Kamchiliklar. Ularni bartaraf etish

www.pedagoglar.uz
43-son 2–to’plam aprel 2023
Sahifa: 194 
sekin-asta to`planganligi ,ayrim nazariy xulosalarga kelish uchun uzoq vaqt talab 
qilinganligi sababli oligofrenopedagogika fanining izchil tarixi nisbatan
qisqargan. Aqli zaif o`quvchilar ishtirok etadigan pedagogik jarayon 
oligofrenopedagogik bilan bog`liq. Bu holat nuqsonli bolaning ilk yoshidagi 
anatomik, fiziologik,ruhiy ma`lumotlarning zarurligini taqozo etadi.Ayniqsa , aqli 
zaiflikning sabablari,rivojlanishida bolalar klinikasiga oid materiallar talab etiladi. 
Bunday bolalarda asab kasallliklari, ruhiy kasallar,bolalar psixonevrologiyasi ,aqli 
zaiflik klinikasi,genetika, maxsus psixologiya kabi ma`lumotlariga asoslanishi 
kerak.Bu ma`lumotlar aqli zaif bolalar ta`lim-tarbiyasida ,ularni hayotga 
tayyorlashda birmuncha samarali usul va vositalarni qidirib topishga yordam 
beradi. 
Olimlar tomonidan aqli zaif o'quvchilarning idrok, tafakkur, xotira, diqqat, 
nutq kabi psixologik xususiyatlari chuqur tadqiq etilib , o'rganilgan. Fazoviy 
buzilishlar aqli zaif bolalarda kuzatiladigan eng ko'p tarqalgan va eng ko'p 
uchraydigan nuqsonlardan biridir. T.N.Belovinaning ta'kidlashicha, fazoni idrok 
etish har xil nuqsonli a'zolarning har xil intermodal aloqalariga asoslanadi. Fazoda 
komponentning to'liqligi ko'zga ta'sir etayotgan turli funksiyalarga bog'liq: uning 
o'tkirligiga, pertseptiv maydoniga, ko'z o'lchagichga va b.q. Chunki aqli zaif 
o`quvchilar bu darajaga to‘liq yetgan bo‘lmaydilar. Aqli zaif o`quvchilarga xos 
bo'lgan uyatchanlik va harakatlar koordinatsiyasining kamligi, bolaga nisbatan 
yaqinda turgan narsalar bilan ko'rib tanishishning shakllanishiga salbiy ta'sir 
ko'rsatadi.Bu esa aqli zaif bolalarda o`qish va yozishda kamchiliklar paydo 
bo`lishiga sabab bo`ladi. 
Tadqiqotlarga qaraganda, aqli zaif bolalar xotirasi 11-12 
yoshda biroz rivojlanar ekan. 13-14 yoshlarda esa aqli zaif bolalar mustaqil 
ravishda mantiqiy tushunchalardan foydalanishlari mumkin. 15 yoshlarda esa aqli 
zaif bolalar materialni eslab qolish qobiliyati normal bolalarga yaqinlasha 
boshlaydi. Bu shundan dalolat beradiki, aqli zaif bolalar bilan olib boriladigan 
ishlar o'z vaqtida to'g'ri va aniq yo'lga qo'yilsa, bu ularning rivojlanishiga yordam 
beradi Yordamchi maktabda o’qish darslarida bolalarni to’g’ri, ongli, tez, ifodali 

---