18
Bu xazina avvalo dengiz suvidan iborat.Dengiz suvi miqdori 1338 mln km
3
yoki gidrosferadagi suv miqdorining 96,5% tashkil etadi.Bu degani Yerdagi har
bir kishi uchun o’rta hisobda taxminan 270mln m
3
dengiz suvi to’g’ri keladi.
Bundan tashqari dengiz suvi o’ziga xos “tirik ruda” bo’lib, tarkibida 75xil
ximiyaviy element mavjud. Misrliklar va xitoyliklar qadim zamonlardanoq dengiz
suvidan tuz ajratib olishni o’rganib olishgan.Hozirda dengiz suvidan ko’p
miqdorda tuz (insoniyat iste’mol qilayotgan tuzning 1/3 qismi) undan tashqari
magniy,brom,yod olinadigan manba bo’lib xizmat qiladi.
Bundan keyingi boylik Dunyo okeani tagidagi mineral resurslardir.Materik
sayozligidan qazib olinadigan resurslar orasida neft
va gaz katta ahamiyatga
ega.Ko’pchilik hisoblarga qaraganda bu boyliklar butun jahon zaxirasining
yarmidan ortig’i materik sayozligida joylashgan. SHuning uchun 5 ta Arktika
davlatlari (Rossiya, Kanada, AQSH,
Norvegiya, Daniya)
SHimoliy Muz okeani
havzasini bo’lib olish shartnomasini 2008-yil may oyida Grendandiyani Gotxob
shaxrida imzoladi. Materik sayozligidagi qattiq foydali qazilmalar nishab
shaxtalar va dragalar yordamida qazib olinadi.Shuningdek okeanlarda cho’kib
ketgan kemalar ko’plab qidirilmoqda va topilmoqda.Okean chuqur qismining
asosiy boyligi temir-marganes qotishmalaridir.Dunyo
okeanidagi asosiy temir-
marganes qotishmalari X1X asrning 70 yillaridayoq inglizlarning “Chellenjer”
ilmiy tadqiqot kemasida aniqlangan.
Dunyo okeani tagidagi barcha temir-marganes qotishmalari aniqlangan bo’lib,
ularning katta qismi Tinch okeanida joylashgan. Temir-marganesni dunyo
okeanidagi umumiy zaxirasi 3trln.t.,olish mumkin bo’lgani 0,5 trln.t.ni tashkil
qiladi.Qotishmalarni qazib olish dastlabki tajribasi AQSH tomonidan Gavayi
orollari yaqinida o’tkazgan (1980-yil).
Dunyo okeanining bundan keyingi boyligi energetika resurslari.Bu boylik juda
katta.Olimlarning hisobiga ko’ra sayyoraimzdagi
suv qalqishining umumiy
qudrati 1-6mlrd kVt ga teng.1mlrd kVt qudrat Er yuzidagi barcha daryolar
energiyasidan ortiq.
Suvning ko’tarilishi bilan bog’liq yirik elektr stansiyalarni 25ta joyda qurish
mumkinligi aniqlangan.Rossiya, AQSH, Fransiya, Kanada,
Avstraliya, Buyuk
Britaniya eng katta suv qalqishi energiya resurslariga egadir.Bu mamlakatlarda
suv ko’tarilishining balandligi 10-15 m ga etadigan sohillar bor.Masalan: Fandi
qo’ltig’i (19m gacha), Penjina qo’ltiqchasi (14m), Kandalashka (12m).
Dengiz
suvlarining qalqishi hisobiga ishlaydigan elektr stansiyalari qurilgan bo’lib, ularni
QES (PES) deyiladi.QESlar hozirda jahonning 5 mamlakatida mavjud bo’lib, ular:
Rossiya, AQSH, Fransiya, Kanada,Xitoy.
Dunyo okeanining yana bir boyligi biologik resurslardir.Bular suvda yashovchi
hayvonlar va o’simliklardir.Bu resurslardan foydalanish akvakultura va
marikultura usullarida qadimdan Xitoyda rivojlangan.Okeanlarning biologik
moddalari umumiy miqdori 35mlrd.t. hisoblanadi, ular 140ming tur mavjudotdan
iborat bo’lib, shundan 130 000 turi hayvonot turlariga, 10 000 turi o’simlik
turlariga to’g’ri keladi. Ular hammasi birgalikda yer biomassasini 5,5 % ini tashkil
etadi. Norvegiya, Bering, Oxita, Yapon, dengizlari dunyodagi eng maxsuldor
dengizlar hisoblanadi.Biroq okeanlardagi ko’pgina organizmlar muhofazaga