"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"


mestic)  links  bringing  the  energy  to  the  final  consumer



Yüklə 8,12 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/78
tarix15.10.2019
ölçüsü8,12 Mb.
#29353
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   78
Conferance Book Economy.(3)


mestic)  links  bringing  the  energy  to  the  final  consumer.  The  ways  energy  supply  disruptions 

mainly consist of equipment malfunctions, system design flaws, operator errors,  malicious computer 

activities, deficient market and regulatory frameworks, corporate financial problems, labor actions, se-

vere  weather  and  natural  events,  aggressive  acts  (e.g.  war,  terrorism  and  sabotage),  and  geopolitical 

disruptions. But in practice, the most worrisome disruptions or potential disruptions are those linked 

to:  1)  extreme  weather  events;  2)  mismatched  electricity  supply  and  demand;  3)  regulatory  failures; 

and 4) concentration of oil and gas resources only in certain regions of the world [4]. Currently 

the last reason of disruption of energy supply is widely misused by certain energy supplier countries 

for the sake of some geopolitics motivations.  That’s why the current world system of energy supply 

and use is rather unsustainable. Moreover, it is insecure and unreliable, because of the heavy dependence 

on conventional oil (e.a. 

crude oil)

, coming from limited reserves concentrated in politically volatile 

regions, and the inadequate capacity and maintenance of the network infrastructures for delivering gas 

and  electricity.  Insecure  energy  supplies  inhibit  development  by  raising  energy  costs  and 

imposing expensive (sometimes life threatening) cuts in services when disruptions actually occur.  

 On  the  other  hands,  nowadays  the  problem  of  optimization  of  energy  consumption  has  two 

main vectors. First of all it’s a problem of inefficient, wasteful consumption of energy in production 

and  personal  consumption  that  conducts  to  exhaustion  of  non-renewable  resources  and  excessive 

environmental  pollution.  The  second  and  important  problem  is  extremely  different  gaps  in 

consumption  levels  over  the  countries,  regions  and  even  civilizations.  The  last  issue  becomes  much 

more essential if we consider climatic, technological, socio-economic, civilization differences between 

regions [5]. In this regard, it has huge importance to provide uniform, sufficient diversified supply of 

energy  resources  for  all  regions  in  the  world  in  order  to  create  an  equal  energy  conditions  in 

overcoming of global challenges and problems in the context of sustainable global development, and 

also for mobilization and involving of all countries, stakeholders for the solution of these global tasks 

of humanity.  

Thus, taking into account above mentioned issues, the “Southern Gas Corridor” (SGC) project 

that  is  actively  realizing  by  the  Republic  of  Azerbaijan  could  be  considered  as  a  key  part  of  energy 

security Azerbaijan, Georgia, Turkey and some European Union countries. 

Regarding  EU  countries,  nowadays,  many  countries  in  Central  and  South  East  Europe  are 

strongly  dependent  on  a  single  supplier  for  natural  gas.  And  in  order  to  facilitate  diversification  of 

their supplies, the SGC aims to expand infrastructure that can bring gas to the EU from the Caspian 

Basin, Central Asia, the Middle East, and the Eastern Mediterranean Basin.  

According to the project capacity figures, initially, approximately 10 billion cubic meters (bcm) 

of  gas  will  flow  along  this  route  when  it  opens  in  2019/2020.  Given  the  potential  supplies  from  the 

Caspian Region, the Middle East, and the East Mediterranean however, the EU aims to increase this to 



THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

50  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

100 bcm of gas per year in the future. In fact, SGC is a combination of four different energy projects: 

the  offshore  development  of  the  Shah  Deniz  Phase  2  gas;  the  expansion  of  the  South  Caucasus 

pipeline  from  Azerbaijan  through  Georgia  and  into  Turkey;  the  construction  of  the  Trans-Anatolian 

Pipeline  (TANAP)  across Turkey;  and  the  construction  of  the  Trans-Adriatic  Pipeline  (TAP),  which 

will connect to TANAP and transport natural gas to Greece, Bulgaria, Albania, and Italy. The current 

South Caucasus pipeline, fueled by the Shah Deniz oil field in offshore Azerbaijan, provides 8.6 bcm 

of  natural  gas  a  year  to  Azerbaijan,  Georgia,  and  Turkey.  Shah  Deniz  phase  2  has  the  potential  to 

provide an additional 16 billion cubic meters of natural gas to the four European countries served by 

TAP.  The  final  investment  decision  for  the  second  phase  of  the  Shah  Deniz  project  was  made  in 

December of 2013, and the construction of this second phase is underway. Even with the connection 

of 3 pipelines in the Southern Corridor sending natural gas to Europe, challenges remain.  

