Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
İrland yazıçısı 222
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedikia.org 31
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.lit.az 13
- İ n t e r n e t d ə www.adam.az www.anl.az www.az.wikipedia.org 15
- İ n t e r n e t d ə www.adam.az www.anl.az www.az.wikipedia.org 23
|
26 İrland yazıçısı 222 Dünya ədəbiyyatı 150 illiyi Xalid Ziya Uşaqlıgil 1866-1945 İYUL Ə d ə b i y y a t Aşk-ı memnu /H.Z. Uşaklıgil.-İstanbul:Özgür Yayınları, 2011.- 246 s. Kırık hayatlar /H.Z. Uşaklıgil.- İstanbul:Özgür yayınları, 2012.- 254 s. Saray ve ötesi /H.Z. Uşaklıgil.-İstanbul:Özgür yayınları, 2012.-154 s. Deveci, M. Halit Ziya Uşaklıgilin öykülerinde yapı ve izlek /M.Deveci.- Elazığ: [yayl.y.], 2013.- 121 s. Hacıyeva, M. Gizli eşqin aşkar görüntüləri: [“Aşkı- Memnu” əsəri haqqında] /M.Hacıyeva //Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 9 iyul.- S.5. Sevda, A. Halit Ziya Uşak- lıgilin romanlarında kadın ve kadın eyitimi: Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği programı. Yüksek lisans tezi.- İzmir, 2007. Алькаева, Л.О. Творчество Халида Зии /Л.О.Алькаева.- Москва, 1966.- 201 с. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedikia.org 31 Türk yazıçısı Xalid Ziya Uşaqlıgil (Halid Ziya Uşaklıgil) 1866-cı il (bəzi mənbələrdə 1865) iyul ayının 31-də İstanbulda ana- dan olmuşdur. İlk təhsilini orta məktəbdə aldıqdan sonra Fatih Hərbi Rüştiyesinde oxumuşdur. Müharibənin başlanması ilə əlaqədar ailəsi ilə birgə İzmirə köçmüş, təhsilini İzmir Rüştiyəsində davam et- dirmişdir. Fransız dilini təkmilləşdirmək üçün internat məktəbinə getmiş, fransız ədəbiyyatını yaxından öyrənmişdir. İlk yazılarını İstanbulda “Xəzine-i-Evrak” adlı jurnalda “Məhməd Xalid” adıy- la dərc etdirmişdir. Sonuncu sinifdə oxuyarkən məktəbdən ayrılmış, atasının katibi olarak işə başlamışdır. Həmin ildə “Novruz” adlı jurnal dərc etdirmiş, bu- rada tərcümə, şeir, hekayə, mənsur şeir və elmi yazılarını dərc etdirmişdir. Fran- sız ədəbiyyatı tarixi ilə bağlı “Qərbdən Şərqə Səyyale-i Ədəbiyyə: Fransa Ədəbiyyatının nümunə və tarixi” adlı kitabı 1885-ci ildə nəşr olunmuşdur. İz- mir Rüştüyəsində fransız dili müəllimi kimi çalışmış, eyni zamanda Osmanlı bankında işləməyə başlamışdır. İzmir məktəbi açıldıqdan sonra müəllimliyə bu məktəbdə davam etmiş, fransız dili ilə yanaşı türk ədəbiyyatından da dərs demişdir. 1886-cı ildə dostu Tevfik Nevzat ilə birlikdə “Hizmet” (Xidmət) adlı bir qəzet nəşr etmişlər. Bu qəzet Vali Xəlil Rüfət Paşa və hüquq dairəsi rəisinin himayəsində yayımlanmış, şəhərin mədəniyyət həyatına yenilik gətirmiş, yazıçıya isə geniş yaradıcılıq imkanı aç- mışdır. İlk əsərləri - “Nemide” (1889), “Bir ölünün defteri” (1889), “Ferdi ve Şürekasi” (1894) “Xidmət” qəzetində dərc olunmuşdur. 1885-ci ildə ardıcıl olaraq dərc olunan “Sefile” adlı ilk ro- manı qadağan edilmişdir. Romanlarla yanaşı “Mezardan sesler” adlı mənsur şeirləri də oxucular tərəfindən maraqla qarşılanmışdır. Övladları üçün “Kırık oyuncaq”, “Kırık hayatlar” və “Bir acı hikaye” kitablarını yazmışdır. 1893-cü ildə ədib İstanbula getmiş baş katiblik vəzifəsində 16 il işləmiş, vaxtının çoxunu mütaliəyə və yaradıcı- lığa ayırmışdır. 1897-ci ildə çap olunan “Mavi və siyah” adlı romanında kədərli eşq macərası mövzusunu geri plana almış, dövrün mətbuat dünyasını, “Edebiyyat-e Cedide” ədəbiyyat birliyinin bu dün- yaya baxışını əks etdirmişdir. İlk bö- yük türk romanı sayılan “Puç olmuş həyatlar” (“Aşk-ı Memnu”) romanını 1898-1900-cü illərdə yazmışdır. “Mavi və siyah” əsərinin qazandığı rəğbətdən sonra yazıları əsasən tirajı yüksək olan “İkdam” və “Sabah” qəzetlərində dərc olunmuşdur. 1930-cu ildən etibarən yaradıcılığın- da canlanma başlamış, “Cümhuriyet” və “Son Posta” qəzetlərində yazıları çap edilmişdir. Xalid Ziya Uşaqlıgil 1945-ci il mart ayının 27-də vəfat etmiş, İstanbulda Ba- kırköy qəbiristanlığında dəfn olunmuş- dur.
