Issiqlik elektr stansiyalarda

Turli xil markali mazutning sifat ko'rsatkichlari
4-jadv*
^{Sifat ko'rsatkichlari} Mazutning turlari
^F5 FI 2 ^{M40 M 100 M 200 MP}

50°c					6.5-	0.8-
80 L 100°c	•	•			9,5	16,0
Kullik darajasi %	0,1	0.1	0,15	0,15 j	0.3	0,3
Tarkibidagi mexanik iflosliklar %	0.1	0.15	1.0	2.5	2.5	2.5
Tarkibidagi suv miqdori %. Oltingugurt miqdori %.	1.0	1.0	2.0	2,0 0,5 kam	1.0	2.0

Har xil haroratdagi shartli qovushqoqlik. ShQ
^{5 12 8.0} 15,5

2.0 0,X
oltingugurtli 2,0
oltingugurtli, 3,5 yuqori olinpugurtli


0.5

Qotish harorati	-5	-8	+10	+25	+36	25
Yonish issiqligi kkal/kg.	9870	9870	9700	9650	9600	9650
Zichligi 20 ' kg/m 3	K d	K d	0.95	1015	-	1015

3. 
   M azutning yonish mexanizmi qonuniyati
   

M a’lumki, energetika sohasida suyuq yoqilg'i sifatida qovushqoqligi yuqori bo'lgan M l 00 va M-200 markali mazut ishlatiladi.
Bu turdagi mazutlaming bug' qozonlarida to'la yonishi uchun mazutni mayda zarrachalar holatida bosim ta’sirida o'txona kamerasiga purkab beriladi. Shu sababli mazutning qanchalik mayda zarrachalarda purkalishi uning shartli (shk) qovushqoqligiga bog'liq bo'ladi.
Shartli qovushqoqligi 3° shq bo'lgan mazutlami yoqishda mexanik forsunkalar, qovushqoqligi 6° shq bo'lgan mazut esa bug' mazut aralashmasini yoqishga mo'ljallangan forsunkalar ishlatiladi. Mazut bunday forsunkalarda ravon oqishi va uzluksiz parchalanishi uchun forsunkalarga berilish oldidan qovushqoqliga qarab 90 °S-120 °Sgacha qizdiriladi. Mazutli mexanik forsun-

68

kalarda purkalishida uning bosimi 6 MPa bug* bilan birgalikda purkalanuvchi forsunkalarda bosimi 10-15 M Pabo‘ladi.
Keltirilgan jadvaldan ko'rinadiKi, F5 va F12 turdagi mazutning shartli qovushqoqligi, alangalanish va qotish harorat hamda zichligi boshqa turdagilarga nisbatan past, yonish issiqligi esa yuqori. M40, M l00 va M200 hamda MP markali mazutlaming bunday ko‘rsatkichlari tobora yuqorilashib, yonish issiqligi pasayib boradi. Sanoatda mazut ko‘mir va yonuvchi slanetslardan ham olinadi. Quyidagi jadvalda bu mahsulotlardan olinadigan mazutning sifat ko‘rsatkichlari keltirilgan.
5-jadva

Ko‘rsatkichlar	K o‘mirdan olingan mazut			Yonuvchi slanetslardan olingan mazut
1		2		1	d
Shartli	5	3	3,5			6,53
qovushqoqligi
ShQ.
Qotish harorati	+25	1+5	-5			-17
Yonisn issiqligi.	8300	'8000	8900			8820
Kullik darajasi %.	0,3	0,3	0,3			0,04

Quyidagi rasmda mazut zarrachalarining o‘txona kamerasida yonish mexanizmi keltirilgan. Rasmda ko‘rinadiki mazutning o‘txonaga purkalib borishida uning zarrachalari to‘la yonishi bir necha bosqichlardan iborat bo‘lib, yonish kamerasida harorat ta’sirida birinchi navbatda tarkibidagi suv tomchilari bugianishi hamda yengil uchuvchan moddalarning ajralib chiqishi va ulaming yonishi boshlanadi so‘ng tarkibidagi og'ir fraksiyalaming parchalanishi hamda kichik molekulali birikmalaming yonishi, so‘nggi bosqichda esa mazutning koks qismining yonishi va uning yonish mahsulotlariga aylanishi sodir bo‘ladi.

