Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz savollarga javob berishda doimiy ravishda matnga murojaat qilish, topshiriqlar qanday shakllanti rilganiga e’tibor qaratishni o‘rgatish juda muhim, chunki topshiriqlar deyarli har doim “Matnga tayanib...”, “ Matnga asoslanib...”, “Matnda nima deyilgan...” shaklida beriladi. Agar savol batafsil javobni talab qilsa, o‘quvchilar (65% gacha) fikrlarni yoz ma ravishda ifoda lash jarayoni bilan bog‘liq qiyinchiliklarga duch kelishadi. O‘qilgan matnni yaxshi tushunadigan o‘quvchilar, ko‘p hollarda, o‘z fikrlarini ifoda etishda qiynalganining guvohi bo‘lishimiz mumkin. Ular topshiriqda qo‘yilgan savolga javobni shakllantirishda qiyinchiliklarga duch kelishadi, masalan: “Kichkina qiz – ushbu hikoyadagi muhim timsol. Nima sababdan sodir bo‘lgan barcha voqealarda uning o‘rni juda muhimligini tushuntiring”, “Nega fermerning do‘sti burgutni uchishga majburlash uchun t og‘larga olib chi qdi? Ikkita sababni ayting”, “Nima uchun shisha idishga tuproq va qumni navbatma -navbat qatlam shaklida solish muhimligini tushuntiring”, “Nima uchun yomg‘ir chuvalchangi ustida o‘tkazilgan tajribada kartoshka va piyoz bo‘laklarini yerning yuqori qatlamiga qo‘yish muhimligini tushuntiring”. Aynan qo‘yilgan savolga javob berish o‘quvchilarda qiyinchilik tug‘diradi. “Ushbu uchta tajribadan qaysi biri sizga juda qiziq tuyuldi? Javobingizni tushuntirish uchun matndan foydalaning”, “Matnning yog‘och bitlarini o‘rganishga bag‘ishlangan qismidagi rasmga qarang. Ushbu rasm sizga tajriba o‘tkazish uchun nima qilish kerakligini tushunishga qanday yordam beradi?” Bolalar o‘zining javobini batafsil yozishga qiynalis hining sabablaridan birini shunday izohlash mumkin, ya ’ni bolalar javobning aniqligi va javobni imlo qoidalariga muvofiq shakllantirish o‘rtasidagi muvozanatni saqlashda qiynaladilar, bunda javoblarni baholashda imlo xatolari hisobga olinmasligini yodda saqlash muhim. O‘quvchilar, shuningdek, “savol ichidagi savollar”ni o‘z ichiga olgan ko‘p qismli javobni talab qiluvchi topshiriqlarni bajarishda qiyinchilikka duch kelishadi, masalan, “Hikoyaning boshida va oxirida loy bo‘lagi turlicha his - tuyg‘ularga ega edi. Ularni tasvirlab bering. Uning his- tuyg‘ulari nima uchun o‘zgarganini tushuntiring”, “Anyaning harakatlaridan siz uning fe’l - atvorini bilib oldingiz. Anya xarakteriga xos bo‘lgan bitta xususiyatni yozing. Javobingizni asoslash uchun uning qilgan ishid an ikkita misol yozing”. Bolalar tops hiriqning barcha qismlarini bajarmaydilar, faqat topshiriqda berilgan savollarning bir qismiga javob beradilar. Yana bir muammo javoblardagi ba’zi rasmiyatchilik bilan bog‘liq: ba’zida bolalar savolni shunchaki ko‘chirib yozadilar, ba’zida ikkita misol kel tirilishi kerak b o‘lgan topshiriqlarda ular birinchi misolni ikkinchi qatorga ham ko‘chirib yozadilar, bunda ular vaqt yo‘qotadilar va, tabiiyki, takrorlangan javob uchun ball olmaydilar. Natijalarni tahlil qilishda qa yd etilgan yana bir muammo o‘g‘il va qiz bolalar natijalarida farq borligi (qizlarning o‘rtacha ballari o‘g‘il bolalarning o‘rtacha ballaridan yuqori) bilan bog‘liq. Shu bilan birga, 4 - sinf o‘quvchilari bilan taqqoslaganda, nisbatan kichik sinflar o‘rtasida bu bo‘shliq darajasi ortgan. Olingan natijalar o‘g‘il bolalarning o‘qishga bo‘lgan qiziqishini rivojlantirish, ularga turli xil o‘qish strategiyalarini o‘rgatish va hokazolar uchun maxsus harakatlar zarurligini ko‘rsatadi. Natijalarni tahlil qilishda bi zni nafaqat o‘rtacha ball qiziqtirdi, balki eng zaif va eng kuchli o‘quvchilar (yuqorida tavsiflanganlardan) o‘qilgan matnni idrok qilishning qaysi darajasiga erishishiga ham e’tibor qaratdik. Eng zaif o‘quvchilarning besh foizi (5 - protsentil) o‘rtacha 355 va undan past ballni (ushbu ko‘rsatk ich past darajaga to‘g‘ri keladi), eng kuchli o‘quvchilarning besh foizi (95 - protsentil) o‘rtacha 522 va undan yuqori ballni (yuqori darajaga to‘g‘ri keladi) ko‘rsatdi. Ta’kidlash joizki, 2016 - yildagi yuqori natijalar Shimoliy Irlandiya (673 ball), Angliya (678 ball) va Singapur (687 ball)ning eng yaxshi o‘quvchilari tomonidan namoyish etilgan edi. |