İncelemeleri

partu

ka

. bərtü

. barut. üstə qiyilən arxalıq.  

pambıq

ka

: pamıq.  

pamıq 

: 

( p <> q ) 

qamığ. 

1. 

yumaq, yuvarlaq, şişik olan. 

1. 

bamıq.  

para 

: bənək

ka

. pul. yartmaq

ka. 

yarmaq.  

parça 

: 

1. 

parsa. buçuq

ka

. bıçuq

ka

. kəsik. 

2. 

tikim. tikə. tikü

ka

. tikir. 

kəsək. kəs

ka

. çart

ka

. bölək. bölük. 

1. 

barçın

ka

. qumaş. turqu

ka

. 

geydirməyə, geyinməyə yarar nə, örtük.  

parçalanmaq: boğnaqlanmaq

ka

.  

parçalanmıĢ: qırtıl. qıytıl. qırılmış.  

parıldatmaq 

: yolrıtmaq. yalrutmaq.  

parlaq 

: yaldıruq. bəzəkli şığallı. pozlu süslü. ışıqlı. yaşın

. 

 

parlaq 

: yoldruq

ka. 

yaldruq. süslü.  

parlamaq: yaldıramaq. yoldramaq

ka

. yoldıramaq.   

parlatmaq: yalratmaq

ka

. yolratmaq

ka. 

yalabıtmaq. yolrıtmaq. yalratmaq. 

yolrıtmaq

ka

. alovlandırmaq. yaşnatmaq

ka. 

 

parmaq 

: 

- sərçə barmaq: çıçalaq

ka

.  

pars yılı  : 

bars

 

yılı

ka

. türklər'in on ikili heyvan təqvimindəki iııərdən biri.  

pars  

: 

bars

ka

. 

yırtıcı bir heyvan. türklər'in onikili ilərindan.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

613 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

parsa 

: parça. tikə. tikim. tikü

ka

. tikir. kəsik. kəsək. kəsik. kəs

ka

. çart

ka

. 

bölək. bölük. buçuq

ka

. buçuq

ka

. bıçuq

ka

.  

partu

ka

 

: 

bərtü

. palto. üstə qiyilən arxalıq.  

pas 

: qaqac

ka

. kir. bulaşıq. çirkin. pasqal. fışqı. tödriç

ka

. tötrüç. aşqal. 

zibil.  

pasaymaq : gəfrəmək

ka

. gəvşəmək. gəvrəmək. kövrəmək. küfrəmək. 

zayıflamaq.  

pasqal 

: pas. fışqı. tödriç

ka

. tötrüç. aşqal. zibil.  

paslanmaq 

: pusarmaq

ka. 

puslanmaq. pus tutmaq. tozlanmaq. 

sislənmək.  

paslanmaq 

: tutuqmaq

ka

. dadıqmaq.  

pat tüĢmək

ka

: ağır bir şey düşərqən səs çıxarmaq·.  

pat 

 

: 

pat

ka

 

bax

 

>

 

bət

. ağır nərsənin düşməsindən, bir 

şeyin pis yıxılmasından çıxan gurultu. 

- pat düşdü. - pat 

tüĢmək

ka

. ağır bir şey düşərkən səs çıxarmaq.  

patlıcan  : bütükə

ka

.  

patlıcan  : bütükə

ka

. badımcan.  

patuq 

: oğraq. uğraq. çox, tutçi, həmişə gedilən yer. tolqa. dolqa. 

dərnək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

614 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

pay 

: bölük. oluk. dəğər. dək. dəng. səhm. oluş. uluş. buluş

ka

. bölüş. 

əldə edilən. tapış. qazanc. kar. səhm. qapış

ka

. qabış

ka

. ulun. ox. 

ülük. ölük. ox. nəsib. hissə. 

- paya pay: qarış. qaraş.  

payaq 

: ülət. pay.  

payıq 

: tartın

ka

. dartın. başqa bir yerdən gətirilən yeyəcək:.  

payqa

3

. 

4

. 

6

: yarış.  

paylamaq  : paytamaq. ülətmək

ka

. vermək.  

paylanmıĢ. ülüklük

ka

. üləştirilmiş. dağıtılmış.  

paylaĢ 

: ülüş. ölüş. bölüş. təqsim.  

paysa

6

 

: bars

ka

. qabartı. şiş.  

paysalmaq

6

 

: bars bolmaq

ka

. qabarmaq.  

paytamaq: paylamaq. ülətmək

ka

. vermək.  

peçatlamaq 

: tuqramaq. tuqzamaq. tamqalamaq. imzalamaq. 

möhürləmək.  

peĢman olmaq: qarğanmaq. 