223 223 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq 90 illiyi Vidadi Nərimanbəyov 1926-2001 İYUL Ə d ə b i y y a t Nərimanbəyov Vidadi Yaqub oğlu //Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 cilddə.- Bakı, 1983.- C.7.- S.225. Асадова, И. История гения, писавшего портреты на фоне рвущихся снарядов: Видади Нариманбеков был единственным азербайджанским художником, романтически воспевшим подвиг азербайджанского солдата в ВОВ /И.Асадова //Эхо.- 2015.- 9 мая. - С. 10. Нигяр Нариманбекова: “Последнейего картиной была стая белых лебедей, улетающих в сияющую вечность...” //Эхо.-2014.- 28 июня.- С.10.. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.lit.az 13 Rəssam Vidadi Yaqub oğlu Nərimanbəyov 1926-cı il iyul ayının 13-də Fransanın Kann şəhərində anadan olmuşdur. Ailəsi ilə birlikdə Bakıya qayıtmış, 1943-1944- cü illərdə Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində oxumuş, 1944-1950-ci illərdə Sovet Ordusu sıra- larında xidmət etmişdir. 1950-1953-cü illərdə Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində təhsilini davam
etdirmişdir. 1953-1956-cı illərdə V.Muxin adına Leninqrad Ali Rəssamlıq-Sənaye Məktəbində və 1957-1960-cı illərdə Tbilisi Rəssamlıq Akademiyasında təhsil almışdır. Gənc rəssam tələbə ikən açıq səmanın, günəşin fonunda qara bulud layları təsvir edilmiş, öndə isə biri ya- ğış, digəri quraqlıq arzulayan iki insan obrazı əks olunmuş “Düşmənin sevin- ci...” tablosu ilə şöhrət qazanmışdır. İkinci Dünya müharibəsi rəssamın yaradıcılığına da təsir etmiş, əsərlərində müharibə və hərbi-vətənpərvərlik möv- zusu əsas yer tutmuşdur. “Ağır illər” (1960), “Yolda” (1963), “Müharibə yolları” (1965), “Xatirələr” (1967), “And” (1969), “Bakılılar. Qırx birinci il” (1970), “Böyük Vətən müharibəsi” (1971), “Sovet İttifaqına xidmət edirəm!” (1973), “Bayraq” (1975), “Adsız təpədə” (1978), “İthaf” (1980), “Vidalaşma” (1981) və s. tematik tab- lolarında müharibənin fəlakətləri, so- vet xalqının faşizmə qarşı qəhrəmanlıq mübarizəsi öz əksini tapmışdır. 1961-ci ildən SSRİ Rəssamlar İttifa- qının üzvü olmuşdur. 1963-cü ildə “Yol- da” monumental, irihəcmli tablosu ilə şöhrət qazanmışdır. Əsər R.Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin daimi eksponatıdır. Rəssam portret və natürmort janr- larında da özünü sınamış, “Nəzifənin portreti” (1965), “Natürmort” (1969), “Oğlumun portreti” (1972), “Tələbə qız” (1977), “Tələbə Nigar” (1980) və s. rəsmlərini çəkmişdir. Yalnız keçmiş SSRİ məkanında deyil, Macarıstan, Çe- xiya, Bolqarıstan, Rumıniya, Almaniya, Əlcəzair, Finlandiya, İtaliya, Avstriya, Türkiyə, Hindistan, İraq və s. ölkələrdə fərdi sərgisi təşkil edilmişdir. 1972-1986-cı illərdə Azərbaycan SSR Rəssamlar İttifaqının İdarə Heyətinin sədr müavini vəzifəsində işləmişdir. 1992-2000-ci illərdə Fransanın Bor- do, Po, Biarritz şəhərlərində “Buskay- rol” (“Bouscayrol”) Qalereyasında fərdi rəssamlıq sərgisi keçirilmişdir. 20 Yanvar faciəsinə həsr etdiyi “Qatillər” tablosu dünyanın bütün sərgi salonlarında nümayiş etdirilmişdir. Görkəmli rəssamın yaradıcılığı, ictimai fəaliyyəti dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, 1977-ci ildə “Əməkdar rəssam”, 1982-ci ildə “Xalq rəssamı” fəxri adlarına, ulu öndər Heydər Əliyevin 2001-ci il tarixli Sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeninə layiq görülmüşdür. Vidadi Nərimanbəyov 2001-ci il dekabr ayının 13-də vəfat etmiş, Bakı şəhərində dəfn olunmuşdur. 2006-cı ildə Vidadi Nərimanbəyovun xatirəsinə “Sənətə həsr olunmuş ömür” filmi lentə alınmışdır.
