Kirish I bob. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni tarbiyalashda jismoniy tarbiyaning o’rni

5.Egiluvchanlikni  tarbiyalash.  7-8  yoshli  bolalarda  egiluvchanlikni 

tarbiyalash maqsadida ayrim mushak guruhlari va bo’g’inlariga ta’sir ko’rsatuvchi 

o’yinlar  tanlab  olinadi.  Bu  o’yinlar  asosan  maxsus  sport  jihozlari  yordamida 

o’tkaziladi.  Og’irliklar  o’rnida  Shug’ullanuvchilarning  o’zlari  ham  qatnashishlari 

mumkin. 

Egiluvchanlikni tarbiyalash uchun “tizza ostida ro’molcha”, “tayoqni davraga 

irg’itish”,  “to’siqdan  sakrab  o’tish”,  “tosh  o’yin”  kabi  o’yinlar  tavsiya  etiladi. 

Masalan,  biz  7-8  yoshli  o’quvchilar  uchun  qiziqarli  va  egiluvchanlik  sifptini 

samarali  ravishda  oshiradigan  “tosho’yin”  ni  o’qituvchilarga  tavsiya  etamiz. 

O’yinda ishtirok etuvchilar doira bo’ylab turadilar. Ularning xar biri, bir o’yinchidan 

tashqari, qo’llariga beshtadan toshcha ushlab oladi. 

 

 

---

XULOSA 

Bolalar  jismoniy  tarbiya  darsining  boshqa  shakllariga  nisbatan  o’yinlarda 

ko’proq so’zlashni eslab qolish va esda tutish imkoniyatiga ega bo’ladilar, bu esa 

ixtiyoriy  xotira  xususiyatini  chuqurroq  ochishga  yordam  beradi.  Bundan  esa 

shunday xulosalar kelib chiqadi. 

1. 

O’yin bola tomonidan ma’lum rol tanlash va uni ijro etish jarayoni 

bo’lib, birtalay axborotlarni eslab qolishni talab qiladi. 

2. 

Shu  boisdan  personajning  nutq  boyligini  egallash,  hatti-harakatini 

takrorlashdan iborat ongli maqsad bolada oldinroq paydo bo’ladi va oson amalga 

oshadi. 

 Milliy  xalq  o’yinlaridan foydalanishda, ularni qo’llashda shuni hisobga 

olish kerakki, bu yoshdagi bolalar aniqlikni talab etadigan mayda harakatlarga 

qaraganda keng, kuchli harakatlarga ancha moyil bo’ladilar. 

Bizning fikrimizcha, milliy xarakatli o’yinlarni hamma fazilatlar, qobilyatlar, 

sifatlarni  tarbiyalash  bilan  bir  qatorda  aqliy  va  xarakat  ko’nikma  hamda 

malakalarining shakllanishida asosiy o’rinlarni egallaydi. 

Milliy qadriyatni  tiklashda  katta ahamiyat berilayotgan hozirgi  davrda  milliy  

sport  o`yinlarning  ahloq-odobli  insofli  va ahdiga vafoli  kishilarni tarbiyalashda , 

sahiylik  har doim  boshqalarga ko`mak  berish kabi  sifatlarni rivojlantiruvchi  xillari 

ham ko`p. “Savob”  o`yinlari yo`l, ko`prik masjid-madrasa, irrigatsiya  tarmoqlari 

va shunga  o`xshash inshootlarni tuzatish va ta`mirlashda xizmat qilgan. 

Milliy  sport o`yinlari bilan o`tmishda ota-bobolarimiz bolalarni 2-3 yoshdan 

shug`ullantira  boshlaganlar.  Ulug`  bobokalonimiz  Amir  Temur    davrida    o`g`il 

bolalarga  ot  minish,  chavandozlik  bilan  shug`ullanish  3  yoshdan  o`rgatilganligi  

ma`lum.    2-3  yoshdan  suzish  bilan    shug`ullanib,  suv  hovuzi  ustidan  tortilgan 

arqondan yurishga bo`lajak darvozlarni juda kichiklikdan o`rgatganlar. 

  O`g`il    bolalar  o`z  aka-ukalari,  mahalladosh,  o`rtoqlari  bilan  kurash 

mashqlarini  xuddi  shunday  kichik  yoshlardan  boshlaganlar.  Qiz  bolalar    esa 

---

“Arg`imchoq” , “Tortishmachoq”, “Oq terakmi, ko`k terak”,“Bekinmachoq” , “otib 

qochar”  va shunga o`xshash otaliqqa, onalikka, mehnatga tayyorlovchi milliy sport 

bilan juda kichiq yoshlaridan boshlab shug`ullanishga jalb qilganlar. 

CHidamlilik, zukkolik, ziyraklik, chaqqonlik va hakozo kabi yaxshi  fazilatlar  

sport orqali va xususan milliy o`yinlar orqali  bolada rivojlanishi  ota-bobolarimizga 

qadim-qadimdan ma`lum. Turon zaminida yashab kelgan avlod ajdodlarimiz milliy  

o`yinlarini e`zozlashganlar va katta  e`tibor berib  kelishlari hech kimga sir emas. 

  Jismoniy  tarbiya  va  sport  kishining  hayotiy  istiqbol  yo`lini    nurli    qilishga 

yordam beradi. 

  Sog`lom va kuchli bo`lish inson uchun bebaho boylik. Sog`lom odam hayot 

yo`lini topadi, belgilangan orzu-umidlariga mehnati bilan erisha oladi. 

  Milliy  o`yinlar  orasida  insonni  ma`lum  kasalliklardan  himoya  qilgan 

(profilaktika)    yoki  shunday  kasallik  alomatlari  sezilganda    ulardan  qutilishga 

ko`maklashadiganlari ham ko`p. 

