşəqu. 

gişən.  

qüstürmək: köştürmək. bağlayıb ayırmaq.  

qüsük 

: 

küsük

. qısıq. örtü. pərdə.  

qüsürqə : 

küsürqə

ka. 

tarla sıçanı soyundan bir heyvan.  

qüsüĢmək: 

küsüĢmək

. qırqaşmaq

ka

. birbirinin, üz çevirmək.  

qüĢatalıq: 

güĢatalıq

. əl

ka

. fürsət. boşluq. açıqlıq.  

qüĢən 

: küşən. coşqun. qaynar. 

- küĢən dəniz, qalın qalıq: coşan dərya, 

bulqan hava. 

 

qüĢərmək: 

küçərmək

. dolmaq. taşasıya dolmaq. 

- göl köĢərdi.  

qüt 

 

: 

küt

ka

. çoğ

ka

. axmaq. səfeh. çinis. 

 

qütatmaq

ka

: qutlu olmaq. bəxt. devlət sahlbi olmaq·. - qutalmaq. qut almaq.  

qütəs

6

 

: 

kütəs

6

. 

ası, yava

6

 sığır.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

535 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qütləmək: 

kütləmək

. kültürmək

ka

. 

kültələmək. buxovlamaq. bağlamaq. - 

ayağı kültürülmüĢ. 

 

qütləĢmək: 

kütləşmək

. qajışmaq. 

 

qütlük 

: 

kütlük

. uzaqlıq

ka

. yubanma. gecikmə.  

qütmək

ka

: güdmək.  

qütrüĢmək : kütrüşmək. yenmək. yatınmaq

. (# qötrüĢmək: qudruşmaq. 

qudurmaq. çıxmaq

).  

qütük 

: 

kütük

. kötük. kündə. tomrum

ka

. tomruq.  

qüvə 

: 

güvə

. güyə

ka

. cüvə. bit.  

qüvən 

: zamin. basut. - 

basut ara: zamin gətir. 

.  

qüvənc 

: 

güvənc

. ümüd kanı. umurday.  

qüvənmək: 

güvənmək. 

1. 

pənah aparmaq: girtgünmək. girtinmək. inanmaq. 

gerçinmək. 

- tanrım sənə girtünürəm. 

2. 

öğünmək. fəxr edmək. - 

nəmənəvə belə günisən. 

- o mənlə güvəndi. 

3. 

işənmək

ka. 

içənmək. inanmaq. 

 

qüvər 

: 

bax

 

>

 

kübar

.  

qüvəz

a

 

: 

gövəz

ka

. 

küvəz

ka

. 

qüfəz

. kibri. qurur

. 

(

<

 

köp

. 

kop

) şişmək. 

övnüm. qurur. maqrur. qururlu. 

- ərdəm dilə , öğrənübən olma 

küvəz. 

- 

öğrən onun biligin, gündə anqa baru, qutqılıqın tapınqıl, 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

536 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qoyqıl küvəzin naru: onun biliyin öğrən, gün yanına ged, xilusla 

qulluğunda dur, burax kibri qururu bir yana.  

qüvlük 

: 

qüvlük

ka

. çamur, palçıq güllə.  

qüvrə 

: 

qövdə

ka

. qalıb. isqilet.  

qüvrük 

: 

küvrük

. 

küprük

. təbil.  

qüvrüq

ka

  : 

küvrük

. 

küfrük

. kös. tuğ. davul. nağara.  

qüvĢək 

: 

küvĢək

ka

. 

gəvşək. yumuşaq. sölpük. 

- gəvĢək küvĢək ət: 

gəvşək. sölpüq ət. - küvĢək etmək

ka

: iyi xəmirdan yapılan 

əkəmək.  

qüvürgən

ka

  

: dağ soğanı. qəvürgən. qümürgən.  

qüy 

: küy. kü

ka

. ün. şan.  

qüydə 

: 

güydə

. 

küydə

. qızıl gümüş əritməyə kiçik kürə.  

qüyə

 

: 

güyə

ka

. 

(y <> v ) 

güvə. cüvə. bit.  

qüyək

ka

 

: kürəkən. -