First  of  all,  in  order  to  understand  the  EU  position  vis-a-vis  SGS  project,  let’s  look  at  the 

prehistory of the issue. EU is one the leading consumers of energy resources in the world. It consumes 

1,825  mln  ton  oil  equivalents,  which  makes  up  16%  of  the  global  energy  mix.  The  EU  economy  is 

based  on  crude  oil  and  natural  gas,  however  in  some  member  states,  such  as  France  or  Sweden, 

nuclear power is a significant source of energy generation. According the International Energy Agency 

nowadays the EU consumes around 535 bcm of gas, and after 15 years this may increase to 600 bcm. 

Natural  gas  for  Europe  has  been  traditionally  supplied  from  Northern  and  Central  Europe,  and 

increasingly  through  Turkey  to  the  South.  But  regional  energy  security  vulnerability  exacerbated  by 

some local, regional conflicts (f.e. such as with involvement of Russia and Ukraine etc), as well as by 

decrease  in  supply  of  some  traditional  partners  such  as  Netherlands  (the  plans  to  close  some 

production  projects  because  of  the  recent  earthquake  in  offshore).  The  mentioned  factors  and 

particularly the conflict are envisaged as a serious threat to the energy security of EU coupled with the 

economic  sanctions  of  western  countries  to  Russia.  As  six of  EU  members  (Germany,  Austria,  Italy 

etc)  imported  100%  and  9  countries  imported  40%  of  their  natural  gas  from  Russia.  So  looking  for 

new different energy suppliers to Europe from various regions, and through new routes, is an issue of 

the  highest  priority,  particularly  when  demand  for  this  resource  will  be  increased  up  600  bcm  next 

year.  So  the  geopolitical  situation in  EU  necessities  new  approaches in  energy  diversification  of  the 

continent,  as is the case with the Southern Gas Corridor. If we look at the EU position regarding SGC

we could affirm that EU actions for expanding the Southern Gas Corridor 

include [6]: 

 

keeping  the  infrastructure  projects  needed  for  the  Corridor  on  the  EU's  list  of 



projects  of 

common  interest.

 These  are  projects  which  can  benefit  from  streamlined  permitting  process,  receive 

preferential regulatory treatment, and may apply for EU funding from the 

Connecting Europe Facility 

 



cooperating  closely  with gas  suppliers in  the  region  including  Azerbaijan,  Iraq  and 

Turkmenistan 

 

cooperating closely with transit countries including Azerbaijan, Georgia and Turkey 



 

negotiating  with  Azerbaijan  and  Turkmenistan  on  a  Trans-Caspian  pipeline  to  transport  gas 



across the Caspian Sea. 

  Moreover, as it’s described in the EU Energy Diplomacy Action Plan: “foreign policy should 

give particular priority to partners and initiatives crucial to EU efforts to strengthen the diversification 

of  EU  energy  sources,  supplies  and  routes,  as  identified  in  the  Energy  Union  Communication,  in 

particular  in  our  neighborhoods  (e.g.  the  Southern  Gas  Corridor),  the  Euro-Mediterranean  energy 

cooperation,  the  East  Mediterranean  region,  Energy  Community  ([7]).  This  project  will  certainly 

influence positively the development of inclusive economics of such countries as Greece, Albania etc.  

