Kirish I bob. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni tarbiyalashda jismoniy tarbiyaning o’rni

I.2. Ilk yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash 

Ilk yoshdan bola organizmida jiddiy o‘zgarishlar yuz beradi. Skeletning tog‘ay 

to‘qimasida suyak to‘qimasi paydo bola boshlaydi, muskul va paylar zaif boladi, 

lekin  ulaming  qisqarish  xususiyatlari  yaxshilanadi.  Bolaning  vazni  ortib  boradi, 

uning asab tizimi rivojlanadi, miyaning tez o‘sishi va analizatorlaming rivojlanishi 

kuzatiladi. 

Ilk yoshdagi tartib bolaning to‘g‘ri rivojlanishi va tarbiyalanishining asosidir. 

Ilk yoshdagi bolalar uchun uxlash va bedor yurish qonuniyatlariga bogliq ravishda 

tabaqalashtirilgan tartiblar ishlab chiqilgan. 

1.  Ilk  yoshdagi  bolalarning  birinchi  gumhida  uchta  kichik  yosh 

guruhi uchun tabaqalashtirilgan tartib tashkil etiladi: 2,5—3 oydan 5—6 oygacha; 

5—6 oydan 9—10 oygacha; 9—10 oydan 1 yoshgacha. 

2.  1  yoshdan  2  yoshgacha  bolgan  bolalar  gumhida  2  ta  tartib 

mavjud.  1,5  yoshgacha  bolgan  bolalar  2  marta  uxlaydilar  1,5  yoshdan  keyin  esa 

bolalar bir marta uxlashga olkaziladi. 

3. 3 yoshga qadam qo‘ygan bolalar 1 ta tartibga o‘tadilar. 

Ilk yoshdagi bolalar har 3—3,5 soatda gigiyenik sharoitda, belgilangan vaqtda 

ovqatlantiriladi.  2  yoshga  qadam  qo‘ygan  bolalami  ovqatlantirishda  ular  kichik 

gumhlarga  bolinadi.  3  yoshli  bolalar  esa  ovqatlami  mustaqil  va  tartibli  yeyishga 

o‘rgatib boriladi. 

Ilk  yoshdagi  bolalarda  kiyinishga,  yuvinishga,  ovqatlanishga  ijobiy 

munosabatlami  tarbiyalash  o‘ziga  o‘zi  xizmat  qilish  ko‘nikmalarini,  mustaqil 

harakatlarni 

shakllantirishga 

tayyorgarlik 

bo‘lib 

xizmat 

qiladi. 

1,5—2 

yoshli  bola  deyarli  hamma  kiyimlarini  o‘zi  yecha  oladi, 

taxlab  qo‘yadi  va  kiyimlarining  ayrimlarini  kiya  oladi.  Bu  yoshdagi 

bolalar  o‘zlari  yuvinadilar  va  artinadilar.  2—3  yoshli  bolalar  mustaqil  ovqat 

yeyishga, kiyimlarini kiyib-yechishga o‘rganadilar. 

---

Bola hayotining dastlabki yilida uqalash va gimnastika har kuni yakka tartibda 

o‘tkaziladi. 2 yoshga qadam qo‘ygan bolalar bilan mashg‘ulotlar o‘tkazayotganda 

yurish, sakrash, buyumni uloqtirish o‘rgatiladi, muvozanatni rivojlantirishga alohida 

e’tibor beriladi. 

Mashqlarni  bajarish  uchun  bolalarga  kerakli  dastlabki  holatni  ko`rsatib

 

berish  ham  juda  muhimdir.  Harakat  ko`lami  (miqyosi)ni  ko`paytirish  yoki

 

kamaytirish  uchun,  muayyan  muskul  gruppalariga  ta`sir  o`tkazish  uchun  mana

 

shunday  dastlabki  holatni  ko`rsatib  berish  zarur.  Bir  nechta  misolni  ko`rib

 

chiqamiz.  Agar  mashqda  burilish  vaqtida  gavdaning  pastki  qismi  harakatsiz

 

qoladigan  bo`lsa,  unda  tarbiyachi  o`tirib  bajariladigan  dastlabki  holatni  tanlaydi.

 

Agar  gavda  burilishini  oshirish  zarur  bo`lib  qolsa,  unda  oyoqlarni  juftlab  tik

 

turilgan dastlabki holat tanlanadi. Agar gavda engashtirilishi bilan bog`liq bo`lgan

 

mashq bajariladigan bo`lsa, unda oyoqlarni juftlab tik turilganidan ko`ra, oyoqlarni

 

yelka kengligida ochib tik turgan holda bajargan ma`qul. 

Jismoniy  mashqlarni  bajarish  vaqtida  bolalarni  to`liq  nafas  olish  (to`la  nafas

 

olib,  nafasni  oxirigacha  asta-sekim  chiqarish)ga  o`rgatish  ham  g`oyat  muhim

 

ahamiyatga  egadir.Tarbiyachi  bolalarning  diqqat-e`tiborini  muayyan  paytlarda

 

nafas  olish  bilan  nafas  chiqarishni  qulay  ravishda  bir-biriga  muvofiqlashtirishga

 

qaratadi. Ayrim nafas olish harakatlarini umumiy rivojlanish mashqlarininг harakat

 

bosqichlari  bilan  bog`liq  holda  olib  ko`rsatish  mumkin.  Yelka  muskullari  va

 

qo`l  mushaklarini  mustahkamlashga  qaratilgan  mashqlarda  nafas  olish,

 

qo`llarni  yon  tomonga  yoyish,  orqaga  uzatish,  yuqoriga  ko`tarish  paytiga  to`g`ri

 

keladi;  nafas  chiqarish  esa  qo`llarni  tushirish  (yuqoriga  ko`tarilgan  holatdan)

 

pastga oldinga tushirish vaqtiga to`g`ri keladi. 

 

 

---