Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

tarqoqlikni yengib tishga, kp sonli mamlakatlarning kuchini birlashtirish orqali 
qarshilikni tashkillashtirishga olib keldi. Turk ekspansiyasi tobora kuchayib 
borayotgan Rossiya imperiyasi tufayli ham ortga chekindi. Umuman olganda, 
bu gal Yevropa z hududiga mintaqadan tashqari, quyiroq madaniyat siqilib 
kirishining oldini olishga muvaffaq bldi. Bosfor ko’rfazidan shimolda va 
Turkiyadagi Dardanellada Istambulga tutash Frakiya saqlanib qoldi. Ammo kp 
asrlik istibdod o’zining chuqur jarohatlarini va islom dinining yangi joylarini 
qoldirdi (Albaniya, Yugoslaviya, Bolgariya, Kavkaz orti va Shimoliy Kavkazda). 
Ular hanuzgacha ba’zan mojarolar manbaiga aylanmoqda.
Janubiy Osiyoda mintaqalarning shakllananishi jaranyoni ziga xos tarzda 
kechgan. Bunday zigaxosliktarixi mintaqadagi odamlaryashash joylari va ijtimoiy 
tuzilmalarni shakllanishiga borib tarqalgan. Hindiston - eng qadimgi va ehtimol, 
dehqonchilik ekinlar paydo blishining eng qulay hududidir. Bu hol yarim orolning 
barvaqt va zich holda dravidiy qabilalar tomonidan egallanishiga olib keldi. 
Keyinchalik u Xayber o’tish joyidan ko’chmanchilar - ariylar eronlilar oltoyliklar 
kirib kelishi va to’planishi joyiga aylandi. Hindistonning ko'p sonli elatlari soni 
qulchilik tizimiga yaqinlashib qolganida Yevropa va 0’rta Sharq mamlakatlarida 
blgani kabi qul-asirlarni bosib olish muainrnosi tug’ilmadi: ishchi kuchi ko’p 
edi, ulami ishlashga majburiash kifoya qilardi. Yevropacha sinfiy rivojlanishdan 
farqli ravishda bu yerda “osiyocha ishlab chiqarish usuli” paydo bldi: jamiyat bir- 
biridan qafiy ajratilgan nasldan naslga tadigan tabaqalarga ajratildi - oliy 
(braxmanlar)dan tortib quyi (xarijon) tabaqalarga boTingan blib, ular o’ziga xos 
yarim qul-yarim krepostnoy blgan eng og’ir yumushlami bajargan.