Kokanduni uz

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

822
www.
kokanduni.uz 
O
‘
ZBE
KISTON RESPUBLIKASI TA’LIM MUASSALARI BOSHQARUVIDAGI XOTIN –
QIZLARNING LIDERLIK KO
‘
NIKMALARINI SHAKLLANTIRISH 
 
Qo
‘
qon universiteti magistranti
 Mamadaliyeva Mavzunaxon Raximjon qizi
 
Annotatsiya
: Ushbu maqolada bugungi kunda xotin-qizlarni huquq va manfaatlarini 
ta'minlash, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirishga va o’z potensialarini namoyon 
qilishga qaratilgan qaror va farmonlar o’z natijalarini berayotganini ko’rishimiz mumkin. 
Qadimda ayollar jamiyatning ijtimoiy, siyosiy hayotida, shuningdek, ilm-fan va madaniyat 
sohalarida o’z imkoniyatlarini namoyon qilishlari mushkul edi .
Kalit so
‘
zlar:
boshlang’ich ta’lim tizimi, Finladiya ta’lim tizimi, ijtimoiy, siyosiy hayotida,
Bugungi kunda xotin-qizlarni huquq va manfaatlarini ta'minlash, iqtisodiy, ijtimoiy va 
siyosiy faolligini oshirishga va o’z potensialarini namoyon qilishga qaratilgan qaror va 
farmonlar o’z natijalarini berayotganini ko’rishimiz mumkin. Qadimda ayollar jamiyatning 
ijtimoiy, siyosiy hayotida, shuningdek, ilm-fan va madan
iyat sohalarida o’z imkoniyatlarini 
namoyon qilishlari mushkul edi. Ammo bu qiyinchiliklarga qaramasdan ilmi, kuchi va 
jasoratlari tufayli istedodlarini namoyon qilganlari ham bo’lgan. O’zining jasora
ti, matonati, 
harbiy-siyosiy faoliyati b
ilan mashhur bo’
lgan ayollardan biri To
ʻ
maris edi. To
ʼ
m
а
ris 
—
Turon 
xalqlarining axamoniylar bosqiniga qarshi kurashiga rahbarlik qilgan jasur sarkarda ayol, 
massagetlar qabilasining malikasi. Dastlabki Kir II ga qarshi jangda To
ʼ
marisning o
ʼ
g
ʼ
li 
Spargalis (Siparangiz) boshchiligidagi massagetlar g
ʼ
olib chiqqan. Biroq keyingi jangda forslar 
hiyla yo
ʼ
li bilan Spargalis va ayrim massagetlarni asir olishganda, or-nomusga chiday olmagan 
Spargalis o
ʼ
zini o
ʼ
ldirgan. To
ʼ
maris o
ʼ
g
ʼ
lining halokati eshitib, o
ʼ
z xalqining manfaatini o
ʼ
ylab, 
Kir II dan massagetlar yurtidan chiqib ketishini so
ʼ
raydi. Biroq forslar shohi rad javobini 
bergach, ikki o
ʼ
rtada ayovsiz jang bo
ʼ
lgan. Jang uzoq vaqt davom etib, nihoyat, massagetlar 
g
ʼ
alaba 
qozondilar. Kir II ning jasadi topilgach, malika To’marisning buyrug’i bilan un
ing 
kesilgan boshi inson qoni bilan to
ʼ
ldirilgan idishga solinadi. To
ʼ
marisning jasorati va harbiy-
siyosiy faoliyati to
ʼ
g
ʼ
risida xalq dostonlari, jangnoma va rivoyatlar yaratildi.
Yozuvchi Mirkarim Osim «Toʼmaris» qissasini, Ibrohim Yusupov «Toʼmaris» dos
tonini, 
kompozitor Ulug
ʼbek Musaev shu nomli baletni yaratishgan. To’maris xotirasini 
abadiylashtirish maqsadida har yili O
ʼ
zbekistonda ayollar o
ʼrtasida «Toʼ
maris o
ʼyinlari» 
festivali o
ʼtkaziladi. O‘z ijodida Navoiy, Bedil kabi buyuk shoirlar an’analarini
davom ettirib, 
insonga muhabbat, uning ma’naviy go‘zalligini ochib bergan shoira Nodiraning asl ismi 
Mohlaroyim bo’lib, u 1792
-yilda o
ʻ
zbeklarning min urug
ʻ
idan bo
ʻ
lgan Andijon hukmdori 
oilasida tug
ʻ
ilgan. Yoshligida u tarix va adabiyot bo'yicha mukammal 
ta'lim oldi. Qo‘qon 
xonligi hukmdori Umarxonning rafiqasi bo‘lgan shoira umrining ko‘p qismini Qo‘qonda 
o‘tkazgan. Zamondoshlarining tarixiy
-
adabiy asarlarida shoiraning san’at 
homiysi sifatida 
ijtimoiy-
madaniy hayotda faol ishtirok etgani haqida ma’lumotl
ar berishgan. Nodira olimlar 
va shoirlarni o‘z himoyasiga olgan bo’lib,madrasa, savdo maydonchalari va boshqa jamoat 
binolari qurish bilan shug'ullangan. U adabiyotni jamiyatnin
g ma’naviy hayotidagi o‘rnini 
yuksak baholagan. Shoira o‘z ijodida dunyoviylik 
bilan bir qatorda tasavvufning naqshbandiya 
yo‘nalishiga asoslangan bir butunlik orqali insonning jamiyat va tabiatga munosabatini ham, 
ilohiy muhabbat yo‘lidagi ruhiy dunyosini
ham juda go‘zal va jonli misralarda ifodalab beradi. 
Nodira g‘azallariga juda ko‘p shoirlar naziralar yozganlar, muxammas bog‘laganlar. O‘zbek 
adabiyotida va sahnada uning badiiy obrazi yaratildi. HRazzoqovning «Nodira», Turob 
To‘laning «Nodirabegim» musi
qali dramalari sahnalashtirildi. Komil Yormatov va M. 
Melkumovlarning stsenariy
si asosida «Nodirabegim» filmi yaratildi. Ko’pgina asarlari o‘zbek 
maqomi va xalq kuylariga solingan. O‘zbekistonning shahar va qishloqlarida ko‘plab ko‘chalar, 

---

823