"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"
Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri metodu
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri metodu Stratejik maya dəyərinin idarəolunmasının bir bir parçası olan və əsas hədəfi bütün müəssisə funksiyalarının bazar əsaslı olaraq yerinə gətirilməsi ilə maya dəyərinin planlanması və məsrəflərin azaldılması düşüncəsinə dayalı sistem olan hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri metodu, idarəetmə uçotunu və müəssisənin digər şöbələri arasındakı qarşılıqlı təsiri nəzərə alır. Bu çərçivədə uzun müddətli gəlir planlaması məqsədləri istiqamətində xərcləri davamlı azaltmaq məqsədi daşıyır. Xərclərin azaldılması isə müəssisələrdə hər zaman rəqabət üstünlüyü yaradır.
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 279 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri metodu hər şeydən əvvəl mənfəətin idarə edilməsi üsulu olduğu ifadə edilərkən, tətbiq olunmasındakı əsas məqsəd, gələcəkdə istehsal olunacaq məhsullar ilə müəssisənin uzun müddətdə mənfəət planlamasında müəyyən edilmiş mənfəətin əldə olunmasını təmin etməkdir [4]. Bir məhsulun hədəflənən maya dəyəri məhsul və ya xidməti istehsalçı və ya xidmət təminatçısına hədəflənən qiymətlə satarkən gözlənilən gəliri əldə etməyə imkan verən maya dəyəridir. Hədəflənən maya dəyərini hesablayarkən biz bütün gələcək məsrəfləri, sabit və dəyişkən məsrəflərin hər ikisini hesaba qatırıq. Əsas məntiq ondan ibarətdir ki, şirkətin gəlirləri uzunmüddətli məsrəflərini bərpa etməlidir. Bir məhsula düşən hədəflənən maya dəyəri əsasən hər məhsula düşən mövcud /qiymətləndirilmiş məsrəfdən az olur [11].
Təxmin edilən satış qiymətindən arzu edilən mənfəəti çıxaraq Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri[5]. Ənənəvi sistemdə bunun tam tərsi maya dəyəri hesablanaraq üzərinə mənfəəti əlavə etsək qiyməti almış oluruq [6]. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri metodunun əsas məqsədləri aşağıdakı kimidir[7].
Bazara istiqamətli olmağı gücləndirmək; fəaliyət sahəsi planlama çərçivəsində məhsul planlamada müştərilərə, rəqabətə satıcılara yönəlik olma,
yeni metod,
Bütün istehsal mərhələlərində xarici istehsalı tam zamanlı olaraq dış üretimin tam zamanlı olarak nəzarətinə məcbur etmə,
“Simultaneous Engineering”-ə məcbur etmə,
Məhsul hazırlama, məhsul pazarlama üçün vacib olan bütün mərhələ halqaları və buradan nəticə olaraq çıxarılan valyuta təsirlərinə ehtiyac duyulduğunda onun əvəz edən qiymət analiziylə əlaqədar araşdırmalar və nəticələri üzərində analizlər aparmağa məcbur etmə.
Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri prosesi bazarın vəziyyəti nəzərə alınaraq satış qiymətinin formalaşdırılması ilə başlamaqdadır. Bu satış qiymətindən istənilən mənfəət səviyyəsi çıxarılaraq məsrəf əldə edilir. Sonra isə bir neçə bölümlərdən olan gruplar hədəflənən maya dəyərini əldə etmək üçün funksional hədəflənən maya dəyəri təhlili aparırlar. Əgər təxmin edilən maya dəyəri hədəflənən maya dəyərinə uyğundursa yeni məhsula keçmək üçün qərar verilir. Əks təqdirdə yenidən funksional hədəflənən maya dəyəri təhlili aparılmağa davam edilir[5].Error! Reference source not found.1-də Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri prosesinin qısa xülasəsi verilmişdir. Cooper və Slagmulderə görə hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri prosesi bazar yönlü maya dəyəri, məhsul səviyyəsində maya dəyəri və hissə(detal) səviyyəsində maya dəyəri olmaq üzərə üç yerə bölünür. [3]
Hədəflənən maya dəyəri bütün istehsal zəncirində tətbiq etmək standart maya dəyəri tətbiqindən daha çətindir. Bütün təhcizat zinciri hazırladıqları, istehsal ettikləri və payladıkları komponentlərin maya dəyərini aşağı salama yollarını tapması vacibdir[2]. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri metodunu təşkil etmək zaman alıcı bir işdir və tələb informasiya mübadiləsini və qrup çalışmasını tələb edir. Start-up prosesi olaraq təhcizatçıları tələsik maya dəyəri endiriminə məcbur etmək uzun müddətdə maya dəyəri endirimini itirir[2]. Bəzən təhcizat zincirinin müəyyən bir halqasında təhcizatçı alıcısından daha güclüdür və belə vəziyyətdə qiymətləri hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri istifadə edərək qiymətləri nizamlamada halqanın sonundakı müştəriyə çatmamaqdadır. Belə vəziyyətlərdə təhcizat zincirində Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyərinin idarəedilməsi müəyyən bir yerdə başlayaraq güclü təhcizatçı ötürülərək yenidən başlanmaqda və nəticə olaraq halqada birdən artıq hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri halqası yarana bilməkdədir. Tətbiqdə bir neçə hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri halqası 2 ilə 4 arası müəssisəni əhatə etməkdədir[3]. THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 280 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan
Şəkil 2. Təhcizat zəncirində çoxlu hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri halqası[3].
Chrysler kimi müəssisələrdə dizayn mərhələsində təhcizatçılar da təmsil edilməkdədir. Chrysler təhcizatçılarını “Təhcizatçılar Maya Dəyərini azaltma cəhdlərini” (Supplier Cost Reduction Effort) programına daxil etməkdədirlər. Bu program təhcizatçıları məhsul dizayn qruplarına aktiv şəkildə qatılmasını savadlı raportları özündə əks etdirməkdədir. Bu davranış qarşılıqlı etibarı, məlumat mübadiləsini vacib edir[8]. Az güclü müştərilər Üst Müəssisə 2.Sıra Təhcizatçılar
Hedef maliyetten müstəqil Təhcizatçılar 1.Sıra Təhcizatçılar 3.Sıra Təhcizatçılar
4.Sıra Təhcizatçılar 1.Hədəf
Məsrəf Zənciri 2.Hədəf Məsrəf Zinciri Xeyir Bəli Məhsul üçün hədəflənən mənfəət yarat Hədəflənən maya dəyəri müəyyən et Funksional hədəflənən maya dəyəri təhlili apar Təxmin ediln maya dəyərini müəyyən et
Son qərarı ver İstehsala göndər
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 281 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 4. Nəticə Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri məhsul inkişafı qruplarına yalnız bazar üçün uyğun keyfiyyətdə deyil, həm də hədəflənmiş müştəri seqmenti üçün əlverişli bir qiymətlə məhsullar hazırlamağa imkan verir. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri yanaşması illər boyu çəkən qiymət strategiyalarını; “müştərilərin məhsulun şirkətə olan maya dəyərinə deyil, özlərinə olan maya dəyərinə önəm verdiyini” göstərərək tərsinə çevirmişdir. Bundan əlavə, Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri yaxşı qurulduqda, firmanın rəqabət mövqeyini; məsrəfləri azaldaraq, keyfiyyətin artıraraq və bazara giriş müddətinin azaldaraq artırır[9]. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyərinin faydaları aşağıdadır[10]:
Şirkətdə müəyyən edilmiş bir məsrəf salma hədəfi olması hər kəsi bu hədəfə çatmağa və birləşdirməyə istiqamətləndirir.
edir.
