Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Buyumlarni pishirish. Pishirish keramik buyumlar ishlab chiqarishning
oxirgi va xal etuvchi jarayonidir. Bu jarayonni shartli ravishda uch bosqichga
bo‘lish mumkin: buyumni qizdirish, kuydirish va sovitish. Buyum 100-120
0
S
qizdirilganda undan fizik bog‘langan suv chiqib ketadi. Harorat 450-750
0
S
ko‘tarilganda buyumdan kimyoviy bog‘langan suv chiqib ketadi va organik
aralashmalar yonib ketadi, gilli mineral buzilib amorf xolatga o‘tadi.
Harorat 800-900
0
S etganda oson eriydigan birikmalar eriydi va
komponentlar zarrachalari yuzalari chegarasida qattiq fazalarda kimyoviy
jarayonlar davom etadi. Buyum 1000-1200
0
S haroratgacha qizdirilganda
zichlashadi va massa kirishadi. Bu kirishish gilning turiga qarab 2-8% tashkil etadi.
Buyum asta-sekin sovitiladi. Sovitilgan keramik buyumlar toshsimon xolatga
o‘tadi va mustahkam, suvga va sovuqqa chidamli bo‘ladi.
Keramik buyumlar halqasimon, tunnel, tirqishli, rolikli va boshqa
xumdonlarda pishiriladi.
Halqasimon xumdon ellips shaklidagi tutash pishirish kanali bo‘lib, shartli
ravishda 16 dan 36 gacha bo‘linadi. Kameralarda yuklash, qizdirish, pishirish,
sovitish va xumdondan chiqarish jarayonlari amalga oshiriladi. Halqasimon
xumdonda olov markazi, maxsus moslama vositasida, boshqa zonalar kabi
pishirish kanali bo‘ylab to‘xtamasdan siljiydi, pishirilayotgan buyumlar esa
qo‘zg‘almas holatda bo‘ladi.
Halqasimon xumdonlarda asosan g‘isht va cherepitsa pishiriladi.
Pishirish harorati 900-1100
0
S bo‘lib, bu jarayon 3-4 sutka davom etadi.
Xalqasimon xumdonlarda harorat kanal bo‘ylab bir tekis taqsimlanmaganligi

---

---

uchun buyumlar turlicha sifatda pishadi. Bu usulda qo‘l mehnati ko‘p bo‘lib,

jarayonni mexanizatsiyalantirish qiyin.
Tunnel xumdonlarda (uzunligi 100 m gacha) buyum vagonetkalarda
harakatlanadi. Bu usulda buyumlar harakatlanib pishirish operatsiyalari
qo‘zg‘almas bo‘ladi. Buyumlar yuklash, qizdirish, pishirish, sovitish va
xumdondan chiqarib olish operatsiyalari natijasida pishirib olinadi. Pishirish
jarayoni 18-38 soat davom etadi. Bu xumdonlar ishlashini mexanizatsiyalashtirish
va avtomatlashtirish mumkin. Tunnel xumdonlarda mehnat unumdorligi yuqori
bo‘lib, brak mahsulot kam bo‘ladi. Tunnel xumdonlarda sirlangan plitkalar,
sanitariya-texnika buyumlari, kanalizatsiya quvurlari ikki marta pishiriladi.
Birinchi marta pishirishda maxsus konsellarda joylashtirilgan plitkalar 1240-
1250
0
S haroratda pishiriladi. Pishirilgan plitkalar navlarga ajratiladi, sirlanadi,
kapsellarga joylashtiriladi va ikkinchi marta 1140
0
S haroratda pishiriladi.
Kanalizatsiya quvurlari, qoplama g‘ishtlar va fasadbop plitkalar quritilgandan
keyin sirlanadi va bir marta pishiriladi.
Keramik buyumlar pishirilish darajasi, shakli, o‘lchamlari, tashqi
ko‘rinishi, turli nuqsonlariga nisbatan navlarga ajratiladi. Pishirilish darajasi
bo‘yicha ularni normal pishgan, chala pishgan va o‘ta pishgan buyumlarga bo‘lish
mumkin.
Keramik buyumlar omborxonalarda qurilish ob’ektlariga yuborilguncha
saqlanadi. G‘isht va keramik toshlar metall tagliklarga terilgan xolda ochiq
maydonlarda, sanitariya-texnika buyumlari komplektlangan holda maxsus
yashiklarda berk omborlarda saqlanadi.