Исследование в XXI веке январрь, 02 г 332 boshlang’ich sinf o'qituvchilik faoliyatida pedagogik nizolarni kelib
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI веке » январрь , 202 3 г 333 Muallim o’z talablarini, hatto ko’pchilik holatini ham, bolaga yaxshilik qilayapman deb hisoblaydi, chunki bu ishni bolaga bilim berish, uni to’g’ri yo’lga solish, yaxshi odam qilib tarbiyalash uchun qilayotganligiga ishonadi. Sa‘diy She‘roziyning « Guliston» (Toshkent, 1968 ) asarining «Tarbiya ta‘siri bayoni» bobidagi hikoyatlari, Alisher Navoiyning «Maxbub – ul – qulub» asaridagi «Mudarrislar to’g’risida», «Maktabdorlar to’g’risida»gi maqolalarida bildirilgan mulohazalar bu fikrimizga hamoxangdir. 82 Bunday holatlar ko’pincha, tarbiyasi qiyin bola bilan muomala – munosabatlar jarayonida sodir bo’ladi. Shuni ham unutmaslik lozimki, bunday bola odatda, nosog’lom oiladan chiqadi. Bola oiladagi yomon muhitning qurboni bo’lishi ham mumkin. Tajribali pedagoglar tarbiyasi qiyin bola bilan ishlash, muomala qilish murakkabligini, shu bilan birga ular insoniy mehrga zor, xushmuomalaga, e‘tiborga muxtoj ekanligini, bundaylarga nisbatan bardoshli, sabr – toqatli, kechirimli bo’lish zarurligini ham ta‘kidlaydilar. Jismoniy jarohat olgan bolani o’qituvchi jazolamasligini hamma biladi. Jismoniy tarbiya muallimi oyogi jarohatlangan boladan yugurish musobaqasida qatnashishni talab etmaydi. Bola ba‘zan qalbi, ruhi jaroxatlangan holda maktabga kelishi mumkin. Ta‘lim jarayonida buni hamma o’qituvchilar ham e‘tiborga oladimi? Bola javob berishni hohlamayapti, dars tayyorlashni istamagan deb hisoblab, hamma o’quvchilarga bir xil talab qo’yish, bir xil muomala qilish hollari ko’plab uchraydi. Ba‘zan boladan hatto u bajara olmaydigan ishlar ham talab etiladi. Muallimning biror tasodifiy hatti – harakat natijasida o’quvchilarda u haqida sodir bo’lgan fikr ham ta‘lim – tarbiya jarayoniga salbiy ta‘sir etishi, muallimning ishini murakkablashtirishi mumkin. Odatda bunday ziddiyatlar uzoq davom etadi». 83 Natijada o’qituvchi bilan o’quvchi orasida nizolar chikadi. O’quvchi o’qituvchidan norozi holda, undan uzoqlashib yuradi. Ayrim hollarda muallimni himoya qilaman deb, kattalar boladan kechirim so’rashni talab etadilar, holbuki bu nizoga o’qituvchining noto’g’ri xatti – harakati sabab bo’lgan. Bunday vaqtda bolaning qadr – qimmati hisobga olinmaydi. Ayrim hollarda bolaga mas‘uliyatli ishlarni topshiradilar, bola esa bunday paytlarda kattalar topshirigini bajarmay qo’yadi, o’zining mustaqilligini cheklashlarini yoqtirmaydi, kattalarning talablariga ko’pincha salbiy munosabatda bo’ladi. Ota – onalar esa o’gil yoki qizlarining ulg’ayib qolganligini sezmagan, ularni xali ham «yosh bola» deb hisoblaydigan oilalarda o’smir bilan kattalar o’rtasida tez – tez nizolar, to’qnashuvlar bo’lib turadi. Avvalo, bolaning xulqiga doimiy e‘tibor berish, uning xulqiga qatiiy, uzluksiz rahbarlik qilish, shuningdek, bularning hammasini shunday amalga oshirish kerakki, bola mayda - chuyda ishlarida ham kattalarning doimiy vasiyligini sezmasin. Ayniqsa, o’smir yoshida ularning hayotidagi yangi mavqelari bilan hisoblashadigan, 82 Ibragimov.X., Yoldoshev U. va boshqalar Pеdаgоgik psixologiya (o„quv qo„llanma). -T., 2007. 83 Malla Ochilov. Muallim qalb me„mori. Toshkent, «O‟qituvchi». 2001 yil. 56 – 57 betlar. |