 

pey 

: ( 

baq. bəq. beq) 

hər nəyin dibi, bəki, bərki. him. pey. kök. bəq. 

ul

ka. 

ol. kök. bək. bek. bey. təməl. him.  

pəxil 

: qırt

ka

. qısqaş. çinis. 

- qırt ər. 

 

pəkməs

ka

: 

bəkməz

. quyuq sıvıq. rubb. şirə. sirə.  

pərçəm 

: 

biçkəm

ka

. 

1. 

bayraq. batraq

ka

. sancaq. ucuna ipək sırıqlar 

sancılan, taxılan, batırılan neyzə, ağac. döyüşdə qoşun bəlgəsi, 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

615 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

nişanı. - 

bayraqlı. sancaqlı: tuqlu

ka

. 

2. 

kəsmə. 

3. 

bəçgəm

ka

. əlamət. 

bəlgə.  

- pərçəm çıxarmaq. pürçəklənmək

ka

. yələsi çıxmaq.  

pərçəmləmək: 

biçkəmləmək

ka

: bəçkəmləmək

ka

: bıçkəmləmək

ka

. 

biçəmləmək

ka. 

nişalamaq. 

 

pərdə 

: köçik. köşik

ka. 

örtü. kölgə. qapaq

ka

. qızlığ pərdəsi. bəkârət. tuğ. 

tor. tül. örtük. turqu

ka

. torqu. tor. tutqu. 

- tünlük tuğu: pəncərə, 

baca tıxacı. 

 

pərdəçi 

: tayanğu. ulan.  

pəs

fars

 

: 

<

 bas. 

basa

ka. 

bəs. sonra.  

pəsti 

: yasul. yassı, yayvan, enqin yer.  

pətə 

: pitik. kitab.  

pıçaq

 

: - kiçik bıçaq: kəzil. kəzlik

ka

.  

pıçıldamaq: 

fısıldamaq

. sufsamaq

ka

. sufşamaq. şuvşamaq. çıvıldamaq. 

cıvıldamaq.  

pıçıldaĢmaq: şuvşaşmaq

ka

.  

pıxtılaĢmaq 

: bağırlaşmaq

ka

. axar şey qoyulaşmaq, bərkimək.  

pıqqırdamaq: mınqırdamaq. pıq pıq, mın mın edmək. qaynamaq səsi.  

pıstıq 

: 

bax

 

>

 

bəstik

.  

pıĢıq

ka

 

: pişmiş.  - 

pıĢıq kərpiç

ka

: pişmiş qərpiç. tuğla. kiremit.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

616 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

pıĢıqlamaq

ka

: pişirmək.  

pıĢmaq

ka

: pişmək. 

1. 

olmaq. 

2. 

qımız tulumıını olması üçün sallamaq.  

pıĢrılmaq

ka

: pişirilmək.  

pıĢurmaq

ka

: pişirmək.  

pıtrıq 

: 

1. 

dıllaq. dillik

6

. 

2. 

püsdə.  

pıtrıq 

: 

bitrik

ka. 

1

. 

fıstıq. buturqaq. puturqaq. 

2

. 

qadınların oğrət yerində 

bulunan dilcik. dıllaq.  

pidə  

: yufqa kimi incə əkəmək.  

püşqəl

ka

. büsqəç. çörək.  

pillə 

: bağna.  

pipik 

: yalığ

ka

. xoruzun pipiyio.  

pirlənmək

ka

: tomurcuqlanmaq. filizlənmək

1

.  

pis 

 

: 

basılmış, doluqmuş, kirtilmiş, qaralmış, sıx nərsə. 

1. 

artaq. ağır. 

2. 

çöküntü. tort. tilif. 

1. 

götül. pozuq. ısız. kötü. şərr. 

yava. kifir. 

(# ısı: iyi. xoş). 

pisəlmiş. kötüləşmiş. artaq

ka

 

yarsıncıq

ka. 

arsıncıq. murdar. iğrənç. 

3. 

kötü

. 

xərab. 

- pis yaxcı. iyi 

kötü: edgü yavlaq

ka

. eyi yava.  

- qəbeh, pis görmək. talqımaq

ka. 

ayıb saymaq. 

 

pisləmək  : boxlamaq

ka

. təzəkləmək

ka

. yavratmaq

ka

. yavalamaq. alçatmaq. 

kötüləmək. yermək. bəğənməmək. xoşlamamaq.  

pisləĢmək : sərtləşmək. kötüləşmək. çalpaşmaq

ka. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

617 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

pislik 

: 

1. 

kir. çaplaq. çaqlap. çalaq. çapaq. çanaq. 

2. 

qoğ

ka

 koğ. çör 

çöp. yam

ka. 

çapaq. gözə.  

pistik

ka

 

: 

bax

 

>

 

bəstik

.  

piĢik 

: 

1. 

qaynatılmış. pişrilmiş. 