69
9-rasm. Mazut tomchisi zarrachalarining yonish mexanizmi.

1. 
   yonish kamerasiga purkalayotgan mazut zarrachalarga sochilishi va qurishi.
   
2. 
   -tarkibidagi uchuvchan moddalaming ajralib chiqishi va yonishi.
   
3. 
   og‘ir rraksiyalaming ajralishi va yonishi. 4-koks qoldig‘ining to‘la yonishi.
   

3. 
   Mazut mahsulotlarining zichligini aniqlash
   

Turli xildagi mazutlaming zichligini areometr yoki piknometr yordamida hamda og‘irligini giarostatik tarozi yordamida aniqlash mumkin. Areometr hamda gidrostatik tortish usuli bilan faqat qovushqoqligi yuqori boMmagan tiniq rangli mazutlarning zichligini aniqlash mumkin. Piknometr orqali esa barcha turdagi mazutning zichligini aniqlash mumkin. Bu usulda toza bo‘sh piknometrli termosiatda 20°C da quritilib, so'ng og'irligi tortiladi va piknometming so‘ng undagi ko‘rsatilgan belgisigacha suv bilan turdirilib, yana 2 0 ° li termostatda harorati tenglashgunga qadar ushlab turiladi, so‘ng bu iarayon mazut bilan to‘ldirilib takrorlanadi. Bu usul bilan aniqlangan mazutning zichligi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi.
(m2 - mi) = V(pmpsuv)
70
Bu ifodada m2 - piknometming mazut bilan birgalikdagi og‘irligi, Ш] - quruq piknometming ogMrligi, V - uning hajmi sm \ rsuv - suvning zichligi. Aniqlanayotgan mazut zichligi (RM)
quyidagicha topiladi.
m? —m,
^Vf = у ^ ^suv
Mazut tarkibidagi oltingugurt miqdorini kalorimetrik qurilmada yoqish usuli bilan aniqlash mumkin. Buning uchun m a’lum miqdordagi mazut yoqilganida uning yonish issiqligi hamda tarkibidagi oltingugurt birikmasi birgalikda aniqlanadi. Har qanday turdagi yoqilg‘ilaming barcha ko‘rsatkichlarini aniqlash usullari “spravochnik ximiko energetika” qo‘llanmasining 3 tomida batafsil yoritilgan. Bu qoMlanma 3 tomdan iborat boMib, 1979-yil Moskvadagi “Energetik” nashriyotida chop etilgan.
Har qanday organik yoqilg'ilaming energetika sohasida ishlatilishini bdgilovchi asosiy xususiyatlari ulaming yonishda ajralib chiqadigan issiqlik miqdori, tarkibidagi uchuvchan moddalar miqdori, yonuvchan va yonmaydigan qattiq va mineral birikmalar miqdori hamda ulaming namlik va ko‘plik darajasi bilan belgilanadi.
YoqilgM tarkibining bir massadan boshqa massaga o‘tishini misol tariqasida analitik massasidan ishchi massasiga o‘tishi quyidagicha ifoda qilinadi.
c * 4 . 0 ' + H “ + N " + S," + АИ 100-№ H
~~СЛ+Ол + H~ + N A+ S'1+ A J _ 100-WA

Bu ifodaning chap tomoni sur’atidagi va maxrajdagi elementlar o‘zaro proporsional bo‘lishi sababli bu ifoda quyidagi qiymatni tashkil etadi:

)ОП_ 0 -И_ j
100 -\VA
Quyidagi jadvalda qattiq yoqilgM tarkibining bir massadan boshqa massalarga aylanishidagi formulalari keltirilgan.
71