Klemmali birikmalarning boltlarini hisoblash. Reja: Bolt sterjeniga faqat cho’zuvchi tashqi kuch ta`sir etadi. Klemmali birikmalarning boltlarini hisoblash

6 – shakl. Tig’izlik bilan o’rnatilgan bolt sterjenini hisoblashga oid sxema

2. Bolt zararsiz o’rnatiladi. Bunday hollarda bolt o’rnatiladigan teshiklar u tig’izlik bilan joylashadigan qilib tayyorlanadi. Demak, bunda tashqaridan quyiladigan kuch detal orqali to’g’ridan – to’g’ri bolt sterjeniga ta`sir qiladi. (6-shakl).

Bunda boltning gaykasini surib tortishga xojat qolmaydi. Shuning uchun bunday boltni hisoblashda detallarning tutashgan joyida ishqalanish kuchiga e`tibor berilmaydi. Bolt sterjeni kesilishga va ezilishga hisoblanadi.

Kesuvchi kuchlanish bo’yicha mustaxkamlik sharti:
= (16)
Ezuvchi kuchlanish bo’yicha mustaxkamlanish sharti: o’rtadagi detal uchun ikki chetdagi detallar uchun
_ez = (17) _ez = (18)
Keltirilgan formulalarda i-kuch ta`sirida kesilishi mumkin bo’lgan kesimlar soni (45-shaklda i=2; detallar soni faqat ikkita bo’lsa, i = 1 bo’ladi): P kuch: d, h<sub>1</sub>, h<sub>2</sub> o’lchamlar shaklida ko’rsatilgan.
Ezilishga hisoblashda formulalarning bolt va detalga bir xil taalluqli ekanligini yodda tutish kerak. Shuning uchun ruxsat etilgan kuchlanishning qiymati bolt va detalning qaysi biri uchun kichik bo’lsa, o’shanisi qabul qilinadi. Tabiiyki, ruxsat etilgan kuchlanishning qiymati bolt va detalning qanday materialdan tayyorlanganligiga bog’liq.
Umuman olganda yuqorida keltiradigan xoldagi birikmalarda boltlar zararsiz o’rnatilgani ma`qul, chunki zararsiz o’rnatilgan xollarda boltlarning o’lchami (diametri) zarar bilan o’rnatilganiga qaraganda sezilarli darajada kichik ishlashi esa yetarli darajada ishonchli bo’ladi.
Ta`sir qiluvchi nagruzkadan bolt sterjenida eguvchi moment xosil bo’ladi. Detalning gayka sirti bilan tutashadigan yuzasi notekis bo’lganda (6-shakl) yoki kallagi standartda ko’rsatilmagan ilgak sifatida tayyorlangan boltlardan foydalanilganda, uning sterjeniga cho’zuvchi kuchdan tashqari, eguvchi moment hosil bo’ladi. Shuning uchun bunday boltlarni hisoblashda cho’zuvchi kuchdan tashqari eguvchi momentga ham e`tibor berish kerak. Cho’zuvchi kuchdan hosil bo’ladigan kuchlanish


(19)
eguvchi moment ta`sirida hosil bo’lgan kuchlanish esa


yoki (20)



6 shakl