224 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq 410 illiyi Rembrandt van Reyn 1606-1669 İYUL Rembrandt Harmens van Reyn 1606-cı il iyul ayının 15-də Hollan- diyanın Leyden şəhərində anadan ol- muşdur. 1613-cü ildə latın məktəbində təhsil almış, sonra rəssamlıq məktəbinə getmişdir. 1620-ci ildə istedadlı gənc 14 yaşında Leyden universitetinə da- xil olmuşdur. 1624-cü ildə Amsterda- ma köçərək orada Piter Lastmandan, Yan və Yakob Peynas qardaşlarından rəssamlıq dərsi almışdır. Burada altı ay yaşamış, rəssam kimi formalaşaraq əsrinin ən uğurlu rəssamı kimi tanın- mış, yenidən Leydenə qayıtmış, ata evində Yan Livenslə birlikdə emalat- xana açmışdır. 1630-1640-cı illər Rembrandt ya- radıcılığının uğurlu dövrü və şəxsi həyatının xoşbəxt çağları olmuşdur. Bu illərdə qrup portretlər ustası kimi şöhrət qazanan rəssam külli miq- darda sifariş almış, yanına çoxlu şa- gird gəlmişdir. Yaratdığı portretlərdə (“Doktor Tülpün anatomiya dərsi” (1632), Mauritshöys muzeyi, Haaqa; “Saskiyanın portreti” (1634), Kas- sel Şəkil Qalereyası və s.) obrazların səciyyəvi cizgilərini məharətlə verə bilmişdir. Rəssamın bu dövrdə çəkdiyi “Çarmıxdan endirilmə” (1634), “İb- rahimin qurban verməsi” (1635), “Danaya” (1636) (Ermitaj - Sankt- Peterburq), “Samsonun gözlərinin çı- xarılması” (1636, Ştedel Rəssamlıq İnstitutu - Frankfurt-Mayn) kimi sü- jetli kompozisiyalarda bir tərəfdən barokko incəsənətinə xas dekorativ əlamətlər, digər tərəfdən isə obrazla- rın realist şərhi özünü büruzə vermiş- dir. 1639-cu ildə Breenştrass şəhərinə köçmüş, həyatının ən mürəkkəb döv- rünü yaşamışdır. 1642-ci ildə “Gecə gözətçiləri” (Amsterdam Dövlət Mu- zeyi) əsərini başa çatdırmış, lakin tab- lo sifarişçilərin (atıcı rotanın zabitləri) etirazına səbəb olmuş, sifarışlərin ara- sı tamamilə kəsilmiş, emalatxanasında şagirdlərin sayı azalmışdır. Əsasən Bibliya süjetləri əsasında kompozisiyalar üzərində işləmişdir. 1657-1658-ci illərdə yaratdığı “Assur, Aman və Esfir” (1660, A.S.Puşkin adı- na Təsviri Sənət Muzeyi) və “Fərsiz oğulun qayıtması” (təqr. 1668-1669, Ermitaj) dini kompozisiyalarında emosional gərginlik, obrazların psixo- loji dramatizmi güclüdür. Rembrandt həmçinin görkəmli rəsm və ofort usta- sı kimi də tanınmışdır. Holland boyakarı və qrafiki təqribən 800 tablo, 300 ofort və 2000 rəsm əsəri çəkmişdir. Dünya incəsənətinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Remb- randt van Reyn 1669-cu il oktyabr ayının 4-də Amsterdamda vəfat etmiş, yurdsuzlar qəbiristanlığında dəfn olun- muşdur. 1956-cı ildə rəssamın anadan ol- masının 350 illiyi ümumdünya miq- yasında, keçmiş SSRİ-də, o cümlədən Azərbaycanda da qeyd edilmişdir.