Regarding  other  countries,  with  implementation  of  SGC  project  Azerbaijan  and  Turkey  are 

going to become significant players who will manage to strengthen their position in the relations with 

EU and other key actors in the world energy market. Talking about the role of SGC to the sustainable 

development  of  the  whole  Caspian  Basin  that  embraces  the  territories  of  Azerbaijan,  Kazakhstan, 

Turkmenistan,  and  Georgia,  as,  an  important  transit route  direction  (not  taking  into  consideration  of 

Russia and Iran), first of all let’s make some comparative analysis on total oil and gas reserves of the 

region.  It  varies  widely,  as  many  experts  speculate  that  only  a  fraction  of  the  hydrocarbon  deposits 

have  actually  been  found.  To  put  these  figures  in  perspective,  the  proven  oil  reserves  of  the  entire 

region (Kashagan fields in Kazakhstan and gas the Shah Deniz field of Azerbaijan) are under a third of 

those  for  Iran  or  Iraq,  the  proven  gas  reserves  are  about  half  as  much  as  Qatar's.  If  one  considers, 


THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

51  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

however, possible reserves, the totals become far more impressive, comparable (at the high end) to the 

proven  reserves  of  Saudi  Arabia  or  the  proven  reserves  of  Iran  and  Iraq  combined.  As  for  gas, 

Turkmenistan's total possible reserves equal the proven reserves of Saudi Arabia, and the total possible 

reserves for the region as a whole equal the proven reserves of Saudi Arabia, Iraq, and the United Arab 

Emirates  combined.  Clearly,  some  early  pronouncements  of  a  “new  Persian  Gulf”  might  have  been 

exaggerated, but, considering that potential oil reserves (1.5 trillion bcm of gas and 6.8 billion barrels 

of oil) are more than the proven reserves of Venezuela, Nigeria, Libya, and Norway combined ([8,9]).  

Competition over energy reserves in the Caspian Basin has been going between main political 

actors  (Russia,  US,  China  and  EU)  for  many  years.  Iran  is  also  an  important  player  if  not  main, 

although  it  has  been  hobbled  on  the  following  account:  its  failure  to  settle  the  legal  status  of  the 

Caspian  (blamed  by  the  Iranians  on  the  Russians)  has  limited  off-shore  Iranian  exploration.  The 

dynamics of energy rivalry in the region depends upon a number of factors, including security issues, 

global  energy  demand,  domestic  politics  within  the  region,  and the  strategies  of  external  actors.  But 

the  analysis  of  this  rivalry  proves  no  outside  power  has  been  able  to  establish  overwhelming 

dominance in the region (12-14). Instead, the competition among external actors has given local states 

significant freedom to maneuver.  

Thus,  SGC  gives  the  Caspian  Basin  countries  a  unique  chance  to  neutralize  any  serious 

geopolitical  risks  from  the  relevant  political  actors  and  to  get  all  the  necessary  conditions  for 

sustainable development for the long period.    

In  addition,  after  lifting  all  international  sanctions  against  Iran,  this  project  offers  a  huge 

potential to official Tehran to enlarge its presence in European energy-market by joining to SGC and 

to upgrade its whole ecosystem, as well as to attract foreign investments (particularly from EU) to its 

rapidly developing economy. 

As  regards Turkey,  besides  the  fact  that  the Trans-Anatolian  gas  pipeline  (TANAP)  as  one  of 

the  main  parts  of  the  SGC  making  this  country  an  important  gas-hub  in  the  region,  these  projects 

stipulate an integration of the Turkish energy market with the EU, especially development in accession 

negotiations, the opening of Energy Chapter, and regional cooperation and integration in the Energy 

Community  and  the  Mediterranean.  It  was  clearly  stated  at  the  meeting  of  EU  Commissioner  for 

Climate Action and Energy Miguel Arias Cañete and Minister Albayrak on January 2016 that closer 

energy cooperation between EU-Turkey (e.g. SGC) ([11-12]) and the necessity to focus on such issues 

as  energy  efficiency  and  renewable,  climate  change  and  follow-up  on  COP  21,  gas  markets  and 

interconnections that were among the key instruments of sustainable development of each country. 

