Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
tilining yomonligi, negativ baholash, hamla qilish yoki jismoniy kuchni q
o‘llash bo‘lsa, yashirin 
shakllari aloqadan qochish, kimgadir zarar yetkazish maqsadiga 
befarqlik, o‘ziga ziyon 
yetkazish va o‘z joniga qasd qilish kabilarda namoyon bo‘ladi. Agressiya boshqa tirik jonzotga 
u buni istamagan vaziyatda haqorat yoki ziyon yet
kazishni maqsad qilib qo‘ygan fe’l
-
atvorning har qanday shakli degan ta’rif qabul qiling
an. U agressiyaga emotsiya, motiv yoki 
ko‘rsatma sifatida emas, balki fe’l
-atvor modeli sifatida qarashni taqozo etadi. Bu muhim fikr 
ko‘plab chalkashliklarni tug‘diradi. «Agressiya» atamasi kop hollarda g‘azab kabi salbiy his
-
tuyg‘ular, haqorat qilish va
ziyon yetkazish kabi motivlar, hatto irqiy va etnik xurufot bilan 
assotsiatsiyalanadi. Agressiv xulqning shakllanishi, kuchayishi va namoyon xulqning 
shakllanishi, kuc
hayishi va namoyon bo‘lishi ko‘pincha ijtimoiy muhit bilan bog‘liq holda yuz 
beradi. Sha
xsning oziga qaratilgan tajavuzkorlik, «autoagressiya» (bunday holat 
shaxsdagipatalogik o‘zgarishlarning ko‘rsatgichi bo‘lib xizmat qiladi)deb ataladi. O‘z joniga
qasd 
qilish, o‘ziga tan jarohati yetkazish autoagressiyaning ko‘rinishidir. G‘arbdagi ayrim 
m
afkuraviy mazrkazlar jahondagi yosh rivojlanish yo‘liga kirgan mamlakatlarga information 
ussullarda tazyiq o‘tkazish orqali o‘zining agressiv xulqini namoyon etmo
qda.
Motivlashtirish nuqtai nazaridan, L.Bender agressiyani ixtiyoriy va instrumental 
turlarga ajratadi. 
Ixtiyoriy agressiya-insonning boshqa bir kishiga anglangan tarzda zarar yetkazishi 
hisoblanadi. 
Instrumental agressiyada-
inson o‘z oldiga boshqaga za
rar yetkazishni maqsad qilib 
qo‘ymaydi. Bu agressiya yuzaga kelgan vaziyatni hal etishda boshqa usulni qo‘llashga imkon 
bo‘lmagan holda yuzaga keladi.
R.Beron va D.Richardsonlar agressiyani qurbonga nisbatan maqsadli ravishda zarar 
yetkazishdir, deya ta’
riflaganlar.
Reaktiv agressiya
-
o‘z hayoti,erkinligi, g‘ururi, o‘zining yoki boshqaning moddiy
boyligini 
himoya qilish maqsadida amalga oshiriladi. Ehtiyojlar, istaklar frustrasiyasi namoyon bo‘ladi: 
rashk va xudbinlik; qasos; Ishonchning yo‘qolishi (hayot
ga, sevgiga, yaqin insonlariga).
Kompensatoragressiya
–zo‘ravonlik, destruktivlik hayotda o‘zi
uchun muhim bo‘lgan 
dolzarb ehtiyojlar qondirilmasligi holatlarini kompensatsiya qilish:
Sadizm 
(boshqani o‘z hukmi, irodasiga bo‘ysundirish); nekrofiliya; 
surunkali zerikish va depressiya.
 Verbalagressiya
–salbiy hislarni baqirish, janjalqilish, so‘kish, haqoratlash, tahdid va 
boshqa usullar orqali bildirish. 
Arzimagan qo‘zg‘ovchi ta’sirga ham qo‘pollik, terslik, 
emotsional qo‘zg‘alish bilan javob berish.