Teqvim-2015. pdf

Ə d ə b i y y a t
Əsərləri /Ə.Yunus; tərt., 
ön söz və lüğətin müəl. 
C.Bəydili.-Bakı: Şərq-
Qərb, 2009.-357 s.
Divan /Ə.Yunus; tərt., 
ön söz və lüğətin müəl. 
C.Bəydili.- Bakı: Nafta-
Press, 2004.- 285 s.
Risalətün-nüshiyyə 
/Ə.Yunus.- Bakı: Elm və 
təhsil, 2013.- 194 s.
Böyük Türk şairi Yunus 
Əmrənin həyat və yara-
dıcılığına həsr olunmuş 
“Yaşayan Yunus Əmrə” 
beynəlxalq elmi konf-
ransının materialları. 9 
dekabr 2013 /red. hey. 
İ.Həbibbəyli.- Bakı, 
2013.- 845 s.
Hümmətova, X. Yunus 
Əmrə: məqalələr 
toplusu /X.Hümmətova.- 
Bakı, 2012.- 236 s.
Özgen, K. Yunus Əmrəm 
var yarına: roman 
/K.Özgen.- Bakı, 2008.- 
123 s. 
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www. adam.az
www az.wikipedia.org
tabevi.ws
775  
illiyi
Türk ozanı

---

355
Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq
190 
illiyi
Mirzə Qədim 
İrəvani
  
 
1825-1875 
2015
Mirzə  Qədim  İrəvani 1825-ci ildə 
qədim  İrəvan  şəhərində, sənətkar 
ailəsində anadan olmuşdur. 
Mirzə  Qədim  şəhərdə yeni açılan 
“Üsuli-cədid” məktəbində oxumuşdur. 
Sonra atası  təhsilini davam etdirmək 
məqsədilə onu Tiflisə göndərmiş, gim-
naziya təhsili almışdır. Təhsilini başa 
vurduqdan sonra İrəvana dönmüşdür.
O, yaradıcılığının ilk dövrlərində 
dekorativ sənət sahəsində çalışmışdır. 
Əsasən divar rəsmləri, bədii tikmələr 
üçün rəsm və trafaretlər çəkmiş, qı-
zılgül, zanbaq və digər çiçəklərdən 
mürəkkəb kompozisiyalar tərtib etmiş-
dir. Rəssam yaradıcılığının erkən çağ-
larından Avropa boyakarlığına böyük 
maraq göstərmişdir. O, həmin dövrdə 
kağız, şüşə və güzgü üzərində bir neçə 
portret çəkmişdir. Bu əsərlər arasın-
da “Süvari”, “Rəqqasə”, “Dərviş” 
portretləri xüsusilə seçilir.
O, İrəvan sərdarı Hüseynqulu xanın 
məşhur sarayının divar rəsmlərini bərpa 
etmək dəvəti almış, burada rəssam sa-
rayın otaqlarını, xüsusən güzgülü zalın 
divarlarını  bəzəyən köhnə dekorativ 
pannoları  və süjetli kompozisiyaları 
yenidən bərpa etmişdir. Eyni zaman-
da bir neçə tarixi şəxsiyyətlərin portret 
təsvirlərini çəkmişdir. Həmin  əsərlər ara-
sında tamaşaçıların və mütəxəssislərin 
diqqətini  ən çox Fətəli  şah Qacar, 
şahzadə Abbas Mirzə, sonuncu İrəvan 
xanı Hüseynqulu xanın portretləri cəlb 
etmişdir. Təəssüf ki, Azərbaycan bədii 
sənətinin yüksək səviyyəsini, həmçinin 
irəvanlı azərbaycanlılara məxsus oldu-
ğunu sübut edən Sərdar sarayı  məhv 
edilib. Təkcə iki portret (Fətəli şah və 
Abbas Mirzənin) divardan çıxarılaraq 
Tiflisə aparılıb. Hazırda bu əsərlər Gür-
cüstan Dövlət  İncəsənət Muzeyində 
saxlanılır.
Mirzə  Qədim  İrəvaninin yaradıcılı-
ğının  ən məhsuldar dövrü 1860-1870-
ci illərə  təsadüf edib. Rəssamın möv-
cud olan ən qiymətli əsərləri məhz bu 
illərdə yaranıb. Onun “Oturmuş qa-
dın”, “Vəcihulla Mirzə”, “Şah Tələt” 
(hər üçü Gürcüstan Dövlət  İncəsənət 
Muzeyində saxlanılır), “Molla”, “Gənc 
qadın”, “Fətəli  şah”, “Abbas Mirzə”, 
“Naməlum qadın” (Azərbaycan Milli 
İncəsənət Muzeyi) və s. başqa portretlər 
rəssamın bu dövrdəki yaradıcılıq uğur-
larını əks etdirir.
O, xalq sənətini dərindən bilən, 
əsərlərində bu tükənməz sərvətin gözəl 
ənənələrindən bacarıqla istifadə edən 
mahir ornamentalist rəssam olub. 
Əsərlərində - döşəməyə salınmış xalça, 
mürəkkəb naxışlı şəbəkə, adamların ge-
yimi və ev əşyasının üzərində çəkdiyi 
müxtəlif  biçimli ornament bəzəkləri 
bunu bir daha sübut edir. O, təsviri 
incəsənətdə yeni bir dövrün əsasını 
qoymuşdur. 
Mirzə  Qədim  İrəvani ömrünün və 
yaradıcılığının  ən coşqun çağlarında, 
1875-ci ildə İrəvan şəhərində vəfat et-
mişdir.