İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ (DƏrsliK)

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 74 ____________________________ 
1.
Açarın uzunluğu. Açarın uzunluğu alqoritmlə nəzərdə 
tutulmuşdan uzun olarsa, seçimi etmək də bir o qədər 
mürəkkəb olacaqdır. İndiki zamanda açarın uzunluğunun 1024 
bitdən az olmaması nəzərdə tutulur. 
2.
Blokun ölçüsü. Blokun ölçüsü böyük olduqca, şifrələmə 
də bir o qədər etibarlı alınır, amma şifrələmə/deşifrələmə 
əməliyyatının yerinə yetirilmə sürəti bu halda aşağı düşür. 
3.
Raundların təhlil olunma sayı. Hər bir yeni təhlil olunma 
raundundan sonra şifrələmənin etibarlığı yüksəlir. 
4. F raund funksiyası – funksiya mürəkkəbləşdikcə, 
şifrənin kriptotəhlili bir o qədər çətinləşir. 
5. K
i 
aralıq açarının hesablanma alqoritmi. 
Şəkil 11. Feystel şifrəsinin köməyilə i-ci raundun şifrələnmə 
sxemi 
DES alqpritmi
. 
Uzun müddət ən məşhur simmetrik şifrələmə alqoritmi 
DES (Data Encrypting Standart) sayılırdı (alqoritm 1977-ci ildən 
istifadə edilməyə başlanmışdır). Alqoritm Faystel şifrəsinin 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 75 ____________________________ 
struktur bazasına söykənir. Alqoritm 64 bitlik bloka və 56 bitlik 
açara malikdir. 
F raundun funksiyası səkkiz S-matris adlanan toplumdan 
bəhrələnir. Hər bir matris 4 sətirdən ibarətdir, hər bir sətir isə 
0-dan 15-ə qədər rəqəmlərin (uyğun olaraq 16 sütundan) 
yerdəyişməsindən ibarətdir. Matrislər sərt verilmişdir. Hər bir 
matris 6 bitlik girişə malikdir və 4 bitlik nəticə verir. Girş 
kəmiyyətinin birinci və axırıncı biti matrisin sətirini, yerdə qalan 
dördü isə sütunlarını əks etdirir
. 
Hesablamada ikilik say 
sistemindən istifadə olunur, sətirlərin və sütunların kəsişməsi 
çevrilmənin nəticəsi olacaqdır. Burada F çevrilməsi aşağıdakıları 
özündə əks etdirir: 
1. 32 bitlik 
R
i
bloku bəzi (bir para) 16 biti xüsusi cədvəlin 
köməyindən istifadə etməklə, təkrarlamaq yolu ilə 48 bitə kimi 
genişləndirilir. 
2.Alınmış nəticə XOR əməliyyatının köməyilə 48 bitlik 
K
i
altaçarından istifadə etməklə cəmlənir (üst-üstə yığılır). 
3.Cəmlənmənin nəticəsi 8 altıbitlik bloka bölünür və 
onlardan hər biri uyğun S –matrisinin köməyilə yaradılır. 
4.Nəticədə alınmış 32-bitlik blok dayaqlıq alqoritmində 
sərt verilmiş yerdəyişməyə məruz qalır.
AÇIQLAMA
: S –matrisi DES alqoritminin ən şübhəli 
(ikimənalı) hissəsi sayılır. Alqoritmin yaradıcıları onun dolma 
prinsipini indiyə kimi agah etməyiblər. Sual olunur: nə üçün 
bu matris seçilmişdir və alqoritm “gizli gediş”lərə malikdirmi? 
Uzun illər boyu alqoritmin “sındırılması”na edilən cəhdlər 
səmərəsiz qalmışdır.
Uzun müddət ərzində 
DES
ABŞ-ın federal standartı 
olmuşdur. Alqoritm lazımı formada “
sürətli axın effektini” 

---