İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 73 
1937-1942-ci illərdə “Fizika – riyaziyyat” elmləri doktoru, professor Corc 
Vinsent Atanasov aspirantı Klifford Berri ilə birlikdə ilk ABC (Atanasoff – Berry 
Computer) elektron maşını yaradır. Hesabalama maşınında 600 ədəd elektron 
lampasından istifadə edilirdi. Maşın ancaq toplma və çıxma əməliyyatlarını yerinə 
yetirə bilirdi. Hesablama maşınının xarakterik cəhəti əsasən ondan ibarət idi ki, 
onda ikilik say sistemindən istifadə olunurdu. Məlumatların saxlanması üçün isə 
kondensatorlardan istifadə edilirdi. 
Müasir operativ yadaşlar da (və ya əməli yaddaşlar da) dinamik növ 
müxtəlifliyi həmin prinsipə əsalanır. 
Corc Vinsent Atanasov 
Klifford Edvard Berri 
1943-cü ildə dünyada ilk işləyən ixtisaslaşdırılmış COLOSSUS adlı elektron 
hesablama maşını yaradılır. Hesablama maşını alman sualtı qayıqlarından 
göndərilən şifrələnmiş siqnalların (radioməlumatların) şifrələrinin açılmasında 
istifadə edilir. Elektron hesablama maşınının yaradılmasında informatika 
nəzəriyyəsinə səviyyəli tövsiyyələrini verən riyaziyyatçı Alan Tyurinqin böyük 
zəhməti olmuşdur. 

---

İ N F O R M A T İ K A 
____________________________________________________________ 
74 
Qovard Hatuvey Aygen 
1943-1944–cü illərdə Ç. Bebbicin ideyası 
əsasında ABŞ-da IBM şirkətinin müəssi-sələrinin 
birində işləyən, Qarvard universiteti-nin gənc 
alimi Qovard Aygen “Mark-1” adlı hesablama 
maşınını yaradır. Bu, proqramla işləyən ilk 
elektromexaniki 
hesablayıcı 
maşın 
idi. 
Hesablama maşını (kompüter) hər biri 23 ədəd 
onluq mərtəbədən ibarət olan 72 sözə malik idi. 
Hesablama maşınının köməyi ilə istənilən riyazı 
əməliyyatı 6 saniyə ərzində yerinə yetirmək 
olurdu. İnformasiyanın daxil və xaric edilməsi 
üçün perfolentdən istifadə edilirdi. 
 
“MARK-I” hesablama maşını 
 
Yaddaşı olan və programla idarə olunan universal kompüterlərin (Elektron 
Rəqəm Hesablama Maşınlarının) yaradılmasının nəzəri əsasları keçən əsrin 30-cu 
illərində AlanTyurinq (İngiltərə) və Emil Leon Post (ABŞ) tərəfindən inkişaf 
etdirilir. 

---