Şirkətin içində və kənarında təşkilata mal vəya xidmət verilməsində məsrəflərin azaldılmasına təzyiq göstərərək müştərinin lehinə bir vəziyyət yaradır.
motivasiya edir.
Müştərinin sistemdə aktiv rolu mövcuddur.
Uyğun bir Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri sistemi yaxşı rəqabətli vasitədir.
Məhsul və məsrəflər üzərinə daha mücərrəd bir şəkildə cəmləşərək inkişafı və yeniliyi cəsarətləndirir. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri məhsulun fiziki formasından çox funksiyaları və xidmət potensialını təhlil edir. Hədəf göstəriciyə əsaslanan maya dəyəri çatışmamazlıqları aşağıdadır[10]:
Məsrəflər zamanında aşağı salına bilmədiyində pul və zaman itkisinə səbəb olur.
Şirkətin hədəf satış qiyməti ilə çalışması məhsul dizaynını məhdudlaşdıra bilər.
Məhsulların inkişafı mərhələsində məsrəfləri düşürmə çalışmaları əsnasında keçən zaman səbəbi ilə məhsulun bazara gec girməsinə səbəb ola bilər.
1. Feil, Patrick, Yook, Keun-Hyo, Kim, Il-Woon, “Japanese Target Costing: A Historical Perspective”, International Journal of Strategic Cost Management, Vol: Spring, s. 2004,10-19. 2.
Helms Marilyn M., Ettkin, Lawrence P., Baxter, Joe T., Gordon, Matthew W., “Managerial Implications of Target Costing”, Competitiveness Review: An International Business Journal incorporating Journal of Global Competitiveness. - 2005. - 1 : 15. - s. 49 - 56. 3.
Cooper, Robin, Slagmulder, Regine., Supply Chain Development for the Lean Enterprise, The IMA Foundation for Applied Reseach,Productivity, Portland,1999. 4.
Alagöz, Ali, Ceran, Yunus, “Stratejik Maliyet ve Kar Planlama Aracı Olarak Hedef Maliyet Yönetimi (Target Cost Management)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 15, 2006, 61-84. 5. Gagne, Margaret L. Discenza, Richard, “Target Costing”, Journal of Business & Industrial Marketing, MCB University Press, 1 : Vol: 10, 1995, s. 16-22. 6.
Okur, Ayperi S., Yalın Üretim: 2000'liyıllara Doğru Türkiye Sanayii İçin Yapılanma Modeli, Mart Matbaacılık Sanatları Tic. ve San.Ltd.Şti, İstanbul, 1997. 7. Coşkun, Ali. “Stratejik Maliyet Yönetimi Aracı Olarak Hedef Maliyetleme”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 15 : Cilt 4., 2003,s. 25-34. 8.
Kaplan, Robert S., Atkinson, Anthony, A., Advanced Management Accounting, Prentice Hall, New Jersey 1998. 9.
Gamze Ayça KAYA , Target Costing, Fırat University Journal of Social Science, Cilt: 20, N: 1, p. 313-332, 2010 10. GÖKÇEN Gürbüz, Maliyet Düşürme Yaklaşımı Olarak Hedef Maliyetleme, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:20, Ekim 2003 11. Maliyyə elmi tədris mərkəzi, İdarəetmə uçotu, Bakı 2013 THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 282 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan AZƏRBAYCANDA DEVALİVASİYA SONRASI SIĞORTA BAZARININ VƏZİYYƏTİ L. L. Piriyeva Bakı Mühəndislik Universiteti lpiriyeva@beu.edu.az
Sığorta fəaliyyəti insanların rahat yaşamasına şərait yaratmaqla bərabər, ölkə iqtisadiyyatında bir maliyyə qurumu olaraq iqtisadi böyüməyə və inkişafa şərait yaradır. Buna görə də, sığorta fəaliyyətinin inkişaf etməsi ölkənin inkişaf və rifah səviyyəsini əks etdirməkdədir. Bu məqalədə Azərbaycanda devalivasiya sonrasında sığorta bazarındakı hazırkı vəziyyət və bu sahənin problemləri qeyd edilmişdir.
