İnsan hüquqlari üZRƏ avropa məHKƏMƏSİ Birinci bölmə Rantsev Kiprə və Rusiyaya qarşı

B. Məhkəmənin qiymətləndirməsi

1. Hazırkı işdə azadlıqdan məhrum olunmanın mövcudluğu

314. Məhkəmə xatırladır ki, “azadlıq hüququnu” bəyan etməklə, Konvensiyanın 5-ci maddəsinin 1-ci bəndi şəxsin fiziki azadlığını nəzərdə tutur və onun məqsədi heç kəsin özbaşına tərzdə azadlıqdan məhrum edilməməsini təmin etməkdən ibarətdir. Konvensiyanın 5-ci maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən azadlıqdan məhrum edilmənin əhatəsinə düşmək üçün hərəkət etmək üzərində kifayət qədər ciddi məhdudiyyətlərlə yalnız 4 saylı Protokolun 2-ci maddəsinə aid olan azadlığın sadəcə məhdudlaşdırılması arasında fərq xarakter və ya mahiyyətdən deyil, məhz dərəcə və ya intensivlikdən asılıdır (bax, Quzzardi İtaliyaya qarşı, 06 noyabr 1980-ci il tarixli qərar, A Seriyaları, № 39, § 93). Konvensiyanın 5-ci maddəsinin mənasında şəxsin “azadlıqdan məhrum” olunub-olunmamasının müəyyən edilməsi üçün başlanğıc məqamı onun konkret vəziyyəti olmalı və növü, davamiyyəti, nəticələri və sözügedən tədbirin tətbiqi tərzi kimi meyarların bütün dairəsi nəzərə alınmalıdır (baxın, Enqel və digərləri Niderlanda qarşı, 08 iyun 1976-cı il, §§ 58-59, A Seriyaları, № 22; yuxarıda qeyd olunmuş Quzzardi işi, § 92; və Riera Blum və digərləri İspaniyaya qarşı, № 37680/97, § 28, İHAM 1999-VII).

315. Hazırkı işdə Məhkəmə qeyd edir ki, xanım Rantseva təxminən bir saat ərzində həbsdə saxlanıldığı polis idarəsinə M.A. tərəfindən aparılmışdır. Sübut yoxdur ki, xanım Rantseva həbsdə olmasının səbəbi barədə məlumatlandırılmışdır; həqiqətən, Məhkəmənin yuxarıda qeyd etdiyi kimi (baxın, yuxarıda 297-ci paraqraf) elə bir qeyd yoxdur ki, polis idarəsində olduğu müddətdə o, polis tərəfindən dindirilmişdir. Polisin xanım Rantsevanın immiqrasiya statusunun səhv olmadığı və onun davamlı həbsinə əsasların olmaması qənaətinə gəlməsi faktına baxmayaraq, o, dərhal azad olunmamışdır. Əvəzində, Əcnəbilər və İmmiqrasiya Xidmətində (ƏİPX) növbədə olan şəxsin tələbinə əsasən polis M.A.-ya telefonla zəng etmiş və tələb etmişdir ki, onu götürsün və əlavə araşdırma üçün səhər saat 7-də onu ƏİPX-ə gətirsin. M.A.-ya məlumat verilib ki, xanım Rantsevanı götürmədiyi halda, ona getməyə icazə verilə bilər. M.A. gələnədək xanım Rantseva polis idarəsində həbsdə olmuş və sonradan onun saxlanılmasına verilmişdir (baxın, yuxarıda 20-ci paraqraf).

316. M.P.-nin mənzilində xanım Rantsevanın sonrakı qalmasını əhatə edən faktlar aydın deyil. M.A. polisə verdiyi şahid ifadəsində danıb ki, xanım Rantseva iradəsinə zidd olaraq mənzildə saxlanılmış və təkid etmişdir ki, o, getməyə sərbəst olmuşdur (baxın, yuxarıda 21-ci paraqraf). Ərizəçi iddia edir ki, xanım Rantseva yataq otağında bağlanmış və buna görə, balkondan qaçmağa cəhd etməyə məcbur edilmişdir. Məhkəmə qeyd edir ki, xanım Rantseva qaçmağa oxşar cəhddə mənzilin balkonundan düşərək ölmüşdür (baxın, yuxarıda 41-ci paraqraf). Güman etməyə əsas vardır ki, o, həmin mənzildə qonaq olub istənilən vaxt getməyə sərbəst olduğu halda, sadəcə olaraq giriş qapısından mənzili tərk edərdi (baxın, Stork Almaniyaya qarşı, № 61603/00, §§ 76-78, İHAM 2005-V). Müvafiq olaraq, Məhkəmə hesab edir ki, xanım Rantseva özünün azad iradəsi ilə mənzildə qalmamışdır.

317. İddia olunan həbs bütövlükdə təxminən iki saat davam etmişdir. Qısa müddət olsa belə, Məhkəmə həbsin ciddi xarakterini və nəticələrini vurğulayır və xatırladır ki, Konvensiyanın 5-ci maddəsinin 1-ci bəndinin mənasında faktlar azadlıqdan məhrum etməyə dəlalət etdikdə, həbsin nisbətən qısa müddəti bu qənaətə təsir etmir (baxın,Yarvinen Finlandiyaya qarşı, №30408/96, Komissiyanın 15 yanvar 1998-ci il tarixli qərardadı; və polisə aparılmasının, axtarışa məruz qalmasının və təxminən bir saat ərzində kamerada müvəqqəti saxlanılmasının Konvensiyanın 5-ci maddəsinin məqsədləri üçün azadlıqdan məhrum etməni təşkil edən kimi qiymətləndirildiyi Novotka Slovakiyaya qarşı(qərardad), № 47244/99, 04 noyabr 2003-cü il).

318. Müvafiq olaraq, Məhkəmə hesab edir ki, xanım Rantsevanın polis idarəsində həbsi və mənzilə sonrakı aparılması və orada saxlanılması Konvensiyanın 5-ci maddəsinin mənasında azadlıqdan məhrum etməni təşkil edir.