The transportation capacity of SGC will be raised till 23 bcm by 2023 and 31 bcm by 2026 that 

will  give  a  huge  impact  to  the  ecosystem,  sustainable  development  of  the  whole  region.  SGC  is  an 

outcome of successful energy diplomacy of the Republic of Azerbaijan. As it’s argued in the current 

paper the SGC project has a huge impact to the sustainable development of Azerbaijan and the whole 

Caspian Basin region and EU by promotion of energy security aspects. These sustainable development 

principles in Azerbaijan are broadly reflected in the development concept “Azerbaijan 2020: Future 

Vision” approved in 2012 by the President Ilham Aliyev (par-graphs 3, 12) and our country is steadily 

realizing  all  steps  in  order  to  achieve  the  goals  of  this  concept.  By  the  way  on  March  18,  2016 

Southern  Gas  Corridor  Company  (Cənub  Qaz  Dəhlizi  QSC)  which  has  been  rated  BB++  by  the 

relevant raiting agencies, placed 10-year $1bn Eurobonds, yielding 6,875%. US and English investors 

showed an extremely high interest for the company's Eurobonds and this fact proves once more a high 

importance of SGC in the world energy market.  

 

REFERENCES: 

1. 


U.K.Ələkbərov, Davamlı inkişaf və ekoloji sivilizasiyanın əsasları. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı, 2013, 214 s. 

2. 


http://www.scs.gov.az/userfiles/files/1_3_7_Azerbaycan2020.pdf 

3. 


http://stephenschneider.stanford.edu/Publications/PDF_Papers/AESR2003.pdf  

4. 


http://www.oecd.org/greengrowth/38509686.pdf_ 

5. 


N.İ.Nazarbayev,  Global  energy-ecological  strategy  for  sustainable  development  in  the  XXI  ,  (scientific  vision). 

Moscow, Economics, 2011.-54s.   

6. 

https://ec.europa.eu/energy/en/topics/imports-and-secure-supplies/gas-and-oil-supply-routes  



7. 

http://europeanmemoranda.cabinetoffice.gov.uk/files/2015/07/Unnumbered_Doc_EU_Energy_Diplomacy_Action_Pla

n_(29860).pdf  

8. 


http://www.eia.gov/emeu/cabs/Caspian/images/Caspian_balances.pdf   

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

52  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

9. 


M.B.Olcott, Pipelines and Pipe Dreams: Energy Development and Caspian Society,” Journal of International Affairs

vol. 53 (Fall 1999): 305–323. 

10.  Y.N.Zabortseva, From the ‘forgotten region’ to the ‘great game’ region: On the development of geopolitics in Central 

Asia, Journal of Eurasian Studies 3(2) 2012: 168–176. 

11.  http://www.pubaffairsbruxelles.eu/energy-diplomacy-eu-and-turkey-to-intensify-energy-relations-at-high-level-energy-

dialogue-in-istanbul-european-commission-daily-news/ 

12. 

F.D.Humbatov, Energy diplomacy in modern international relations, 2018, 356 pp.



 

 

 



 

TRİLEMMA HİPOTEZİ VE ONUN PARA POLİTİKASI                    

AÇISINDAN ÖNEMİ 

 

Fərid CƏBİYEV

 

Bakı Mühəndislik Universiteti 

fcebiyev@beu.edu.az 

 

Cevat GERNİ 

Doğuş Universiteti 

cgerni@dogus.edu.tr 

 

Kerem KARABULUT

 

Atatürk Universiteti 



kerem@atauni.edu.tr

 

 

ÖZET 

Ülke ekonomilerinin son derece entegre ve pazarların bir-birinden bağımlı olduğu modern dünyada, özel-

likle ekonomik sorunlar bağlamında devletlerin ülke ekonomilerini kontrol etmeleri çok karmaşık bir konu hali-

ne  gelmiştir. Tarihe bakıldığında, parasal rejimlerin aniden sona erdiği durumlardan en önemlisi olan Bretton-

Woods sisteminin 1970'lerin başlarında dağılmasının 1980-1990 yılları arasında gelişmekte olan bir çok ülkeler-

de mali krizlere neden olduğu ve böyle bir ani rejim çöküşünün her zaman krizleri ve bazı finansal sorunları da 

beraberinde getirdiği görülmektedir. Önceki parasal rejimlerin yerini hangi uluslarası sistem veya rejim alırsa alsın 