Insurance activities contribute economic growth and development as a financial institution in the country's economy, creating comfortable living conditions for people. For this reason, the development of the insurance activity of the country reflects the development and prosperity of the country. This article summarizes the current situation in the insurance market and the problems of the sector after devaluation in Azerbaijan. Key words: Azerbaijan insurance market, devaluation, insurance premium, profit, loss
Sığorta fəaliyyətinin inkişaf etdiyi ölkələrə nəzər salsaq, sığortanın ölkə iqtisadiyyatına həm mikro, həm də makro cəhətdən təsir etdiyini görə bilərik. Müşahidələr göstərir ki, sığortanın mikro cəhətdən təsirlərinə risklərin idarə edilməsi və iqtisadiyyatda sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafına mühit yaratmasını aid etmək olar. Bununla yanaşı makro cəhətdən sığorta fəaliyyəti iqtisadiyyatın istehsal gücünü artıran, inkişaf etdirən və iqtisadi böyüməyə şərait yaradan bir fəaliyyət sahəsidir. Belə ki, sığorta şirkətləri yığılan sığorta haqlarından istifadə edərək səhm, istiqraz, daşınmaz əmlak kimi aktivləri almaqla bir növ iqtisadiyyatda canlanmaya səbəb olur. Bu baxımdan da sığorta fəaliyyətinin inkişafı ölkə iqtisadiyyatını inkişaf etdirmək potensialına malikdir [1, s.22-28]. Azərbaycanda sığorta bazarının yaranması digər maliyyə sektorları kimi müstəqllik əldə etdikdən sonrakı dövrə təsadüf edir. Belə ki 1992-ci ildən sonra digər sahələrdə olduğu kimi sığorta sahəsində də özəl sektorlar yaranmağa başlamışdır. Bu dövrdə və daha sonrakı illərdə ümümilikdə Azərbaycan sığorta bazarında lisenziya əldə etmiş sığorta şirkətlərinin sayı 30-dan çox idi. Lakin daha sonralar həm aparılan islahatlar, bazarda yaranmış rəqabət şəraiti , həm də ölkə iqtisadiyyatında baş verən hadislər nəticəsində bir sıra sığorta şirkətlərinin lisenziyası ləğv edilmiş və bugünkü dövrdə sığorta şirkətlərinin sayı 21-ə enmişdir [2]. Sığorta fəaliyyətinin inkişafı ölkəmizdə 2003-ci illərdən sonrakı dövrə təsadüf edir. Belə ki, bu dövrdə bank və kredit təşkilatları ucuz maliyyə qurumu cəlb etdiklərinə görə kredit məhsullarının satışı artmağa başladı. Bu kreditlərin içərisində avtomobil krediti üstünlük təşkil etdiyi üçün banklar kreditə verdikləri avtomobili mütləq şəkildə sığortalamaq istəyirdilər, çünki kreditin ödənilməməsi halında və avtomobilə ziyan dəydikdə bu bankın qarşılaşacağı risklərdən hesab olunurdu. Bu risklər- dən qorunmaq üçün banklar sığorta şirkətlərinə daha tez-tez müraciət edirdilər. Həmçinin əmlakın girov qoyularaq alınan biznes kreditlərində də eyni hal müşahidə olunurdu. Bu girov əmlakları da sığorta şirkətləri tərəfində bankların müraciətinə əsasən sığortalanırdı. Beləliklə, bank sektorunda can- lanma sığorta sektorunda da canlanmaya səbəb olmuşdu.