225 225 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq 100 illiyi Maral Rəhmanzadə 1916-2008 İYUL Maral Yusif qızı Rəhmanzadə 1916- cı il iyul ayının 23-də Bakının Mərdəkan qəsəbəsində anadan olmuşdur. 1922-ci ildə Bakıdakı H.Cavid adına 8 saylı qız məktəbinə getmişdir. Hələ məktəbli ikən “Ana dili” kitabındakı xalq nağıl- larına və “Aran köçü” hekayəsinə ilk şəkillərini çəkmişdir. 1930-1933-cü illərdə Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumunda, 1934-1940-cı illərdə Moskva Rəssamlıq İnstitutunda təhsil almışdır. Yaradıcılığının erkən dövründə çəkdiyi “Azərbaycan qadı- nı keçmişdə və indi” (1940), “Qadın- lar müharibə illərində” (1942) dəzgah rəsmləri silsilələrində Azərbaycan qa- dınlarının həyatı, məişəti, qəhrəmanlığı və s. öz əksini tapmışdır. Böyük Vətən müharibəsindən sonrakı illərdə, əsasən qrafika sahəsində (litoqrafiya, linoq- ravüra) fəaliyyət göstərmiş, “Bizim Xəzərdə” (1953-1960), “Sosialist şəhəri Bakı” (1959-1960), “Sumqayıt- Rustavi” (1962) və s. linoqravüra silsilələrini çəkmiş, yaradıcılığında əmək və məişət mövzuları xüsusi yer tutmuşdur. 1957-ci ildə Moskvada təşkil edilmiş şəxsi sərgisindən sonra “Sovetskiy xu- dojnik” nəşriyyatı tərəfindən rəssamın xüsusi albomu nəşr edilmişdir. 1965- 1982-ci illərdə Azərbaycan kəndinin həyatı, doğma təbiət “Bizim qızlar”, “Doğma vətənim”, “Azərbaycan”, “Mənim bacılarım” rəngli linoqravüra silsilələrində sənətkarlıqla əks olun- muşdur. 1964-cü ildə çəkdiyi “Xınalıq. Sıldırım qaya üzərində” rəngli linoqra- vüra R.Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində saxlanı- lır. “Dəniz nefti” mövzusu Maral Rəhmanzadə yaradıcılığında özünü işıqlı xətlə göstərmiş, “Neftin daşın- ması”, “Neftçilər tankerdə”, “Re- zervuar parkı”, “Yeddi gəmi adası”, “Günəş şüaları”, “Fırtınada” və “Ərzaq gətiriblər” kimi qrafik miniatürləri energetikası və romantikası ilə digər işlərindən çox fərqlənmiş və rəssama uğur gətirmişdir. Təsviri
sənətimizin zəngin
ənənələrini davam etdirən rəssam kitab qrafikası sahəsində də geniş fəaliyyət göstərmiş, M.S.Ordubadinin “Qılınc və qələm” (1955); Füzulinin “Qəzəllər”, Nizaminin “Leyli və Məcnun” (hər iki- si 1958) bədii əsərlərinə illüstrasiyalar çəkmişdir. 1964-cü ildə “Azərbaycan SSR Xalq rəssamı” fəxri adına layiq görülmüşdür. 1965-ci ildə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı, Qırmızı Əmək Bay- rağı, “Şərəf nişanı” ordenləri, həmçinin medallarla təltif edilmişdir. 1996-cı ildə ulu öndər Heydər Əliyevin imza- ladığı Fərmana əsasən “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir. Görkəmli rəssam Maral Yusif qızı Rəhmanzadə 2008-ci il mart ayının 16- da Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