ülkelerin karşılaştıkları üç politika hedefinden (döviz kuru istikrarı, parasal bağımsızlık ve finansal entegrasyon) 

her birini hangi düzeyde ve hangi birleşim ile elde edebileceği temel sorun olarak kalmıştır. Bu, açık makropolitik 

yönetimi dikte eden, temeli Kanadalı iktisatçı, Nobel Ödüllü Robert Mundell ve İngiliz iktisatçı ve devlet adamı 

Marcus  Fleming  tarafından  geliştirilen  trilemma  hipotezidir.  Hipotez  ülkelerin  bireysel  olarak  bu  üç  politika 

bileşimiden tam olarak sadece ikisini tercih edebileceğini yani, aynı anda bunlardan sadece ikisine tam şekilde 

ulaşılabileceğini öngörmektedir. Alternatif olarak, ülkeler üç politika hedefinden her birine orta düzeyde ulaşım 

imkanı sağlayabilmektedirler. Bu çalışmada trilemma hipotezi teorik olarak incelenmiş ve onun para politikası 

açısından önemine yer verilmiştir. 

Anahtar kelimeler:  trilemma hipotezi, döviz kuru istikrarı, bağımsız para politikası, finansal entegrasyon 

TRILEMMA HYPOTHESIS AND ITS IMPORTANCE FROM MONETARY POLICY POINT 

ABSTRACT 

In the modern world, where the economies of the countries are highly integrated and dependent on one-

on-one  markets,  it  has become a very complex issue  for governments to control their economies, especially in 

the context of economic problems. Historically, the breakdown of the Bretton-Woods system, is one of the most 

important cases in which monetary regimes ended suddenly, caused financial crises in many developing countries 

between 1980 and 1990, and such a sudden regime collapse always accompanied by crises and some  financial 

problems. The main problem remains as to what level and with which combination of the three policy objectives 

(exchange rate stability, monetary independence and financial integration) that the countries face, regardless of 

which  international  system  or  regime  they  take,  replaces  the  previous  monetary  regimes.  This  is  the  trilemma 

hypothesis  that  dictates  open  macropolitical  management,  developed  by  the  Canadian  economist,  Nobel  Prize 

winner Robert Mundell and the English economist and statesman Marcus Fleming. The hypothesis predicts that 

countries can only choose exactly two of these three policy combinations, that is, only two of them can be reached 

at the same time. Alternatively, countries can provide moderate access to each of the three policy objectives. In 

this study, the trilemma hypothesis is theoretically examined and its importance for monetary policy is given. 



Keywords: trilemma hypothesis, exchange rate stability, monetary independence, financial integration

 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

53  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Giriş 

Her  bir  ülkenin  döviz  kuru  rejimi,  para  politikaları  ve  sermaye  akımlarının  açıklık  oranının 

öğrenilmesi,  o  ülkenin  ekonomisinin  araştırılması  ve  sonuçların  doğru  yorumlanması  açısından 

önemlidir.  Döviz  kuru  rejiminin  para  politikası  üzerindeki  etkisinin  ampirik  olarak  ifadesi  oldukça 

karmaşıktır. Fakat buna rağmen, teorik tahmini için genel bir görüş vardır. Birçok araştırmacı, örneğin 

Shambaugh,  Mojon  ve  Svenson  döviz  kuru  rejimlerini  ve  para  politikası  üzerindeki  etkilerini 

öğrenmeye çalışmışlardır. Bu çalışmalarda, döviz kuru rejiminin türünü niteleyen veritabanı analizleri 

ve kodlama sistemleri kullanılmıştır. Ampirik çalışmaların büyük kısmı Robert Mundell'in araştırması 

baz  alınarak  yürütülmüştür.  Mundell  sabit  döviz  kuru  rejiminde  para  politikasının  gelir  düzeyini 

devamlı  olarak  etkilemiyeceği  fikrini  savunmuştur.  Mishkin    sermaye  piyasasının  açık  olduğu  bir 

ülkede  döviz  kuru  üzerinde  sabitlenen  faiz  oranlarının  baz  olarak  ele  alınan  ülkenin faiz  oranlarıyla 

yakından  ilişkili  olduğunu  doğrulamaktadır  [1].  Bu  nedenle,  ulusal  para  birimini  başka  bir  ülkenin 

para  birimine  sabitleyen  ülke,  iç  şoklara  tepki  vermek  için  para  politikasını  kullanma  fırsatını 

kaybetmektedir. 