23
36,8 68,7
105 116,5
146,9 211,02
Qeyri-həyat sığortası (mln. manatla) 190
305,7 337
324,2 326,4
339,2 345,85
Cəmi:(mln. manatla) 213
342,5 405,7
429,2 442,9
486,1 556,87
Mənbə: Cədvəl Maliyyə Nazirliyinin və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının hesabatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır. THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 283 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Cədvəl 1-ə nəzər saldıqda sığorta haqlarında nəzərə çarpan əsas dəyişiklik 2012-ci ildə müşahidə olunur. Azərbaycanda sığorta bazarında 2011-ci ildə “İcbari Sığortalar haqqında”Azərbaycan Respublikasının qanunun qəbul olunmasından sonra sığorta şirkətlərinə müraciət daha da artmağa başladı. Əhali daha çox avtomobillərin icbari sığortasına müraciət edirdi. Təbii ki, bu da bir faktdır ki, əhalinin sığorta haqqında təsəvvürlərinin müyyən səviyyədə artmasına icbari sığortanın tətbiqi səbəb olmuşdur. Bu səbəbdən də, 2012-ci ildə sığorta haqlarında əvvəlki ilə nisbətdə 60,8%-lik bir artış olmuşdur. Lakin sığorta bazarında yaşanan bu canlanma 2014-ci ildən başlayaraq azalmağa başlamışdır. Belə ki, 2014-ci ildən əvvəlki illərdə bazarda artış 20%-dən çox idisə, 2014-2016-ci illərdə bu göstərici 3-5%-ə düşdü. Buna səbəb bu dövrdə dünyada yaşanan böhranlar, xüsusilə də neft qiymətlərində yaşanan kəskin azalmasi idi. Bu hadisələr ölkəmizdə bank və sığorta sektoruna da öz təsirini göstərmişdir. Alınan kreditlərin geri qaytarılmasında yaşanan gecikmələr, ödəmə qabiliyyətli müştərilərin sayının azalması bank sektorunda kredit bazarında durğunluğa səbəb oldu. Beləliklə də, banklar vasitəsi ilə satılan sığorta xidmətlərinin həcmində azalma ilə nəticələndi. Sığorta bazarında yaşanan bu durğunluq sığorta şirkətlərinin sayında da öz əksini göstərdi.
Qrafik 1-dən də göründüyü kimi 2014-ci ildən başlayaraq sığorta şirkətlərinin sayında azalma olmuşdur və ən son 2017-ci ildə 3 sığorta şirkətinin lisenziyası ləğv edilmiş,1 sığorta şirkətinə lisenziya verilmiş və nəticə olaraq hal-hazırda bazarda fəaliyyət göstərən sığortaçıların sayı 21-dir [2]. Sığorta şirkətlərinin mənfəət-zərər hesabatlarına nəzər saldıqda, 2017-ci il sığorta şirkətlərinin ictimaiyyətə açıqladıqları hesabatlarına əsasən ən yüksək mənfəət əldə edən Paşa Həyat Sığorta (17 334 000 min manat) [6] , Paşa Sığorta (13 094 322 min manat) [5] və Meqa Sığorta (4 968 879 min manat) [7] şirkətləri olmuşdur. Ötən ili ən çox zərərlə başa vuran sığorta şirkətləri isə “ Atəşgah” Sığorta (1 027 407 min manat) [8], “Rəvan Sığorta” (1 041 287 min manat) [9] , “AZSIĞORTA” (3 064 666 min manat) [10] şirkətləri olmuşdur. Ümumilikdə isə, 2017-ci ildə hesabatlarını açıqlayan 20 sığorta şirkətindən mənfəətlə işləyən şirkətlərin sayı 15, zərərlə işləyənlərin sayı isə 5 olmuşdur. Dünyada ölkələrinə nəzər saldıqda sığorta bazarının inkişafı ümumi sığorta haqlarının ÜDM-dəki çəkisi ilə qiymətləndirirlir. Bu göstərici inkişaf etmiş ölkələrdə 8-10%, Rusiya, Türkiyə, Ukrayna kimi ölkələrdə isə 1-2% təşkil edir [11]. Cədvəl 2-də də göründüyü kimi ölkəmizdə isə sığorta haqlarının ÜDM-dəki xüsusi çəkisi 2014-ci ildən başlayaraq eyni səviyyədə, yəni 0.8% müşahidə olunur.
