Innovaciyalar ministirligi

2.2. Atmosfera hawasınıń tazalıǵın saqlaw
Ózbekstan Ekologiyalıq partiyası tárepinen atmosfera hawası pataslanıwınıń aldın alıw maqsetinde tómendegi eń zárúrli ilajlardı islep shıqqan:
Birinshiden, kóklemzarlastırılǵan aymaqlardı, ásirese qala hám avtomobil jolları shetinde jasıl aymaqlardı keńeytiw. Iri qalalar atrapında “jasıl qalqanlar” shólkemlestiriw;
Ekinshiden, janar maylar sapasın jáne de jaqsılaw hám de ekologiyalıq taza transport quralların kóbeytiw, sonday-aq keń jámiyetshilik ushın qolay bolǵan velosipet jolların shólkemlestiriw;
Úshinshiden, ekonomikanıń barlıq iskerlik tarawlarında jasıl, ekologiyalıq taza, energiya puxta texnologiyalardı engiziw, gónergen islep shıǵarıw kárxana-ların rekonstrukciya qılıw ;
Tórtinshiden, qayta tikleniwshi energiya dáreklerinen paydalanıwdı ámeliyatda nátiyjeli qollanıw;
Besinshiden, jańa qurılıp atırǵan úyler hám ımaratlardı energiya hám resurs materiallardan paydalanıp qurılısın támiyinlew;
Altınshıdan, atmosfera hawasına shıǵındılardı tiykarǵı bólegin shıǵarıwshı kóshpeli pataslantıratuǵın dereklerge salıstırǵanda, turaqlı dereklerge qollanılǵan ekonomikalıq mexanizmlerdi qóllaw jáne bulardı tiyisli nızam hám nızam astı hújjetlerinde sáwlelendiriw.
Hawanıń pataslanıwına qarsı gúrestiń eń jaqsı usıllarınan biri qalalardı, qorshaǵan ortalıqdı kókelemzarlastırıw bolıp tabıladı. Baǵ-baqsha, gúlzarlar, mádeniyat hám dem alıw baǵları, dem alıw orınları, terekzarlar, toǵaylar, kárxana-lar hám soǵan uqsas jaylardı abadanlastırıw bolıp tabıladı. Bulardıń hámmesi sanitariya–gigiyena hám estetik tárepten úlken áhmiyetke iye bolıp, qalanıń qurılıs - arxitektura kompleksine qosılıp, atmosfera hawasın qorǵawda júdá zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Jıllı hám quyashlı kúnlerde 1 gektar orındaǵı kók shóp hám terekler fotosin-tez processinde hawadan 220 - 280 kg karbonat angidridti ózlestirip, 180 - 220 kg erkin kislorod shıǵaradı yamasa boyı 25 metr keletuǵın, 80 - 100 jıl ómir kórgen bir tup qaraǵay teregi bir saatta 2 kg karbonat angidrid jutıp, 2 kg kislorod islep shıǵaradı. Bir gektar orındaǵı jasıl kók shóp bir saatta 200 adam nápes shıǵarǵanda payda bolatuǵın karbonat angidridti ózlestiredi. Sonday eken, jasıl ósimlikler hawanı karbonat angidridden tazalap, kislorod menen bayıtadı.
Jasıl ósimlikler qalalardıń mikroklimatın da jaqsılaydı. Terekler ıssı waqıt-larda atmosferaǵa kóp muǵdardaǵı suw puwı shıǵarıp, kunduz kúnleri hawanıń ızǵarlıǵın 20 - 30 % ke asıradı, temperaturanı bolsa, bir neshe dáreje páseytiredi.
Qalalardaǵı jasıl ósimliklerdiń taǵı bir zárúrli hám paydalı ózgesheligi, olar dawıs hám shawqımdı 20 % ke shekem jutadı (páseytiredi), terekler qánshelli tıǵız bolsa, shawqımdı sonsha kóp jutadı. Dem alıw orınları, baǵlar, qıyabanlar insan organizmine unamlı tásir kórsetedi. Nervlardı tınıshlantıradı, jumıs qábiletin asıradı. Sonday etip, taza hawa adamlardıń den sawlıǵına unamlı tásir kórsetip, organizmniń túrli keselliklerge qarsılıǵın asıradı. Mámleketimizdiń turaqlı rawajlanıwı, Ana tábiyattı asıraw, ekologiya hám xalıq den sawlıǵın saqlaw menen baylanıslı aktual mashqalalardı sheshiw hám de keleshek áwladlardıń taza ortalıqta jasaw huqıqına kepillik beriw bárshemizdiń múqaddes minnetimiz ekenligin umıtpawımız kerek.