Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz Shukur Xolmirzayevning ma’naviy olami va uning ba’zi qirralari qahramonlarida aks etishi barobarida yaratilgan qahramonlarining xislati-yu, xususiyatlari jamlanmasidan adibning komil insoni, ideal shaxs haqidagi xulosasini tasavvur etishimiz mumkin. Abdulla Qodiriy: “Yozuvchining, garchi shaxsan tanilmasa ham, asarlarini o‘qib, qanday tabiatli shaxs ekanini g‘oyibona bilish, tasavvur qilish mumkin. Chunki u asarlarida asosan o‘z tabiatini, ruhini tasvirlaydi” – degan haqli e’tirofni aytgan. “Yozuvchi o‘zi to‘g‘risida gapirmoq uchun, albatta, iqrornoma yoki kundalik shakliga murojaat qilmog‘i shart emas”. Sir emaski, Shukur Xolmirzayev o‘z ma’naviy dunyosiga har kimni ham yo‘latavermaydigan, “Tabiat -men- adabiyot” uchligiga sadoqatli bo‘lib yashagan adibdir. Bu haqida shogirdlari o‘z xotiralarida qayd etganlar. Erkin A’zamning “Do‘rmon asiri” essesida, O. Toshboyevning “Men yomon yozuvchi emasman. ..”, Qo‘chqor Norqobilning “U adabiyot uchun yashadi” kabi esselarida adib shaxsiyati va ijodining ayni shu jihatlari haqida fikrlar bor. Nazar Eshonqul adib haqida shunday deydi: “...Uning oddiy chaylada yashashga u rinishi, oddiy tabiat qo‘yniga qochib ketishi hammasi odamlardan bezgani uchun emas, balki o‘zining adabiy-estetik qarashlari kabi oddiylikdan buyuklik izlashini anglatadi. U buyuklikni shu oddiylikda deb bilardi. U hayotdan oddiy kamtar ma’no izlab o‘tdi. Uning goh Boysunga, goh dashtni esl atadigan, hech qanday sharoiti yo‘q Do‘rmondagi bog‘iga qochib ketishi - hammasining orqasida oddiylik va samimiylikka, tabiiylikni qumsashi va ana shu istak yotadi.” Nazar Eshonqul ta’kidlaganidek, xuddi adibning o‘zi ka bi tabiiylikni sevadigan, oddiy turmush tarzini dabdaba- yu as’asalardan afzal ko‘ruvchi qahramonlari talaygina. Jumladan, uning “Olabo‘ji” romanidagi Ulton obrazi bu jihatdan fikrimizga yorqin isbotdir. Adabiyotshunos M.Qo‘chqorova: “ Roman bosh qahramoni asli tarix-arxeologiya fakultetini tugatgan, ammo qishloq maktabida tabiatshunoslik fanidan dars berib yurgan yigit Ulton Sultonovdir. U nihoyatda halol, tabiat shaydosi, atrof-muhitning ifloslanib ketayotganidan qattiq tashvishlanadi. Shuning uchun tez-tez matbuotda ekologik muammolar haqida jiddiy maqolalari bilan ishtirok etadi. O‘zini tabiat qo‘riqchisi deb biladi, jonzotlarni, Olatog‘ va uning bag‘ridagi ona tabiatni cheksiz mehr bilan sevadi. Ammo uning tabiatga, jamiyatga bo‘lgan mehri -muhabbati, mehnati hech bir tamalarsiz kechadi .” Olima Ulton uchun Mengziyo Safarov va adibning o‘zi qisman prototip bo‘lgan deb hisoblaydi. Har ikkalasining tarixga, tabiatga va adabiyotga bo‘lgan mehri va yolg‘izlikni xush ko‘rganliklarini hayotiy hamda badiiy dalillar bilan asoslaydi. Jumladan: “Ulton tabiatiga xos odamlardan uzoqda kamtarona hayot kechirish, o‘zini tabiatning bir bo‘lagi deb bilish, bir qarashda jamiyatdagi voqealarga aloqasi yo‘q, zamondan uzilgan odamday tuyilsa-da, aslida umuminsoniy muammolarga daxldorlik, kuyinchaklik bilan qaraydigan inson sifatida ko‘z oldimizda namoyon bo‘ladi. Ayni shu jihatlari bizga Shukur Xolmirzayevning hayot yo‘lini eslatadi. “Badiiy obraz o‘zga orqali o‘zini aks ettirish demakdir. Ijodkor temperamentidan, mijozidan, tabiatidan kelib chiqqan holda obrazga munosabatda bo‘ladi” – degan haqli gapni aytadi. Ijod ahli borki, qahramoniga o‘zining ham, boshqa kishilarning ham u yoki bu jihatidan oladi, to‘qima “taqdir lavhalarini” uning boshidan kechirishiga zamin y aratadi. Adib beixtiyor o‘zining - da o‘y -xayollari, yashash tutimini obrazga, uning harakatlariga singdirgan. Adibning qahramonlari (aslida o‘zi) uzlatga chekinish, o‘zini o‘z xayollari bilan yolg‘iz qoldirish va shu sokinlik sabab, qalb shiviriga quloq tut ishga, o‘zini anglashga erishganlar. Shukur Xolmirzayev ijodida YOLG ʻ IZLIK ko‘zga tashlanadigan tushunchalardan biri. Aynan shu uzlat sabab adib kuchli asarlar yarata oldi. Yolg‘izlikning ijod ahli uchun naqadar muhimligini Gyotening iqroridan ham anglash mumkin: “...Agar men o‘zimni saroydagi amal va vazifalarimdan olib qochib, ko‘proq tanholikda yashaganimda edi, yanada baxtliroq bo‘lardim va ijodkor sifatida ko‘proq ish qilgan bo‘lardim.” |