Kimyoviy texnologiyalar

O’rtacha namuna olish
Ishdan maqsad: Silikat materiallar ishlab chiqarishda xom ashyo va materiallardan o'rtacha na'muna olish usullarini o'rganish.
Kerakli jixoz va reaktivlar: Toshsimon yoki tupro?simon material, bolg’acha yoki mahsus tayoqcha, namuna yoyiladigan stol yoki 50x50 sm o'lchamli palitra, koncentrlangan NSl kislotasi.
Laboratoriya ishining nazariy asoslari.
Silikat materiallari ishlab chiqaruvchi korxonalarda ishlatiladigan hom-ashyo materiallari asosan vagonlarda, avtomashinalarda, sochiluvchan komponentlar yesa ?oplarga zhoylangan holda keltiriladi. Korhona sharoitida keltirilgan hom-ash``yolardan namuna olinib, korhonaning markaziy laboratoriyasida tekshiriladi. Namunani ?opdagi komponentlarning uch ?ismidan, ya``ni ?opning yu?ori ?ismidan, o'rta ?ismidan va yeng pastki ?ismidan olinadi. Toshsimon materiallardan namuna olishda material uyumining har bir kvadrat metridan olinadi. Ko'pincha, toshsimon materiallarni olib kelish davrida kichik o'lchamli tosh bo'lakchalari uyumning tagida qolib ketadi. SHuning uchun toshsimon materiallardan namuna olishda maydonning yuzasi va balandligini hisobga olish lozim.
Vagonlarda kelgan uyumli materiallar (mayda bo'lakli yoki sochiluvchan)dan namuna olish tehnikasi yuqoridagi tartib bo'yicha, material belkuraklar yordamida olinadi.
Korhona sharoitida har bir vagondan, uyumdan va qoplardan olingan namuna 30-35 kg ni tashkil yetadi. Tanlab olingan toshsimon materiallar maydalanadi va aralashtiriladi. Aralashtirilgan materialdan "kvartalash usuli"da o'rtacha namuna olinadi. Kvartalash usuli to kerakli miqdor qolgunchaga amalga oshiriladi.
Laboratoriya sharoitida o'rtacha namunani kvartalash usuli orqali aniqlanadi. Bunda 1m² yuzali maydonda namunani yoyilib, diagonal chiziqlar tortiladi va 2 qarama-qarshi tomonni olib tashlanadi va shu jarayonni to bizga kerakli miqdor qolgungacha davom yettiriladi. Laboratoriya sharoitida o'rtacha namunani olish, berilgan 1 kg materialdan o'rta hisobda 100 g yoki 100 g materialdan 10 g qolguncha davom yettiriladi.
Kvartalash usuli uchun laboratoriya sharoitida 50x50 sm li politradan foydalanish mumkin. Tuproq tarkibidagi karbonatlar miqdorini aniqlash uchun koncentrlangan NSl tomizib ko'riladi. Bunda tuproq tarkibida karbonatlar mavjud bo'lsa, tuproq yuzasida ko'pirish holati kuzatiladi, aksincha, tuproq tarkibida karbonatlar mavjud bo'lmasa bu holat kuzatilmaydi.
Laboratoriya ishini o'tkazish tartibi:
Laboratoriya sharoitida berilgan 100 g og’irlikdagi tuproqsimon materialdan namuna olinadi. Buning uchun berilgan tuproq yirik bo'laklardan iborat bo'lsa, uni mahsus tayoqcha yoki bolg’acha yordamida engil maydalanadi. 50x50 sm li yuzada materialni yoyib, kvartalash usuli bilan o'rtacha namuna olinadi.