- piĢik sucuq. 

2. 

muş. çətük

ka

. 

 

piĢirmək: yapmaq. 

- çörək piĢirmək: yapmaq

 

piĢmək 

: qaturmaq

ka. 

qatılaşmaq. bərkimək.  

piĢməmiĢ: körpə. xam. çiğ.  

piĢməmiĢ: süllük

ka. 

çiğ.  

pitik 

: pətə. kitab.  

piy 

 

: iç yağı. yaqrı

ka

. yağrı

ka

. yağır. yağ.  

pox 

: yen. yin

ka. 

ən. qığ. yin

ka

. 

en. ən. qığ. xıx. qoyun pisliği, tərsi. 

- 

pox püsür: ərk

ka

. ərik. - dəmir ərki: dəmir əriyi.  

polad 

: bolad. bulad. dolmuş. bərkimiş. qursaq.  

porsmuq

ka

: 

porsuq

. şişginlikdə örnəyə dönmüş bir heyvan.  

porsuq 

: porsmuq

ka

.  

pov

ka

 

: bayatsımaq, qoxuşmaq sonu əkmək üstündə bəlirən yaşıllıq.   

pozan 

: pozucu. artan. xarabkar.  

pozdurmaq 

: yoxdurmaq. yozturmaq

ka

 

( z <> t ) 

yotturmaq

ka

. 

yoddurmaq. sildirmək.  

pozlu 

: əsnək. yelpək. oynaq

ka. 

ifadəli.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

618 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

pozmaq  : 

1. 

itirmək. sərf edmək. saçıtmaq

ka

. yox edmək. əldən vermək. 

- puluvu saçıtma. - çağıvı dəğərıəyib saçıtma. 

2. 

irpəmək

ka. 

yırpamaq. yarpamaq. biçmək. qırmaq. 

3. 

sökmək. dağıtmaq. 

cırmaq. qırmaq. xərablamaq. 

4. 

yoğmaq

ka

. silmək. məhv edmək.  

pozmaq  : ağrıtmaq. ağırlıq vermək: çərlətmək

ka

.  

pozucu 

: pozan. artan. xarabkar.  

pozuq 

: artat

ka

. xarab. çülük

ka

. çürük. soluq. alıq. xərab. fasid. götül. 

pis. aqtuq. ağduq

ka

. aduq. adquq bəlirsiz. dəğişik. qarışıq. 

öyrün. öyran. viran. tarıq. dağuq. yıxıq. saçıq. yazıq. 

 

- pozuq tozuq: çübür çəbür

ka

. malın kötüsü, dəğərsizi. abur cubur.  

pozulmaq

ka

: artmaq

ka

. artaşmaq. xarablanmaq. çülükmək

ka

. çürümək. 

soluğmaq. yıxılmaq. artamaq

ka

. kötüləşmək. xarablanmaq. . 

- 

gəngəşli bilik artamaz. 

 

pozuĢmaq: biçişmək. büzüşmək

ka

.  

pölük 

: (

<

 

bölük

). kol kos. çalı çırpı.  

pörtəmək: pörtüləmək. çuvlamaq

ka. 

çovlamaq. çiğləmək. çiğ pişirmək.  

pörtüləmək 

: çuvlamaq

ka. 

çovlamaq. pörtəmək. çiğləmək. çiğ 

pişirmək.  

pöĢləmək

: 

ısırmaq

ka. 

pöttəmək. yaxcı pişirməmək, çiğ qaldırmaq. issitib 

götürmək. öldürmək. - 

göyü pöĢlə: ısır:  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

619 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

pöttəmək

: 

pöşləmək. yaxcı pişirməmək, çiğ qaldırmaq. issitib götürmək. 

öldürmək. - 

göyü pöĢlə: ısır:  

pöttəmək

: 

pöşləmək. yaxcı pişirməmək, çiğ qaldırmaq. issitib götürmək. 

öldürmək. - 

göyü pöĢlə: ısır:  

pötürmək: bütürmək

ka

. sağaltmaq. sağlam duruma qoymaq. alacağını 

tanıqlamaq. isbat edmək.  

pöz 

: zar. car. çar. qandır

ka

. yalqaq, yoxacıq, dəriciq, qabıq.  

puç puç  : pıç pıç. dadlı dadlı. 

- puç puç ötər samurqaq.  

puçluq 

: boşluq. kəvgi. kəvəl. zayıflıq.  

puçuq 

: bıçuq

ka

. buçuq

ka

. kəsik. parsa. parça.  

pul

  

: - pul irkmək: yığmaq. 