226 Musiqi.Opera.Balet 75 illiyi Flora Kərimova 1941 İYUL Flora Ələkbər qızı Kərimova 1941- ci il iyul ayının 23-də Bakıda anadan olmuşdur. 1964-cü ildə Asəf Zeynallı adına Bakı Musiqi Texnikumunu bitir- miş, 1965-1971-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunda (indiki ATU), 1972-1977-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (indiki Bakı Musi- qi Akademiyası) təhsil almışdır. Səhnəyə ilk gəlişi 1956-1957-ci illərdə keçirilən Azərbaycan gənclərinin festivalında iştirakı ilə başlamışdır. Şmidt zavodunun bədii özfəaliyyət kollektivində, Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun “Çinar” ansamblında, 1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Filar- moniyasında çıxış etmişdir. 1983-cü ildən Azərbaycan Tele- radio Verilişləri Şirkətinin solistidir. Repertuarında görkəmli Azərbaycan bəstəkarları T.Quliyev, R.Hacıyev, F.Əmirov, E.Sabitoğlu, F.Sücəddinovun bəstələdiyi mahnılar başlıca yer tutur. Bəstəkar Elza İbrahimova məxsusi ola- raq F.Kərimovanın səsi üçün “Afət” operasını bəstələmişdir. 1966-cı ildə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında Leyli (“Leyli və Məcnun”, Üzeyir Hacıbəyli) partiyasında 6 tama- şada çıxış etmiş, 1969-cu ildə “Qanun naminə” bədii filmində Züleyxa roluna çəkilmişdir. “Böyük Dayaq” (1962), “O qızı tapın” (1970), “Gün Keçdi” (1971), “Həyat bizi sınayır” (1972), “Qız, oğ- lan və şir” (1974), “Payız melodiyala- rı” (1974), “Şahzadə-qara qızıl” (1974), “Alma almaya bənzər” (1975), “Toplan və kölgəsi” (1977), “Sonrakı peşmançı- lıq” (1978), “Qayınana” (1978), “Yol- lar görüşəndə...” (1979), “Onun bəlalı sevgisi” (1980), “Ağ atlı oğlan” (1995) və s. adlı film və tamaşalarda səslənən mahnıların ifaçısı kimi çıxış etmişdir. Füsunkar səsə malik Flora xanımın ifasında səslənən “Yoxluğunu bilə bilə”, “Yalan imiş”, “İlahi”, “Ruhumuz qovu- şacaq”, “Qarabağ”, “Əzizim”, “Bakı sabahın xeyir”, “Bir axşam taksidən...”, “Bir daha”, “Dünya köhnə dünyadır”, “Əlvida”, “Onun bəlalı sevgisi”, “Unut sən məni”, “Saçlarına gül düzüm”, “Unutma”, “Sən uzaq yaşıl ada” mah- nıları bu gün də tamaşaçılar tərəfindən sevə-sevə dinlənilir. Azərbaycan musiqi ifaçılığı sənətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə Flo- ra Ələkbər qızı Kərimova 1990-cı ildə “Əməkdar artist”, 17 noyabr 1992-ci il tarixində “Xalq artisti” fəxri adına layiq görülmüşdür. 1994-ci ildə ABŞ-ın Sülh və De- mokratiya İnstitutu tərəfindən İnsan hüquqları Müdafiəsi Departamentinin “Ən mübariz müğənni”, “İnsan haqları- nın müdafiəçisi” baş mükafatını almış, 2014-cü ildə “Borçalı” cəmiyyətinin “Şərəf medalı” ilə təltif edilmişdir. Ə d ə b i y y a t Xəlilzadə, F. Bənövşə ətirli səs /F.Xəlilzadə; red. V.Quliyev.- Bakı: Azərbaycan, 1993.- 48 s. Ol, Ə.Səsindən tanınan /Ə.Ol (Cəbiyev); red. Q.İsabəyli.- Bakı: Cik- cik, 1993.-48 s. Cəbrayıloğlu, E. Flora Kərimovanın özü və səsi /E.Cəbrayıloğlu //Ədalət.-2011.- 23 iyul.- S.11. Cəlaloğlu, E. Gözəllik mücəssəməsi-Flora Kərimova /E.Cəlaloğlu //Türküstan.- 2015.- 7-13 iyun.- S.13. Flora Kərimova //Dəyişikliklərə cəsarəti çatan örnək xanım- lar /Rasional İnkişaf uğrunda Qadınlar Cəmiyyəti (RİQC); kitabın müəllifi. Meh- riban Vəzir; layihənin müəllifi və rəhbəri. Ş.İsmayılova.-Bakı, 2008.- S.83-84. Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|