Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I.M. Sechenov
|
www.
kokanduni.uz kechadi. Shuning uchun ham mak tabgacha ta’lim muassasalaridagi haykaltaroshlik mashg‘ulotlariga bolalarda buyumlar haqidagi dastlabki tasavvurlarni hosil qilish, ularni “o‘qish alifbosi” sifatida qarash lozim. Shuningdek, loy va plastilin bilan ishlash metodikasi bo‘yicha olim I.M. Sechenov ta’kidlaganidek, qo‘llar predmetning shaklini ko‘zga nisbatan boshqacharoq va to‘liqroq aniqlaydi, chunki biz qo‘llar imiz kafti ni predmetning doimo ko‘zdan ozroq yoki ko‘proq yashirin yon sirtlariga va mutlaqo ko‘z ilg‘amas orqa tomoni sirtiga qo‘yis himiz mumkin. Loy yoki plastilino‘yinchoq yasayotgan bola jismlarning moddiy xossalarini — ularning shakli, qattiqligi kabilarini ifo dalashi kerak. Lekin u bu ishnio‘z tajribasida sezish alomatlari bo‘lsagina bajara oladi. Chunki predmetning ana shu sifatlarini ko‘rib aks ettirish sezib aks ettirishdan farqli ravishda bilvosita amalga oshadi. Shuo‘rinda, olim V.P.Savinix ob‘ye ktni alohida qismlardan modellashtirish (konstruktiv usul) modellashtirishning eng oddiy usuli ekanligini ta’kidlaydi: ob’ekt oldinda n qoliplangan qismlardan iborat. Odatda ish asosiy, eng katta qismdan boshlanadi. Masalan, - deb yozadi u, - har qanday hayvonni hayk altaroshlik chog‘ida avval tanasini, so‘ngra boshini haykalga soladilar, qismlarni o‘lchamlari bo‘yicha solishtiradilar va ularni bir- biriga bog‘laydilar, so‘ngra oyoq - qo‘llarini haykalgao‘tkazadilar. Kichkina detallar oxirgi marta shakllanadi. Shuningdek, shaxsning har tomonlama shakllanishida maktabgacha yoshi o‘ziga xos ahamiyatga ega davr sanaladi. Shuning uchun ham bizning mamlakatimizda 3 – 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarni tarbiyalash masalasiga jiddiy e‘tibor berilmoqda. Barkamol avlod tarbiya sida oila va ta’lim tashkilotlari hamkorligi jamiyatda ma‘naviy -axloqiy muhit barqarorligining asosiy omili sanaladi. Shu bois mamlka timizda uzluksiz ma‘naviy tarbiya tizimi va mazmunini takomillashtirishdao‘zaro hamkorlikka tayanish zaruriyati paydo bo‘ld i. Mamlakatimizning kelajagi va ertangi kuni bugun farzandlarimizning qanday tarbiya olayotganligiga bog‘liq. O‘z shaxsi va jamiyat bilan uyg‘un yashaydigan, ma‘nan yetuk, ya’ni keng bilimlarga, erkin tafakkurga, nozik didga va yuksak axloqiy fazilatlarga ega, o‘z -o ‘ziga ham, jamiyatdagi kamchilik va yutuqlarga ham tanqidiy qaraydigan, ijodkor, izlanuvchan, jismonan va ruhiy sog‘lom avlodni tarbiyalashni avvalo oiladan va maktabgacha ta’lim muassasalaridan boshlash kerak. “Yoshlarning ma’naviy olamini bolal ikdan boshlab ezgu g‘oyalar asosida shakllantirish va kamol toptirish haqida gap bor ekan, yana bir muhim masala xususida to‘xtatilib o‘tisho‘rinli, debo‘ylayman. U ham bo‘lsa, dunyoga hayrat ko‘zi bilan boqib, undano‘zicha ma’no topishga intiladigan murg‘ ak farzandlarimizning qiziqishi va hissiyotlariga mos qo‘g‘irchoq vao‘yinchoq ishlab chiqish masalasidir. Bir qaraganda, bu muammo ar zimas narsa bo‘lib tuyulishi mumkin. Lekin, har qaysi go‘dak ilk bor olamnio‘z atrofidagi ashyo va buyumlar, jumladano‘yinc hoqlar orqali aniqlashini inobatga oladigan bo‘lsak, ularning inson tarbiyasidagio‘rni beqiyos ekani ayon bo‘ladi. O‘yinchoqlar obraz i bolaning murg‘ak tasavvuriga bamisoli toshgao‘yilgan naqshdek muhrlanib, uning ongida bir umr saqlanib qoladi. Go‘dakning ulg‘ayib, kasb tanlashi, kelajakda qanday yo‘ldan borishi,o‘zining hayot tarzini qanday axloqiy - ma’naviy asoslarga qurishi ham, hech shubhasiz, uning bolalikda qandayo‘yinchoqlar bilan oshno bo‘libo‘sgani bilan belgilanadi. Shu o‘rinda bolani intelektual qobiliyat ini rivojlanishida o‘zi qo‘li bilan yasagan o‘yinchoqlari uni kejakda tashabbuskorlik qobiliyatini shakillantirishiga ijobiy ta’sir qiladi. Asosan bola maktabgacha yoshda bog‘chada plastilin va loydan o‘zini yoqtirgan qaxramonlarini yasashi uning psixologik tafakkurini rivojlantirishi bilan belgilanadi. Shuning uchun bugun murabbiylarni bola tarbiyasidagi ahamiyati beqiyosdir. Maktabgacha yoshdagi bolalarda olamni anglash,o‘rganishga qiziqishni hamda ularning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishning eng qulay va samarali turlaridan biri, shubhasiz, loy ishi – haykaltaroshlik mashg‘ulotlaridir. Bu turdagi mashg‘ulotlarda bolal arda ijodkorlik ko‘nikmalarini tarkib toptirish bilan bir qatorda maktab ta’limida muhim ahamiyat |