 

pullu 

: naxışlı. güllü. tikələrlə, qazma oymalarla bəzək.  

pulsuz 

: ötgisiz. müfdə.  

pus  

: 

- pus tutmaq: pusarmaq

ka. 

puslanmaq. paslanmaq. tozlanmaq. 

sislənmək.  

pus bolmaq

ka

: puslanmaq. dumanlanmaq.   

pus 

: paslı. pusuq. tutuq. tünd. qaramtıl. tirə. qaranquluq. qarqın. 

- 

pus bulmuş göylərə baxdı. - puslu hava. - gözlərim qərəlib pus 

buldu. - pulanan könülləri açan sevik (eşq).  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

620 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

pusarmaq

ka

 

: puslanmaq. pus tutmaq. paslanmaq. tozlanmaq. 

sislənmək. - 

göy pusardı: göy tutuldu.  

pus

ka

 

: sis. duman.  

puslanmaq 

: pus bolmaq

ka

. dumanlanmaq.   

puslanmaq: pusarmaq

ka. 

pus tutmaq. paslanmaq. tozlanmaq. sislənmək.  

pusmaq

ka

  : anqdımaq

ka

. anğdımaq

ka

. kəminmək. tuzaq qurmaq. çevrəsini 

sarmaq. yaxalamaq üçün kələk yapmaq. buqmaq. bükmək. 

püsmək

ka. 

pusu qurmaq. pısıb mısıb, gizli güdmək. pusuya 

girmək. 

- qapı arxa pusmağın nəyə gərəkdir. 

 

pustu

ka

 

: pusuq. kəmin. tələ.  

pusu 

: püsüq. pusuq

ka

.  

pusuq

ka

 

: pusu. pustu

ka

. kəmin. tələ. 

- pusuq pusmaq: tələ qurmaq. - 

pusuq pusmaq: tələ qurmaq. - pusuya girmək: pusuqmaq

ka

.  

pusuqluq

ka

 

: pusu quran. 

- pusuqluq yağı: pusu quran düşman·.  

pusuqmaq

ka

: büküşmək. gizlənmək. pusuya girmək.  

pusuĢmaq

ka

: 

püsüĢmək

. (

<

 

büküĢmək

). birbirinə pusu, tələ qurmaq.  

puĢaq

ka

: buşaq. buşqan. içi sıxıntılı. qussəli. tutuq. kədərli.  

puĢmaq : sıxılmaq (can). usanmaq·. - buşmaq.  

püf 

: ilmək. im. him. 

- ilməyin bilir, gizlədir. 

 

püfləmək : 

( p <>. ) 

üfləmək. püləmək.  

püləmək: püfləmək 

( p <>. ) 

üfləmək. ürmək. hürmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

621 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

pülənmək: ürülmək

ka

. hürülmək. hovlanmaq. qabarmaq. üflənmək. 

yellənmək. şişmək. şişirilmək 

pürçək

ka

: kakil. pərçəm. atın pərçəmi.  

pürçəklənmək

ka

: yələsi çıxmaq. pərçəm çıxarmaq.  

pürkələnmək

ka

: hoblanmaq. atılmaq.  

pürqürmək: 

pürkürmək

ka. 

1. 

bürümək. 

2. 

püsqürmək. fışqırmaq. atmaq. 

- 

qan pürkürdü.  

püsgü 

: 

( s <> k ) 

bükgü 

püsmək

ka

: pusmaq. bükmək. bukmaq. pusu qurmaq.  

püsüq

ka

 

: pusu. pusuq.  

püĢqəl

ka

: büsqəç. çörək. yufqa. pidə kimi incə əkəmək.  

püĢtə 

: yığım

ka

. yığın. kümə. koma. tuka. tüdə. yığılmış nə.  

püĢti 

: 

( Ģ <> k ) 

bükti. balış.  

püĢük

ka

 

: 

büĢük

.   

püĢük

ka

 

: 

büĢük

. (

<

 

bük

). bükük. 

1. 

pusu. püsü. gizlək. kəmin. 

2. 

can 

sıxıntısı. 

- sevinc büĢük. - büĢük büşmək: kədərlənmək. 

qussələnmək.  

 

 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

622 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

623 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

 

 

s 

 

?saqır 

: - üz \ öz qül. sağır adam: öz

ka

.  

3samsaf  : suvlanğ

ka

. düz. düm düz. dalı budağı olmayan ağac. qıvırcıq 

olmayıb düz olan saç.  

sa 

 

: 

sa

ka

. 

1. 

sən. 

2. 

 şərt bildirən ək.  

sa 

 

: 

sar

. 

sər

. bir şeyə anıq ola, hazır, istəkli, ərik 

(

meyilli

). ağsar. 

- yeyimsər. - gedimsər. - susar. - oxşar. - öpsər.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

624 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

sa 

 

: