Jamiyatda diniy fanatizm va dinda qarashlar xilma-xilligi

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454
Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-3-341-348 
 
E-mail: [e-mail] 
344 
xilya-yu nayranglari qamrab olganday xis qiladi. O’zini doimo turli dushmanlarining 
taqib osti deb xis qiluvchi inson — o’ta xavfli mavjudotdir, xavfda yashovchi inson 
o’zi ham aslida taqib qiluvchiga aylanadi‖.
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Berdyaevning fikricha aqidaparast insonlar shaytonga ilohning mavjudligidan 
ko’ra ko’proq e’tiqod qiladilar. Aqidaparast insonlar o’z ichki qo’rquvini yengish 
uchun zo’ravonlik qiladi, bu ularning ojizliklarining yaqqol na’munasi. Uning 
e’tiqodi salbiy tusga ega-chunki aqidaparastlikning asli xam e’tiqodning ojizligining 
yaqqol dalilidir. Hulosa sifatida shuni aytish mumkinki aqidaparastlikni keltirib 
chiqaruvchi birlamchi omil ilmsizlikdir ya’ni, shaxs ma’nan kuchli e’tiqodga ega 
bo’lishi mumkin lekin uning e’tiqodi zaruriy bilim va ko’nikmalar bilan boyitilmagan 
bo’lsa, unda dinning asl mohiyatini tushunish, uni ijtimoiy hayotga tadbiq etishda 
ko’r-ko’ronalik va fundamentalizim kabi yondashuvlarga berilish ustunlik qilishi 
mumkin. E’tibor qiladigan bo’lsak, aslida barcha dinlar insoniyatni komillikka, 
yaratuvchanlik va buyuk qadriyatlarga chorlaydi. Agar shaxsga nazar solsak undagi 
tug’ma instinktlar uning biologik jihatidan himoyalovchi bo’lib xizmat qilsa, din 
insoniyatni ma’naviy olamini himoya mexanizmi hisoblanadi. Din va diniy e’tiqod 
asli turli ijtimoiy-psixologik muommolarni keltirib chiqishi emas balki, ularni oldini 
olish uchun mavjud normalar yig’indisi sifatida jamiyatda rol o’ynashi zarur. 
Shundagina biz uchun yot bo’lgan turli aqidaviy buzulishlar va ma’naviy og’ishlar 
o’rnini yaratuvchanlik, komillik kabi buyuk insoniy qadriyatlar egallashi mumkin. 
Diniy ekstremizmning tarixiy ildizlari va oqimlari. Terrorizm – jamiyatda 
beqarorlik keltirib chiqarish, aholi keng qatlamlarida vahima va qo’rquv uyg’otishga 
qaratilgan siyosiy kurashning o’ziga xos usulidir. U yashirin (konspirativ) ruhdagi 
tashkilotlar tomonidan beqarorlik keltirib chiqarish orqali hokimiyatni egallash 
maqsadida amalga oshiriladi. Terrorchi guruhlar jamiyatda aholining keng qatlami 
nomidan harakat qilayotgandek taassurot uyg’otish maqsadida diniy shiorlardan 
niqob sifatida foydalanadilar. 
Terrorizmning eng asosiy xususiyatlaridan biri ushbu harakat tarafdorlarining 
―Kuch ishlatish va zo’ravonlik davlatni qulatuvchi va hokimiyatga erishishni 
osonlashtiruvchi parokandalikka olib keladi‖, degan g’oyaga asoslanib harakat 
qilishlaridir. Terrorizmning yana bir xususiyati hech qanday urush bo’lmayotgan, 
demokratik institutlar faoliyat ko’rsatayotgan, tinchlik hukmron jamiyat sharoitida 
muqobil usullarni atayin inkor etgan holda, siyosiy masalalarni zo’rlik yo’li bilan hal 
qilishga intilishda ko’rinadi. 

---