Kashfiyot va ixtirolar

atom li m uzyorar kem alar
eng kuchli dvigatellar bilan ta ’minlangan. Kema bortiga o'rnatilgan 
maxsus atom elektr stansiyalari AES uning dvigatellari uchun ke- 
rakli m iqdorda elektr toki ishlab chiqaradi.
O'sha davrlarda kemalarning korpusiyog'ochdan ish-
langanligi sababli ko'pgina dengizchilar yong'in xavfidan qo'rqib,
paroxodning yaratilishiga qarshi bo'lganlar Yelkanli kema kapitan-
lari paroxodga jirkanch va nafrat ko'zlari bilan qarardilar. Ular hatto,
paroxod да «olov va tutun chiqaruvchi ajdar» deb nom qo'yganlar

---

Inson suv ostida
Eng birinchi paydo bo'lgan suvga sho'ng'uvchi odam lar dengiz 
tubiga tezroq tushish uchun oyoqlari orasiga tosh qistirib olardilar. 
Ammo eng tajribali sho'ng'uvchi ham dengiz tubida nafasini bor 
yo'g'i bir necha daqiqaga to'xtatib turishi mumkin, shu sababli suv 
tagida uzoq muddat tura olish maqsadida odam larda nafas olish 
uchun maxsus moslamalar ixtiro qilish zaruriyati tug'ilgan.
Suv ostida nafas olish uchun eng birinchi yaratilgan moslamalar- 
dan biri «kataloniya qo'ng'irog'i» degan nom bilan mashhur. U tubsiz 
katta bochka ko'rinishida bo'lgan va yonida maxsus gardishlar bo'lib, 
ularga og'ir yuklar osilgan. Afsonalarga ko'ra, qadim zamonlarda oy- 
nadan tayyorlangan ana shunday qo'ng'iroqda Iskandar Zulqarnayn 
O'rtayer dengizining tubiga tushgan. XVI asrda italiyalik 
Gilyermo
de Lorenso 
maxsus 
g ‘avvoslar qo ‘ng‘irog‘ini 
yaratib, uning ichi- 
ga nasos orqali havo yuborgan. Bunday uskunalar cho'kib ketgan 
harbiy kemalarning to'plarini suv os- 
tidan ko'tarib olishda asqotgan.
Dengiz tubiga tushishda keyingi 
qadam sifatida maxsus g'avvoslar 
kiyimi 
skafandrning 
kashf etilishi 
hisoblanadi. 
1715-yilda 
angliya- 
lik 
Jon Letbrij 
maxsus «sho'ng'ish 
mashinasi»ni yaratdi. Uning ko'rini- 
shi silindr shaklida bo'lib, bu silindr- 
ga tashqarini ko'rish uchun oyna- 
li illuminator va qo'llar uchun suv 
o'tkazmaydigan 
manjetali 
ikkita 
teshik yasalgan. Bunday moslama- 
da odam suv ostida yarim soatga- 
cha tura olgan. Ammo, bu mosla- 
G'avvoslar qo'ng'irog'i

---

«Skafandr» so'zi yunon tilida «qayiq-odam» d e ­
gan m a ’noni anglatadi. Hozirda esa kosmonavt-
larning maxsus kiyim i skafandr deb nomlanadi.
maning eng asosiy kamchiligi uning 
ichiga sof havoni yuborish mumkin 
bo'lmaganligidadir.
Nihoyat, 1943-yilda fransiyalik