Iqtisodiyot asoslari

Valyuta poriteti
– ikkita valyuta o‘rtasida qonunchilik yo‘li bilan asos 
bo‘lgan nisbatdir. 
Valyuta kurslari tizimining bir-biriga qarama-qarshi ikkita tizimi 
mavjud.
Bular: 
1) ularning o‘zgarishiga davlat aralashuvini ko‘zda tutuvchi 
qattiq 
qayd qilingan valyuta kurslari
tizimi; 
2) 
egiluvchan (suzuvchi) valyuta kurslari
tizimi, bunda milliy va-
lyutaning almashinuv kursi talab va taklif bilan belgilanadi. 

---

134 
Jahon xo‘jaligi
– bu milliy xo‘jaliklarni yagona tizimga iqtisodiy faoliyat 
almashinuvi, xalqaro mehnat taqsimoti bilan birlashtiruvchi ko‘p pog‘onali (da-
rajali) iqtisodiyotdir. 
Xalqaro iqtisodiy institutlar
quyidagi shakllarda mavjuddirlar: 

xalqaro savdo; 

xalqaro valyuta munosabatlari; 

kapital chiqarish va xalqaro kredit; 

xalqaro mehnat migratsiyasi; 

xalqaro ilmiy-texnik hamkorlik. 
Jahon xo‘jaligini shakllantirishning va rivojlantirishning eng muhim 
tendensiyalaridan biri – baynalmilallashish jarayonlarining o‘sishidir. Bu ja-
rayonning asosini ishlab chiqarish va kapitalning baynalmilallashishi tashkil 
qiladi. 
Qayta ishlab chiqarish jarayonida baynalmilal omilning kuchayishi 
sabablari: 

qayta ishlab chiqarish jarayonining milliy chegaralardan tashqariga 
chiqishi va bozor sig‘imining kengayishi. Uning maqbul kattaligi kamida 
300 million kishi; 

ilmiy-texnik inqilob sharoitida ayrim mamlakatlarning fundamental 
amaliy tadqiqotlarni mustaqil olib borish uchun resurslarining cheklangan-
ligi; 

milliy davlatlarning ishlab chiqarish omillarining hammasini jahon 
harakatiga va xalqaro mehnat taqsimotiga qo‘shish zarurati; 

xalqaro ixtisoslashish va nooperatsiya doirasida yarim fabrikatlar, de-
tallar va qismlar almashinuvining o‘sishi.