  Ma`lumki  tikuvchilar,  do`ppido`zlar,  maxsi    tikuvchilar  ma`lum  nuqtaga  

muttasil  ko`zlarini  qadm  ish  bajaradilar.  Ko`z    mushaklari  ish  davrida  

chegaralangan darajada  harakat qiladi. 

  Xuddi  shuningdek,  muttasil  o`qish,  yozish  bilan  shug`ullanuvchilar  ko`rish 

imkoniyatini xavf ostida  qoldiradilar. Halq  donishmandligi bunday faoliyat bilan 

bilan shug`ullantiruvchilar uchun “Besh to gimnastikasi” o`yinlarini  yaratgan va 

shug`ullanishga  odatlantirgan. 

 

 

---

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 

1. O’zbekiston Respublikasi “Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida” gi qonuni 

(1992 yil 14 yanvar) “Xalq so’zi” gazetasi, 1992 yil 19 fevral. 

2. O’zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. “Ma’rifat” 

gazetasi. 1998 yil 1 aprel. 

3. O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  mahkamasining  “O’zbekistonda  jismoniy 

tarbiya va sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida” gi. “Ma’rifat” 

gazetasi, 2000 yil 29 iyun, “Xalq so’zi” gazetasi 2000 yil 30 iyun. 

4. Karimov  I.A.  ning  “Sog’lom  avlod  uchun”  ordenini  ta’sis  qilish  to’g’risidagi 

Farmoni. (1993 yil 4 mart) “Turkiston” gazetasi. 1993 yil 6 mart. 

5. O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risida”gi qonun (1993 yil 29 avgust) 

“Turkiston” gazetasi. 

6. O’zbekiston Respublikasining “Konstitutsiya”si. T.: O’zbekiston. 1992.B.44. 

7. O’zbekiston  Respublikasi  “Bolalar  va  o’quvchi  yoshlarni  jismoniy  tarbiyalash 

konsepsiya” si: “Uchitel Uzbekistana” gazetasi. 1992. N 43,44,48. 

8. O’zbekiston Prezdenti I.A.Karimovning “Sog’lom avlod uchun” ordeni 

topshirish marosimida so’zlagan nutqi. “Sport” gazetasi. 1994. N18. 

9. Karimov I.A. “O’zbekiston kelajagi buyuk davlat”-T.: O’zbekiston. 1992.B.62. 

10.  Karimov  I.A.  O’zbekiston  o’z  Istiqloli  va  taraqqiyoti  yo’li.  T.: 

O’zbekiston.1992.B.70. 

11.  Karimov I.A. Buyuk maqsad yo’lida og’ishmaylik. T.:O’zbekiston.1993. 

12.  Abdullayev U. “Xalq o’yinlari milliy sport turlarini tiklash va aholini jismoniy 

tarbiyalashda  ulardan  keng  foydalanish  usullari”  mavzusiga  bag’ishlangan 

jumhuriyat milliy-amaliy anjumanining tezislari. 19-20 aprel 1991 yil 1-qism, B-

12-15. 

13.  Abdumalikov R. Abdullayev A. Xalq milliy o’yinlari mazmunida ma’naviyat 

masalalari. T.: 1995.14 b. 

---

14.  Abdumalikov  R.A,  Sanayeva  I.  Bolalar  bizning  kelajagimiz.  Sog’lom  avlod 

tarbiyasi-buyuk  davlat  qurish  zaminidir.  Ilmiy  anjuman  materallari,  2-qism 

.Toshkent. 1984-11-13 b. 

15.  Abdurasulov R. Sog’lom avlodni tarbiyasi buyuk davlat qurish zaminidir. 

Ilmiy-amaliy anjuman materiallari. T.: 1993, 1-qism 6-11 b. 

16.  Azimov I.G. Jismoniy tarbiyaning yosh fiziologiyasi. T.: 1994. 72-73 b. 

17.  Alabin V.G. Nachalnaya sportivnaya podgotovka yunnogo legko atleta.-

Minsk, “Narodnaya asveta”, 1972. 80 b. 

18.  Aliyev  M.  Jismoniy  tarbiya  haqidagi  ilmiy  uslubiy  bilimlarni  bolalarga 

singdirish  kelajak  sog’lom  turmush  tarzining  asosidir.  Sog’lom  avlod 

tarbiyasining buyuk davlat qurish zaminidir, ilmiy-amaliy anjuman materiallari. 

2-qism.T.: 1994.16-18 b. 

19.  Atayev A.K. Razvitыe bыstrotы, lovkosti i silы u detey.-Toshkent. 

“Ukituvchi”1973. 120 b. 

20.  Bogen M.M. Obucheniye dvigatelnыыm deystviyam. M.: Fizikultura i sport. 

1985.-192 b. 

21.  Belousova V.V., Reshetin I.N. Pedagogika. T.:.O’qituvchi. 1993. 67-68 b. 

22.  Berenshteyn N.A. O postroyeniye dvijeniy.-M: Meditsina, 1947 b. 

23.  F.R. Qodirova Bolalarni chet tiliga o`rgatish nazariyasi va metodikasi. T: 

―Sanostandart‖ 2009 y. 

24.  S.Q.Shodiyeva ―O`rta guruh bolalari nutqini o`stirish‖ o`quv qo`llanma. T.:

 

―O`qituvchi‖1993 y. 

25.  D. R. Babayeva ―Nurq o`stirish metodikasi‖ T.: Fan va texnologiyalar. 2009 

yil. 

26. 

www.fayllar.org

  

27. 

www.hozir.org

  

28. 

www.arxiv.uz

  

29. 

www.5baho.uz

  

30. 

www.lex.uz