Iqtisodiyot asoslari

Taklif. 
Taklifning hajmi (kattaligi) tovarning mavjud zaxirasi haqida dalolat 
bermaydi: 
bunda sotishga taklif qilinishi mumkin bo‘lgan tovarning mi-
qdori nazarda tutiladi.
Taklif ma’lum bir narx bo‘yicha, ma’lum bir vaqt davomida sotish 
uchun taqdim etiladigan tovarning miqdori sifatida ta’riflanadi. 
Narx va taqdim qilinayotgan mahsulotning miqdori o‘rtasida to‘g‘ridan-
to‘g‘ri bog‘lanish bor, ya’ni tovarning narxi qanchalik past bo‘lsa, u shun-
cha ko‘p miqdorda ishlab chiqariladi va sotishga taklif qilinadi va aksincha. 
Sotishga chiqarilgan tovarning miqdori xaridor to‘lashga tayyor bo‘lgan 
narxlarga bog‘liqdir. Fermerlar bozor narxlarini past deb hisoblaganlarida, 
ba’zan ular sabzavot, mevalarni bozorda sotmasdan yerga ko‘mib tashlaydi-
lar. Bunday hollarda ishlab chiqarilgan sabzavot va mevalar taklifning bir 
qismi bo‘lmaydilar, chunki ular sotishga taqdim etilmagan bo‘ladilar. 
Iqtisodiyotning yana bitta qonuni bunday deydi: 
baholar yuqori 
bo‘lganda taklifning hajmi (kattaligi) narxlar past bo‘lgandagiga qara-
ganda kattaroq bo‘ladi. 
 
Taklifning qiyshiq chizig‘i. 
Taklifning qiyshiq chizig‘i – sotuvchilar turli narsalar va ma’lum vaqt 
ichida sotishga taklif qiladigan tovarlar va xizmatlarning miqdorini 
ko‘rsatuvchi qiyshiq chiziqdir. 
Taklifning qiyshiq chizig‘ini shakli firmalarning maksimal darajada 
foyda olishga intilishlari bilan aniqlanadi. Bunday talqin (izoh) taklifning 
qiyshiq chizig‘i nima uchun chetdan o‘nga qarab tepaga yo‘naltirilganligi, 
ya’ni nima uchun firmalar ko‘proq mahsulotlarni yuqoriroq narxlarda taklif 
qilishga tayyor ekanliklarini tushunishga yordam beradi. 
Agar ushbu tovarga talab oshsa, u ancha kam topiladigan bo‘ladi va un-
ing narxi ham ko‘tariladi. Taklifning hajmi (kattaligi) oshadi, chunki o‘sib 
borayotgan foyda ishlab chiqarishning o‘sishini rag‘batlantiradi. Ancha 
6 
-
5 
- 
4 
- 
3 
- 
2 
- 
1 
- 0 
10 20 30 40 
S 
(a) narx 
funtlar 
(b) taklif shkalasi 
a) taklifning qiyshiq chizig‘i 
b)narx 
(funtlar) 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
haftadagi 
takliflar hajmi 
36 
32 
27 
20 
13 
5 
S 

---

47 
baland bo‘lgan narxlar va foyda bu tarmoqqa boshqa firmalarni ham jalb 
etadi. 
Talab pasayganda tovarning narxi tushadi, bu esa bozorda mavjud 
bo‘lgan narxda bunday tovarlar keragidan ortiqcha miqdorda borligini bild-
iradi. Narxlar pasayganda ishlab chiqarish kamroq foyda keltiradigan bo‘lib 
qoladi, shuning uchun firma bu tovarni chiqarishni qisqartiradi va bu 
mahsulotni taklif qilish kamayadi. Narxning tushishi shunga olib kelishi 
mumkinki, kamroq samara bilan ishlayotgan firmalar bu tarmoqdan ketish-
ga majbur bo‘lishadi.