İnformatikanin əsaslari

4.5. Ədədlərin kompüterdə təqdimatı

1. 
   Ədədlərin qeyd edilmiş vergüllü formatda təqdimatı. Tam ədədlər kompüter yaddaşında qeyd edilmiş vergüllü formatda saxlanır. Bu halda yaddaş yuvalarının hər mərtəbəsinə ədədin bir mərtəbəsi uyğun gəlir və vergül təklik mərtəbədən sağda yerləşir.
   

Mənfi olmayan tam ədədin saxlanması üçün yaddaşda 8 bitlik bir yuva ayrılır.

Məsələn,
A₂ 11110000 ₂
ədədi yaddaşda aşağıdakı kimi saxlanır:

1

1

1

1

0

0

0

0

Mənfi olmayan tam ədədin maksimal qiyməti bütün yuvaların 1-lə dolduğu halda

alınır. n-mərtəbəli təqdimat üçün bu qiymət
²ⁿ olur. Bu halda operativ yaddaşda mənfi

olmayan tam ədədlərin yerləşə biləcəyi maksimal sayı 255 olacaqdır. Yəni, mənfi olmayan tam ədədlərin dəyişmə diapazonu 0-la 255 arasındadır. İşarə ilə birlikdə tam ədəd üçün yaddaşda 2 yuva ayrılır. Solda yerləşən ən yüksək mərtəbə işarə üçündür. Müsbət ədədin işarəsi 0, mənfininki 1 qəbul edilmişdir. Bu yerləşdirmə qaydasına ədədin düz kodu

deyilir. Məsələn, yerləşəcəkdir:
2002₁₀
11111010010₂
ədədi 2 yaddaş yuvasında aşağıdakı kimi

0

0

0

0

0

1

1

1

1

1

0

1

0

0

1

0

Bu halda müsbət ədədin maksimsl qiyməti ^A
₂n 1
¹ kimi hesablanacaqdır.

Mənfi ədədin təqdimatı üçün əlavə koddan istifadə edilir. Bu, çıxma əməlini toplama ilə əvəz edərək işi asanlaşdırır.
Məsələn, -2002 ədədi üçün əlavə kod aşağıdakı kimi təqdim edilir:

Modulun düz kodu	200210	0000011111010010
Tərs kod	İnvertləşdirmə	1111100000101101
	1 əlavə edilməsi	1111100000101101 +0000000000000001
Əlavə kod		1111100000101110

2. 
   Ədədlərin sürüşən vergüllü formatda təqdimatı. Qeyd edilmiş vergüllü format sadə olsa da məhduddur. Buna görə də sürüşən vergüllü təqdimat formatı daha geniş
   

^{tətbiq edilir. Bu formatda A ədədi} A
m qⁿ
kimi təqdim edilir ki, burada da: m - ədədin

mantissası, q – say sisteminin əsası, n - ədədin tərtibidir. Sürüşən vergüllü formatda ədədin normallaşdırılmış formasından istifadə edilir. Məsələn, 555,55 ədədinin normallaşdırılmış forması aşağıdakı kimidir:

555,55
0,55555
10^{3 Bu yazılışda 0,55555 - mantissa (m), 3 – tərtibdir (n).}

Sürüşən vergüllü formatda 1 qat dəqiqliyə malik olan ədəd 4 bayt, 2 qat dəqiqliyi olan isə 8 bayt yer tutur. Sürüşən vergüllü ədədin təqdimatı zamanı mantissanın işarəsi, tərtibin işarəsi, tərtibin özü və mantissanın özü üçün ayrıca yer ayrılır. Tərtib və onun işarəsi üçün 8 mərtəbə, mantissa və onun işarəsinə isə 24 mərtəbə ayrılır. Soldan sağa

tərtibin işarəsi, tərtib, mantissanın işarəsi və mantissa yerləşdirilir. Tərtibin maksimum qiyməti ^1111111₂ ¹²⁷₁₀ olduğundan, ədədin maksimal qiyməti

₂127
1,7014118346046923173168730371588 10³⁸
olacaqdır. Müsbət mantissanın

maksimal qiyməti:
₂23 _1
223
₂(10 2,3)
1000 ^2,3
₁₀(3 2,3)
10⁷
olacaqdır.

6.