Trilemma hipotezi 

Ekonomideki üçlü açmaz (trilemma) hipotezine göre, serbest sermaye hareketliliği, sabit döviz 

kuru  ve  bağımsız  bir  para  politikası  aynı  anda  uygulanamaz.  Eğer  bir  ekonomide  serbest  sermaye 

hareketliliğine izin veriliyorsa ve ekonomide sabit döviz kuru rejimi uygulanıyorsa o zaman bağımsız 

para  politikası  uygulamak  imkansızdır.  Eğer  bir  ekonomide  sermaye  hareketleri  denetim  altındaysa 

sabit döviz kuru rejimi tercih edilebileceği gibi bağımsız para politikası da tercih edilebilir [4]. 

Şekil 1`de bağımsız para politikası, kur istikrarı ve sermaye hareketleri serbestliğini ifade eden 

üçgenin üç tarafı potansiyel olarak politika hedeflerini göstermektedir. Oysa, üçgenin her üç tarafına 

aynı  anda  ulaşmak  mümkün  değildir.  Üçgenin  köşelerinden  sadece  ikisinin  tercih  edilmesi,  üçüncü 

köşede  belirtilen  başka  bir  amaçtan  vazgeçilmesi  anlamına  gelmektedir.  Üç  amaçtan  ikisinin  tercih 

edilmesiyle, vazgeçilen üçüncü amaç üçgenin kenarlarında gösterilmektedir. Örneğin, para politikası 

oluşturmada  takdir  haklarının  olmasını  ve  kurlarda  istikrarı  öncelikli  amaç  olarak  belirleyen 

hükümetler,  sermaye  hareketleri  serbestliğinden  vazgeçmelidir  (sermaye  kontrolü)  [9].  Bu  politika 

1980'lerin ortalarında ve sonlarında gelişmekte olan ülkelerin çoğu tarafından tercih edilmiştir. Ülkeler 

bağımsız  para  politikası  ve  sermaye  hareketliliğinin  tam  serbest  olmasını  isterlerse  o  zaman  kur 

istikrarı amacından vazgeçerek dalgalı kur sistemini kabullenmeleri gerekir. ABD'de son 30 yıl içinde 

bu politika tercihi yani, dalgalanan döviz kuru rejimi hüküm sürüyor. Sabit kur rejimi ve tam sermaye 

hareketliliği uygulanır ise o zaman da bağımsız para politikası uygulamasını terk etmek gerekecektir 

(para kurulu). Bağımsız para politikasından vazgeçilmesi 1990'larda Euro bloğunu (para birliği) kuran 

ülkelerde ve Arjantin'de mevcut olmuştur. 

Ülkelerin  hangi  kombinasyonu  seçecekleri,  içinde  bulundukları  koşullara  göre  değişecektir. 

Döviz kuru istikrarı önemli ise para politikası bağımsızlığı veya sermaye hareketleri serbestliğinden 

vazgeçilirken,  sık  sık  reel  şoklarla  karşılaşılan  bir  ülkede  para  politikası  bağımsızlığı  veya  dalgalı 

döviz kuru, şokların absorbe edilmesi açısından tercih önceliğine sahip olacaktır. Son yıllarda finansal 

serbestleşmenin yaygınlaşması ile birlikte, sermayenin ülkelerarası hareketliliği artmıştır. Bu durumda

politika tercihi döviz kuru istikrarı veya bağımsız para politikası arasındaki seçime indirgenmiştir [8]. 

 

Şekil 1 Trilemma Hipotezinde Karşılaşılan İkili Seçimler. 


Yüklə 8,12 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   78




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin