Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning iqtisodiyot tarmoqlaridagi asosiy ko'rsatkichlari hajmi
Ko‘rsatkichlar
|
2000 y.
|
2005 y.
|
2010 y.
|
2015 y.
|
2020 y.
|
2021 y.
|
2022 y.
|
Sanoat (mlrd so 'm)
|
244,0
|
1104,8
|
10132,9
|
39643,5
|
103020,8
|
121719,2
|
142611,7
|
Qurilish (mlrd so'm)
|
149,0
|
739,2
|
4163,2
|
16954,0
|
63866,6
|
77762,0
|
93620,8
|
Bandlik (ming kishi)
|
4467,1
|
6602,5
|
8643,9
|
10170,4
|
9865,7
|
10070,7
|
10222,9
|
Eksport (mln AQSH dol)
|
334,3
|
325,8
|
1782,8
|
3377,7
|
3100,9
|
3711,2
|
5696,2
|
Import (mln.AQSH.dol)
|
672,1
|
1379,9
|
3287,9
|
5523,1
|
10943,3
|
12389,0
|
15154,1
|
Savdo (mlrd.so'm)
|
760,3
|
4918,9
|
18616,1
|
61972,3
|
164106,1
|
204787,4
|
253573,4
|
Qishloq, o’rmon va baliq xojaligi (mlrd.som)
|
1021,0
|
5019,7
|
31900,4
|
101197,5
|
253238,2
|
307280,2
|
347222,0
|
Xizmatlar (mlrd.so'm)
|
x
|
x
|
15214,1
|
47269,6
|
114052,7
|
144812,7
|
173157,7
|
Yuk tashish (mln. tonna)
|
46,8
|
156,8
|
255,2
|
472,8
|
638,9
|
678,9
|
588,1
|
Yo'lovchi aylanmasi (mln.pass.km)
|
10181,9
|
29971,5
|
67874,1
|
99872,8
|
107766,7
|
114681,5
|
123882,5
|
O’zbekistonda ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini barpo etishning asosiy maqsadlaridan biri mamlakatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik shakllarini ustuvor rivojlantirishdan iborat. Bu maqsadni amalga oshirish uchun iqtisodiy islohotlar o’tkazildi, uning rolini oshirish uchun yirik institutsional asoslar yaratildi. Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish va uni kafolatlovchi huquqiy-me’yoriy hujjatlar, tadbirkorlarga ko’maklashuvchi nodavlat tashkilotlar, korxonalar shular jumlasiga kiradi. O’zbekistonda xususiy tadbirkorlik va kichik biznes korxonalari majmuini tashkil etish muvaffaqiyatli bormoqda. Jumladan, sanoat tarmog’ida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tomonidan 2000 yilda 244,0 mlrd. so’mlik mahsulot yaratilgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2022 yilga kelib 142611,7 so’mni tashkil etdi
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ulushi
Ko‘rsatkichlar
|
2000 y.
|
2005 y.
|
2010 y.
|
2015 y.
|
2020 y.
|
2021 y.
|
2022 y.
|
YalM
|
31,0
|
38,2
|
60,8
|
64,6
|
55,7
|
54,9
|
51,8
|
Sanoat
|
12,9
|
10,0
|
26,6
|
40,6
|
27,9
|
27,0
|
25,9
|
Qurilish
|
38,4
|
50,9
|
52,5
|
66,7
|
72,5
|
72,4
|
71,6
|
Bandlik
|
49,7
|
64,8
|
74,3
|
77,9
|
74,5
|
74,4
|
74,4
|
Eksport
|
10,2
|
6,0
|
13,7
|
27,0
|
20,5
|
22,3
|
29,5
|
Import
|
22,8
|
33,7
|
35,8
|
44,5
|
51,7
|
48,7
|
49,4
|
Mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik davlat va jamiyatimiz rivojida alohida o’rin egallaydi. Bugungi kunda biz bu sohani rivojlantirmasdan turib iqtisodiyotimizning kelajagini ta’minlay olmaymiz. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasi ichki bozorimizni raqobatdosh va sifatli mahsulotlar bilan to’ldirishda, aholini ish bilan ta’minlash va shu asnoda ularning munosib daromad topishi, farovonligining oshib borishiga erishishda eng asosiy omillardan biri hisoblanadi hamda jamiyatimizning ijtimoiy-siyosiy tayanchi va poydevori bo’lgan mulkdorlar sinfining, ya’ni o’rta sinfning shakllanishi va mustahkamlanishini ta’minlaydi. SHuningdek, bu soha hozirda jamiyatimizdagi ijtimoiy va siyosiy barqarorlikning kafolati va tayanchiga, yurtimizni taraqqiyot yo’lidan faol harakatlantiradigan kuchga aylanib bormoqda. Jumladan, aholi bandligi sohasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ulushi 2000 yilda 49,7 foizni egallagan bo’lsa, 2022 yilga kelib 74,4 foizga yetdi
Namangan viloyatining mehnat resurslari va ishsizlik darajasi
Yillar
|
Mehnat resurslari, ming kishi
| | | |
Ishsizlik darajasi, foizda
| | |
Iqtisodiy faol aholi soni
|
O’sish sur’ati, foizda
|
Iqtisodiyotda bandlar soni
|
O’sish sur’ati, foizda
| |
2000
|
611,9
|
103,0
|
609,0
|
102,9
|
0,5
|
2001
|
622,2
|
101,7
|
620,2
|
101,8
|
0,3
|
2002
|
636,3
|
102,3
|
634,4
|
102,3
|
0,3
|
2003
|
655,4
|
103,0
|
652,6
|
102,9
|
0,4
|
2004
|
675,3
|
103,0
|
673,2
|
103,2
|
0,3
|
2005
|
696,3
|
103,1
|
693,7
|
103,0
|
0,4
|
2006
|
718,3
|
103,2
|
716,0
|
103,2
|
0,3
|
2007
|
784,7
|
109,2
|
738,0
|
103,1
|
6,0
|
2008
|
809,9
|
103,2
|
763,2
|
103,4
|
5,8
|
2009
|
834,0
|
103,0
|
788,9
|
103,4
|
5,4
|
2010
|
866,0
|
103,8
|
815,3
|
103,3
|
5,9
|
2011
|
890,2
|
102,8
|
841,7
|
103,2
|
5,4
|
2012
|
921,1
|
103,5
|
872,1
|
103,6
|
5,3
|
2013
|
953,1
|
103,5
|
903,5
|
103,6
|
5,2
|
2014
|
989,5
|
103,8
|
937,3
|
103,7
|
5,3
|
2015
|
1022,1
|
103,3
|
968,8
|
103,4
|
5,2
|
2016
|
1057,9
|
103,5
|
1001,4
|
103,4
|
5,3
|
2017
|
1099,0
|
103,9
|
1034,9
|
103,3
|
5,8
|
2018
|
1139,2
|
103,7
|
1070,7
|
103,5
|
6,0
|
2019
|
1174,1
|
103,1
|
1098,2
|
102,6
|
6,5
|
2020
|
1204,6
|
102,6
|
1156,5
|
105,3
|
4,0
|
YAKUNIY XULOSA
Tadqiqot natijalarida quyidagi ilmiy xulosalarga kelindi:
- Har qanday mamlakatning iqtisodiy salohiyatida kichik biznesning roli g’oyatda kattadir. Boshqacha qilib aytganda, u davlatning muvaffaqiyatli rivojlanishi va gullab-yashnashining garovidir. SHuning uchun O’zbekistonda kichik biznes, yakka tartibdagi tadbirkorlik, fermer va dehqon xo’jaliklari rivojlanishini rag’batlantirishga katta e’tibor qaratilgan. Ko’pgina xorijiy mamlakatlarda kichik biznesning vujudga kelishi va muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi davlat yordami vositasida ta’minlanadi. Ularda bu ishda juda katta ijobiy tajriba to’plangan bo’lib, undan bizning sharoitlarimiz va xususiyatlarimizni hisobga olgan holda foydalanish mumkin.
- Tadbirkorlik funktsiyalarini aniqlashning asosiy mezoni bo’lib uning faoliyati natijasi hisoblanishi kerak Ushbu mezonga asoslanib biz tadbirkorlikning asosiy funktsiyasi bu – jamiyatning doimo o’sib, shakllanib boruvchi tovarlar va xizmatlarga bo’lgan ehtiyojlarini qondirishdan iborat. Tadbirkorlikning ushbu asosiy funktsiyasi uning boshqa funktsiyalari, ya’ni tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish yangi ish o’rinlari yaratish, byudjetning daromad qismini ko’paytirish va boshqalar bilan bog’liq.
- Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning globallashuv va xalqaro iqtisodiy integratsiya jarayonlari kuchayishi sharoitida mavqei oshib borishini quyidagi omillar bilan izohlash mumkin.
Dostları ilə paylaş: |