2011
2012 2013
2014 2015
2016 2017
ÜDM (milyon manatla) 52082.00 54743.70 58182.00 59014.10 54380,0
60425,2 70135,1
Ümumi Sığorta Haqlarının ÜDM-də xüsusi çəkisi (%) 0,4%
0,6% 0,7%
0,7% 0,8%
0,8% 0,8%
Mənbə: Cədvəl Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının hesabatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır. 25
27 28
28 28
27 25
21 0 5 10 15 20 25 30 2010 2011 2012
2013 2014
2015 2016
2017 THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 284 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Təbii ki, buna səbəblərdən biri də ölkədə sığorta sektoruna marağın az olmasıdır. Azərbaycanda sığorta sektoruna müraciətin az olmasına səbəb olaraq insanların həm bu sahə haqqında məlumatları- nın, həm də sığorta sahəsinə inamının azlığını göstərmək olar. Sığorta bazarında sığortaçılar üçün ən potensial müştərilər avtomobil sahibləri və daşinmaz əmlak sahibləri hesab olunur, lakin bu şəxsləri belə tam şəkildə sığortaya cəlb edilmədiyini sığorta yığımları- nın həcmində görmək mümükdür. Əlbəttə ki, buna səbəb avtomobil və ya daşınmaz əmlak sahiblərinin pulunun azlığı deyil, bu sahə haqqında məlumat azlığıdır, çünki hər bir əmlak sahibi, şəxs risklərdən qorunmaq istəyir ki, gələcəkdə maddi və ya mənəvi zərərlərlə qarşılanmasın. Bəs bu məlumat azlığına səbəb nədir? Bank sahəsinə nəzər saldıqda istər televiziyada, istərsə də ictimai nəqliyyat vasitəslərində reklam çarxlarına, reklam afışalarına rast gəlmək mümkündür. Ancaq sığorta sahəsində reklam bu qədər göz önündə deyil, insanlar sığorta şirkətlərinin məhsulları haqqında yalnız radio verilişlərində və ya şirkətlərin saytlarında məlumat ala bilirlər ki, bu da əhalinin bu sahə haqqında informasıyasının azlığına və nəticə olaraq sığorta məhsullarının satışının zəif olmasına səbəb olur. Buna görə də, sığortaçılar əhalinin maarifləndirilməsi, bu sahəyə marağın və inamın artırılması üçün mütləq şəkildə tədbirlər planı həyata keçirməlidirlər. Çünki sığorta sahəsi insanlarının müxtəlif sahələrdə rastlaşacağı riskləri azaltmaqla yanaşı, topladıqları sığorta haqlarını bazarda səhm, istiqraz almaqla və ya müəyyən investisiya sahələrinə yönləndirməklə ölkə iqtisadiyyatının canlanmasına kömək edə bilər. Sığorta sahəsində aparılan ən son yeniliklərdən biri isə icbari tibbi sığortanın tətbiqinə başlanıl- ması məqsədilə bir sıra rayonlarda pilot layihə çərçivəsində tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Tam olaraq bütün ölkə miqyasında icbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonra əhalinin tibbi xidmətlərə olan ehtiyacının sığorta vasitəsilə həyata keçirilməsi ilə həm əhalinin bu sahə haqqında təsəvvürlərinin genişlənməsi, həm də sığorta yığımlarının artması gözlənilir. Yenə də nəzər salsaq sığortanın inkişafı üçün sığorta şirkətlərindən daha çox dövlət müəyyən tədbirlər həyata keçirir, lakin effektiv nəticə üçün sığorta şirkətləri də bazarı araşdırmalı və əhalinin marağını və inamını qazanmaq üçün tədbirlər həyata keçirməlidirlər.
Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|